Bitwa pod Lepanto (1571)

Bitwa pod Lepanto
	V wojna wenecko-turecka
	; Bitwa pod Lepanto, autor nieznany
Czas	7 października 1571
Miejsce	Zatoka Patraska, Morze Jońskie
Terytorium	obecnie Grecja
Wynik	pełne zwycięstwo floty Ligi Świętej
Strony konfliktu
Liga Święta:; Hiszpania; Republika Wenecka; Państwo Kościelne; Republika Genui; Księstwo Sabaudii-Piemontu; Zakon maltański	Imperium Osmańskie
Dowódcy
Juan de Austria,; Alvaro de Bazan,; Aleksander Farnese,; Sebastiano Veniero	Ali Pasza †
Siły
6 galeasów,; 208 galer,; 26 galeonów,; 76 mniejszych jednostek,; (łącznie 316 okrętów); 12 tys. marynarzy,; 20 tys. żołnierzy piechoty	230 galer,; 56 galeot,; 16 tys. żołnierzy
Straty
9 tys. zabitych i rannych,; 12 galer straconych	30 tys. zabitych i rannych,; 137 okrętów zdobytych,; 50 okrętów zatopionych
	Położenie na mapie Morza Śródziemnego miejsce bitwy
	38°12′N 21°18′E/38,200000 21,300000
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bitwa pod Lepanto – bitwa morska stoczona 7 października 1571 na południowy zachód od Lepanto (obecnie Nafpaktos w Grecji) pomiędzy Imperium Osmańskim a Ligą Świętą, zakończona zwycięstwem chrześcijan. Bój pod Lepanto był jedną z najkrwawszych bitew morskich w dziejach świata^[2] – zginęło około 40 tys. ludzi^[3].

Podłoże

Po upadku Konstantynopola (1453) Imperium Osmańskie zaczęło przejmować kontrolę nad całym szlakiem handlowym z Indii do Europy, co zrodziło spory z kupiecką Republiką Wenecką. Dodatkowo sułtan wspierał algierskich korsarzy^[1]. W 1570 Imperium Osmańskie zażądało od Wenecji przekazania Cypru, Wenecjanie jednak zignorowali groźbę turecką, w rezultacie czego Cypr został najechany przez wojska tureckie. Po upadku Nikozji papież Pius V zorganizował dla obrony Famagusty (maj 1571) wśród państw chrześcijańskich Ligę Świętą, w której główną rolę odgrywały Hiszpania i Wenecja. Do Ligi nie dołączyli władcy innych państw, takich jak Rosja, Austria czy Polska. Król Zygmunt August wyraził pragnienie zachowania pokojowych stosunków z Imperium Tureckim^[4].

Chrześcijańska armada wyruszyła, by napotkać osmańską. Pod Lepanto, po stronie Ligi walczyło ok. 200 okrętów, w tym 6 silnie uzbrojonych w artylerię galeasów; Turcy mieli ok. 250 okrętów. Siłami chrześcijańskimi dowodził książę Juan de Austria, zaś muzułmańskimi adm. Ali Pasza^[2]. Taktyka obu stron była podobna – należało zbliżyć się do przeciwnika i wtargnąwszy na pokład przeprowadzić regularną bitwę z zastosowaniem broni białej i palnej (m.in. arkebuzów). Używano również tzw. ognia greckiego.

Przebieg bitwy

Starcie rozpoczęła flota turecka, próbując oskrzydlić flotę chrześcijan, ale potężne galeasy weneckie miały wielką przewagę ogniową, która pozwalała im łatwo zniszczyć osmańskie galery. W tej sytuacji Turkom pozostał jedynie abordaż. Tymczasem okręty chrześcijańskie, szybsze od galer tureckich, nie przyjęły taktyki przeciwnika, lecz starały się ustawiać doń burtami, wykorzystując całą siłę swych dział. Walczono z ogromną determinacją, ale z wolna jęła się zarysowywać przewaga po stronie floty europejskiej. W rezultacie flota osmańska poniosła druzgocącą klęskę – większość okrętów wchodzących w jej skład zostało zdobytych lub zatopionych przez siły Ligi Świętej. Zginął także dowódca Turków Ali Pasza. Ogółem poległo ok. 60% walczących.

Pokłosie

Zwycięstwo sił chrześcijańskich podniosło morale w Europie, jednak nie zostało wykorzystane militarnie. Wielki Wezyr Sokollu Mehmed Pasza wyjaśnił weneckiemu ambasadorowi różnicę między waszą i naszą klęską: „Pod Lepanto chrześcijanie mnie ogolili. Na Cyprze ja odciąłem im ramię. Moja broda odrośnie...”^[5]. I miał poniekąd rację: wkrótce Liga Święta rozpadła się, Cypr pozostał w rękach tureckich, a w 1574 r. Hiszpania musiała opuścić Tunis – jednakże flota turecka straciła pod Lepanto setki doświadczonych, zaprawionych w boju marynarzy.

Zwycięstwo Ligi Świętej w bitwie pod Lepanto powszechnie przypisywano wstawiennictwu Najświętszej Maryi Panny. Inicjator Ligi Świętej papież Pius V w 1572 roku 7 października ogłosił świętem Matki Boskiej Zwycięskiej^[6] (zmienionym w 1573 przez jego następcę, papieża Grzegorza XIII, na święto Matki Boskiej Różańcowej^[7]). W kabinie dowódcy Juana de Austria znajdowała się jedna z pierwszych kopii wizerunku Matki Bożej z Guadalupe^[8]. W trakcie ataku admirał trzymał nad głową krzyż, a na flagowym okręcie Real di Spagna wciągnięto banderę z wizerunkiem ukrzyżowanego Chrystusa^[9].

Historia i okoliczności bitwy stały się tematem poematu Lepanto autorstwa angielskiego pisarza i myśliciela G.K. Chestertona, wydanym w 1915 roku. Fragmenty dzieła zostały wykorzystane w utworze Battle of Lepanto zespołu Clamavi De Profundis [1].

Uczestnicy

Wybrani uczestnicy bitwy:

Miguel de Cervantes – autor Don Kichota
Maria la Bailadora – jedyna kobieta żołnierz, która brała udział w bitwie.

Galeria

Plan bitwy
Plan bitwy z 1574 r.
Bitwa pod Lepanto, Paolo Veronese (1528–1588)
Eduardo Cano Cervantes i Juan de Austria (1860)
Bandera z flagowego okrętu Ligi
Galeas – jeden z sześciu stojący na czele szyku.
W rocznicę bitwy, 7.10.2000, Wenecjanie ufundowali tablicę pamiątkową Nafpaktos.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Focus Historia ekstra nr 4/2016 sierpień-wrzesień, Dariusz Milewski Starcie cwywilizacji, s. 31
↑ ^a ^b Edmund Kosiarz, Bitwy morskie, Wydawnictwo Morskie, wyd. I, 1964, str. 59-60
↑ Bitwa pod Lepanto. Starcie flot katolickiej i muzułmańskiej było jednym z najkrwawszych w dziejach
↑ MariuszM. Samp MariuszM., Bitwa pod Lepanto 1571 – najkrwawsza bitwa morska w historii [online], 7 października 2021 [dostęp 2023-01-24] (pol.).
↑ Miracle Lepanto – Proud Empty Boast (ang.)
↑ Redakcja, Ku chwale Matki Boskiej Zwycięskiej, czyli bitwa pod Lepanto » Strona 2 z 2 » Historykon.pl [online], Historykon.pl, 7 października 2021 [dostęp 2023-01-25] (pol.).
↑ Ogłoszenie święta „Matki Boskiej Różańcowej. campus.udayton.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-12)]. (ang.)..
↑ Tilma z Guadalupe [online], Cyfrowy Leksykon Syndonologiczny [dostęp 2023-01-25] (pol.).
↑ Bitwa pod Lepanto – klęska Osmanów, kobieta-żołnierz i wizja Piusa V [online], Historia Do Rzeczy, 7 października 2022 [dostęp 2023-01-25] (pol.).

Bibliografia

Konstam A., Lepanto 1571. Największa bitwa morska renesansu, Oświęcim: "Napoleon V", cop. 2017, ISBN 978-83-657-4628-3.
Pielesz M., Lepanto 1571. Różańcowe Zwycięstwo, Kraków: "eSPe", 2017, ISBN 978-83-748-2805-5.
Podhorecki L., Lepanto 1571, Warszawa: "Bellona", cop. 2010, ISBN 978-83-11-11842-3.
ZygmuntZ. Ryniewicz ZygmuntZ., Bitwy świata. Leksykon, Warszawa: „Wiedza Powszechna”, 1995, ISBN 83-214-1046-4, OCLC 750742205 .

[Focus_Historia_ekstra-1] Focus Historia ekstra nr 4/2016 sierpień-wrzesień, Dariusz Milewski Starcie cwywilizacji, s. 31

[kosiarz-2] Edmund Kosiarz, Bitwy morskie, Wydawnictwo Morskie, wyd. I, 1964, str. 59-60

[3] Bitwa pod Lepanto. Starcie flot katolickiej i muzułmańskiej było jednym z najkrwawszych w dziejach

[4] MariuszM. Samp MariuszM., Bitwa pod Lepanto 1571 – najkrwawsza bitwa morska w historii [online], 7 października 2021 [dostęp 2023-01-24] (pol.).

[5] Miracle Lepanto – Proud Empty Boast (ang.)

[6] Redakcja, Ku chwale Matki Boskiej Zwycięskiej, czyli bitwa pod Lepanto » Strona 2 z 2 » Historykon.pl [online], Historykon.pl, 7 października 2021 [dostęp 2023-01-25] (pol.).

[7] Ogłoszenie święta „Matki Boskiej Różańcowej. campus.udayton.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-12)]. (ang.)..

[8] Tilma z Guadalupe [online], Cyfrowy Leksykon Syndonologiczny [dostęp 2023-01-25] (pol.).

[9] Bitwa pod Lepanto – klęska Osmanów, kobieta-żołnierz i wizja Piusa V [online], Historia Do Rzeczy, 7 października 2022 [dostęp 2023-01-25] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]