Kosma I Medyceusz (książę Toskanii)

Kosma I Medyceusz
Cosimo I de’ Medici
	; mal. Agnolo Bronzino, ok. 1545
	; Herb wielkiego księcia Toskanii
	Książę Florencji
Okres	od 6 stycznia 1537; do 1569
Poprzednik	Aleksander Medyceusz
	Wielki książę Toskanii
Okres	od 1569; do 21 kwietnia 1574
Następca	Franciszek I Medyceusz
	Dane biograficzne
Dynastia	Medyceusze
Data i miejsce urodzenia	12 czerwca 1519 ; Vicchio
Data i miejsce śmierci	21 kwietnia 1574 ; Florencja
Miejsce spoczynku	Kaplica Medyceuszów
Ojciec	Ludwik Medyceusz
Matka	Maria Salviati
Żona	Eleonora z Toledo; od 29 marca 1539; do 17 grudnia 1562
Dzieci	Blanka, Maria, Franciszek, Izabela, Jan, Lukrecja, Piotr, Garcia, Antoni, Ferdynand, Anna, Piotr
Żona	Camilla Martelli; od 1570; do 21 kwietnia 1574
Dzieci	Wirginia
Konkubina	Eleonora Albizzi
Dzieci	Jan
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kosma I Medyceusz wł. Cosimo I de’ Medici (ur. 12 czerwca 1519 w Vicchio, zm. 21 kwietnia 1574 we Florencji) – książę Florencji w 1537–1569, następnie wielki książę Toskanii w 1569–1574.

Życiorys

Wychował się w Mugello jako jedyne dziecko kondotiera Ludwika Medyceusza (1498–1526) i jego żony Marii Salviati (1499–1543). Kosma odziedziczył tron w 1537 po zamordowanym kuzynie, Aleksandrze Maurze (1510–1537). Pochodzący z pozamałżeńskiego związku syn zmarłego księcia Juliusz (zm. 1600) nie mógł objąć po nim władzy; jako małoletni nie uzyskał legitymizacji do rodu Medyceuszów. Początkowo Kosma spodziewał się objąć nad nim samodzielną regencję. Jednak brak poparcia papieża spowodował, że młody książę uznał decyzje senatu i podpisał klauzulę opieki 48 patrycjuszy Florencji do czasu, gdy ten osiągnie pełnoletność.

Już w 1537 poparł Karola V Habsburga w wojnach włoskich, toczonych przeciwko Francji. Jednocześnie wysłał Bernarda Medyceusza z misją dyplomatyczną do Rzeszy, gdzie uzyskał od cesarza potwierdzenie dla siebie i swoich potomków dziedzicznej władzy w księstwie. Układy pozwoliły na wyprowadzenie z jego terytorium garnizonów cesarskich oraz wzmocniły sojusz z Habsburgami hiszpańskimi. Licząc na dalsze wsparcie Wiednia umocnił władzę wewnętrzną, szybko marginalizując znaczenie rady patrycjuszy i oddalając opornych jej członków. W lipcu 1537 wygnańcy przy wsparciu Sieny zorganizowali wyprawę pod wodzą Bernarda Salvatiego i Piera Strozziego, którzy zostali pokonani przez florentczyków pod dowództwem Alessandra Vitelliego w bitwie pod Montemurlo^[1]. W trakcie starcia został pojmany m.in. Filippo Strozzi, który na polecenie Kosmy został zasztyletowany w upozorowanym samobójstwie.

W późniejszych latach Kosma zmierzał do oddalenia zagrożenia Sieny. W 1554 zorganizował wyprawę zbrojną, wspartą przez wojska Karola V. Po zaciętej obronie stolicy, została ona zdobyta 17 kwietnia 1555. W 1556 papież Pius V wyniósł Kosmę do rangi wielkiego księcia, co potwierdziło ambicje Kosmy do podporządkowania Florencji całego obszaru Toskanii. Ostatecznie pokonał południowego sąsiada w bitwie pod Montalciano w 1559.^[2]

W 1565 powołał swojego najstarszego syna Franciszka na współrządcę Toskanii. Następnie oddalił się do swojej posiadłości Villa di Castello, gdzie zmarł.

Rządy

Kosma był władcą autorytarnym, panującym w duchu zasad renesansowego makiawelizmu. Aby chronić się przed spodziewanymi intrygami dworskimi oraz wpływami patrycjatu miejskiego, powołał gwardię książęcą, rekrutowaną z najemnych Szwajcarów. Skutecznie przeciwstawiła się ona straży miejskiej, wpływowej w okresie republiki i później rządów Aleksandra Maura. Rozwinął też sieć szpiegowską, obejmującą całe Północne Włochy. Pozwoliła ona na zamordowanie 26 lutego 1548 Wawrzyńca Medyceusza (1514–1548) ukrywającego się w Wenecji^[3].

Rządy Kosmy charakteryzują się również rozbudową armii. Obok formacji policyjnych zwiększył liczebność stałego wojska. Unowocześnił szereg twierdz w państwie: Arezzo, Siena, Sansepolcro. Obwarował miasta: Piza i Fivizzano. Na Elbie i Terra del Sole wzniósł nowoczesne twierdze do obrony dróg morskich. Rozwinął flotę wojenną, dzięki czemu mogła ona wziąć udział w bitwie pod Lepanto. Dla wzmocnienia siły militarnej i wsparcia ligi katolickiej przeciwko Imperium Osmańskiemu powołał w 1571 Zakon św. Stefana, którego został pierwszym wielkim mistrzem.^[4]

W trakcie swojego panowania zreformował również administrację Księstwa Florencji. Na wzór kurii papieskiej powołał oficja, wydziały centralne nadzorujące prace aparatu państwowego oraz kontrolujące działalność cechów i gildii kupieckich. Ostatnie z wymienionych oficjów pozwoliły na uszczelnienie systemu podatkowego państwa.

Mecenat

Po zjednoczeniu Toskanii Kosma zmierzał do zwiększenia prestiżu dziedzicznego władztwa. Już u początku swojego panowania zatrudnił architekta Niccolò Tribolo, który zaprojektował i nadzorował budowę nowej siedziby Medyceuszów, Villa di Castello na obrzeżach Florencji. Założony wokół niej zieleniec stał się prototypem rozwiązań renesansowych ogrodów włoskich^[5]. Ukończył również przebudowę pałacu Pitti oraz założył Ogrody Boboli. Znanych jest wiele zamówień Kosmy na obrazy; stale patronował m.in. Giorgiu Vasariemu, Jacopowi Pontormowi i Agnolowi Bronzinowi oraz rzeźbiarzowi Benventuowi Celliniemu. Spośród architektów pracował dla niego Baldassarre Lanci. Patronował także uczonym, historykom: Scipionemu Ammiratowi i Benedettowi Varchiemu.

Obok wielkich założeń architektonicznych Kosma wystawił sobie wielki pomnik dłuta Giambologny, odsłonięty już po jego śmierci, w 1598 na Piazza della Signoria we Florencji.

Krąg rodzinny

29 marca 1539 we Florencji Kosma poślubił Eleonorę z Toledo (1522–1562), hiszpańską szlachciankę, córkę Pedra Álvareza (1484–1553), wicekróla Neapolu, i jego żony Maríi Osorio y Pimentel. Małżeństwo doczekało się licznego potomstwa:

Maria (1540–1557), księżniczka Toskanii.
Franciszek (1541–1581), wielki książę Toskanii 1574–1581, x Joanna Habzburżanka (1547–1578), arcyksiężniczka Austrii, księżniczka Niemiec, Czech i Węgier.
Izabela Romana (1542–1576), księżniczka Toskanii, x Paweł Jordan Orsini (1541–1585), książę Bracciano.
Jan (1543–1562) – arcybiskup Pizy, kardynał.
Lukrecja (1545–1561), księżniczka Toskanii, x Alfons II d’Este (1533–1597), książę Farrery i Modeny.
Piotr starszy (10 sierpnia 1546–10 czerwca 1549), książę Toskanii.
Garcia (1547–1562), książę Toskanii.
Antoni (1 lipca 1548–lipiec 1548), książę Toskanii.
Ferdynand (1549–1609), wielki książę Toskanii 1581–1609, x Krystyna Lotaryńska (1565–1637), księżniczka Lotaryngii, koregentka Toskanii 1621–1631.
Anna (19 marca–6 sierpnia 1553), księżniczka Toskanii.
Piotr młodszy (1554–1604), książę Toskanii, x Eleonora Álvarez z Toledo (1553–1576), księżniczka Villafranca.

Kosma I posiadał dwoje dzieci pozamałżeńskich: Jana (1567–1621) i Blankę (ok. 1536–1542), legitymizowanych później przez ojca.

Przodkowie:

4. Jan Medyceusz Pospolity (1467–1498)
	2. Ludwik Medyceusz (1498–1526)
5. Katarzyna Sforza (1463–1509)
		1. Kosma Medyceusz
6. Jacopo Salviati (1461–1563)
	3. Maria Salviati (1499–1543)
7. Lukrecja Maria Medycejska (1470–1553)

Przypisy

↑ William J.W.J. Landon William J.W.J., Lorenzo di Filippo Strozzi and Niccolo Machiavelli : Patron, Client, and the Pistola fatta per la peste : An Epistle Written Concerning the Plague, Toronto: Toronto University Press, 2013, s. 74, ISBN 1-4426-4424-9 (ang.).
↑ Józef AndrzejJ.A. Gierowski Józef AndrzejJ.A., Historia Włoch, wyd. 3, Wrocław: Ossolineum, 2003, s. 233, ISBN 83-04-04674-1 .
↑ ElisabettaE. Stumpo ElisabettaE., Medici, Lorenco de', [w:] MarioM. Caravele (red.), Dizionario Biografico degli Italiani, t. 73, Roma: Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 2009, ISBN 978-88-12-00032-6 (wł.).
↑ RogerR. Mason RogerR., The Medici-Lazara Map of Alanya, „Anatolian Studies”, 39, 1989, s. 85–105, ISSN 0066-1546 (ang.).
↑ IsabellaI. Ballerini IsabellaI., The Medici Villas, Florence: Giunti Publishers, 2011, s. 30–41, ISBN 978-88-09-76632-7 (ang.).

[1] William J.W.J. Landon William J.W.J., Lorenzo di Filippo Strozzi and Niccolo Machiavelli : Patron, Client, and the Pistola fatta per la peste : An Epistle Written Concerning the Plague, Toronto: Toronto University Press, 2013, s. 74, ISBN 1-4426-4424-9 (ang.).

[2] Józef AndrzejJ.A. Gierowski Józef AndrzejJ.A., Historia Włoch, wyd. 3, Wrocław: Ossolineum, 2003, s. 233, ISBN 83-04-04674-1 .

[3] ElisabettaE. Stumpo ElisabettaE., Medici, Lorenco de', [w:] MarioM. Caravele (red.), Dizionario Biografico degli Italiani, t. 73, Roma: Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 2009, ISBN 978-88-12-00032-6 (wł.).

[4] RogerR. Mason RogerR., The Medici-Lazara Map of Alanya, „Anatolian Studies”, 39, 1989, s. 85–105, ISSN 0066-1546 (ang.).

[5] IsabellaI. Ballerini IsabellaI., The Medici Villas, Florence: Giunti Publishers, 2011, s. 30–41, ISBN 978-88-09-76632-7 (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]