البیرونی

ابو ریحان البیرونی (البیرونی)

ابو ریحان البیرونی 1973 دی سوویت یونین دی ڈاک ٹکٹ تے
ناں	ابو ریحان محمد بن احمد البیرونی
جم	4/5 ستمبر 973 خوارزم، دولت سامانیہ (موجودہ قراقل پاکستان)
وفات	۱۳ دسمبر ۱,۰۴۸(1048-12-13) (عمر 75 سال) غزنی، سلطنت غزنویہ (موجودہ افغانستان)
دور	اسلامی عہدِ زریں
علاقہ	خوارزم، وسطی ایشیا زیاری خاندان (رے) سلطنت غزنویہ (غزنی)
اہم موضوعات	طبیعیات، انسانیات، تقابلی سماجیات، فلکیات، علم نجوم، کیمیاء، تاریخ، جغرافیہ، ریاضی، طب، نفسیات، اسلامی فلسفہ، الہیات
افکار	بانی ہندویات، مساحیات
ذکر جوگ کم	کتاب الہند، قانون مسعودی، Understanding Astrology
مؤثر محمد صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم، ارسطو، بطلیموس، آریہ بھٹ، برہمگپت، ابو حنیفہ دینوری، ابوبکر الرازی، ابوسعید سجزی، حکیم ایرانشہری، ابونصر منصور، ابن سینا، البتانی
متاثر Al-Sijzi، ابن سینا، عمر خیام، al-Khazini، القزوینی، Maragha observatory، مسلم سائنس، Islamic philosophy

ابو ریحان محمد بن احمد المعروف البیرونی (973ء- 1048) اک بہت وڈا محقق ، سائنسدان سی ۔ اوہ خوارزم ، ہُن دے قراقل پاکستان دے ضلع بیرونی دے بیرونی (شہر) وچ جمیا اس لئی اسنوں البیرونی آکھدے نیں ۔ البیرونی ابوعلی سینا دا ہم عصر سی ۔ خوارزم چ البیرونی دے سرپرستاں یعنی آل عراق دی حکومت ختم ہوئی تے ایہ جرجان آگیا تے اپنی عظیم کتاب " آثار الباقیہ " مکمل کیتی ۔ حالات ٹھیک ہون تے البیرونی مڑ اپنے وطن واپس آ گئیا تے اوتھے ای دربار چ ابن سینا نال ملاقات ہوئی ۔

کارنامے

البیرونی نے ریاضی ، علم ہیئت تے جغرافیہ تے ایداں دیآں ودھیاں کتاباں لکھیاں جہڑیاں ہن تک وی پڑھیاں جاندیاں نیں ۔ اینہاں چ کتاب " الہند" وی شامل اے جس چ البیرونی نے ہندوآں دے مذہبی عقیدے ، اینہاں دی تریخ تے ہندستان دے جغرافیائی حالات وڈی تحقیق دے بعد لکھے نیں ۔اس کتاب چوں ہندوآں دی تریخ دے متعلق جہڑیاں معلومات حاصل ہندیاں نیں اینہاں چ بہت ساریاں اوہ نیں جہڑیاں اس کتاب دے علاوہ ہور کتےاوں نئیں لبھدیاں ۔ اس اکتاب نوں لکھن چ البیرونی نے بہت محنت کیتی ۔ ہندو برہمن اپنا علم کسے ہور نوں نئیں سکھاندے سن پر البیرونی نے کئی سال ہندستان چ رہ کے سنسکرت سکھی تے ہندوآں دے علماں چ ایہو جہی مہارت حاصل کیتی جس تے برہمناں نوں وی حیرت ہندی سی ۔ البیرونی دی اک ہور مشہور کتاب " قانون مسعودی " جہڑی اس نے سلطان محمود غزنوی دے پتر سلطان مسعود دے ناں تے لکھی ۔ ایہہ کتاب فلکیات تے ریاضی دی بہت اہم کتاب اے ۔ اس دی وجہ توں البیرونی نوں اک عظیم سائنسدان تے ریاضی دان سمجھیا جاندا اے ۔

بیرونی دی 1000ویں برسی تے 1973ء چ سویت یونین دی جاری کردہ ڈاک ٹکٹ

البیرونی نے پنجاب دے بہت سارے علاقےآں دی سیر کیتی تے "کتاب الہند" لکھی ، علم ہیئت تے ریاضی چ البیرونی نوں مہارت حاصل سی ۔ اس نے ریاضی ، علم ہیئت ، طبیعات ، تریخ ، تمدن ، جگ دے مذہباں ، ارضیات ، کیمسٹری تے جغرافیہ وغیرہ چ ڈیڈھ سو توں ودھ کتاباں لکھیاں ۔

پنجاب چ پنڈ دادن دے کول نندنہ چ اک پہاڑی ٹیلے تے بیٹھ کے اس نے زمین دے قطر دا حساب لایا سی جہڑا کہ زمین دے قطر دی جدید پیمائیش نالوں صرف کجھ کلومیٹر گھٹ سی ۔

کتاباں

• کتاب استخراج الاوتار فی الدائرہ۔
• کتاب استیعاب الوجوہ الممکنہ فی صفہ الاسطرلاب۔
• کتاب العمل بالاسطرلاب۔
• کتاب التطبیق الی حرکہ الشمس۔
• کتاب کیفیہ رسوم الہند فی تعلم الحساب۔
• کتاب فی تحقیق منازل القمر۔
• کتاب جلاء الاذہان فی زیج البتانی۔
• کتاب الصیدلہ فی الطب۔
• کتاب رؤیہ الاہلہ۔
• کتاب جدول التقویم۔
• کتاب مفتاح علم الہیئہ۔
• کتاب تہذیف فصول الفرغانی۔
• کتاب ایضاح الادلہ علی کیفیہ سمت القبلہ۔
• کتاب تصور امر الفجر والشفق فی جہہ الشرق والغرب من الافق۔
• کتاب التفہیم لاوائل صناعہ التنجیم۔
• کتاب المسائل الہندسیہ۔
• مقالہ فی تصحیح الطول والعرض لمساکن المعمورہ من الارض۔

ناں توں منسوب

البیرونی دے کارنامےآں دی وجہ توں چند دے اک دہانے دا ناں "البیرونی کریٹر" رکھیا گیا اے ۔

تاشقند ازبکستان چ زیر زمین ریلوے یا میٹرو دے اک تاشقند سٹیٹ یونیورسٹی دے لاگے آلے سٹیشن دا ناں وی البیرونی دے ناں تے " بیرونی سٹیشن" اے ۔

ہور دیکھو

• کتاب الہند

باہرلے جوڑ

تحریر : شفیق منہاس : البیرونی دا شہرہ آفاق کارنامہ

حوالے