Języki pidżynowe
Języki pidżynowe[1] (pidgin, pidżyn) – języki pomocnicze o uproszczonej budowie strukturalnej, a także o ograniczonym słownictwie, powstałe na bazie dwóch (lub więcej) języków. Nazwa „pidżyn”, według jednej z propozycji, pochodzi od chińskiej wymowy angielskiego słowa business („biznes”)[2][3].
Języki pidżynowe powstały na skutek przemieszania języków różnych grup społecznych w strefach ich kontaktów. Często używane na obszarach wielojęzycznych np. jako języki handlu, armii, na plantacjach, w skupiskach miejskich i przemysłowych, gdzie stykają się przedstawiciele różnych grup językowych.
Najczęściej spotykane w Azji, Afryce i Ameryce. Często powstają na bazie języków kolonizatorów (np. angielski, portugalski, hiszpański, francuski, rosyjski) bądź języków rozpowszechnionych na dużym obszarze (arabski, suahili czy zulu).
Języki pidżynowe, które przeszły proces natywizacji i zostały przyjęte jako języki etniczne, stają się językami kreolskimi[4][5]. Języki kreolskie cechują się rozbudowanym słownictwem i lepiej rozwiniętą strukturą gramatyczną, pod względem złożoności dorównującą systemom innych (niepidżynowych i niekreolskich) języków świata[5].
Językami pidżynowymi zajmuje się subdyscyplina językoznawstwa – kreolingwistyka[6].
Określenia tego używa się również w informatyce – pidżynowe języki programowania nie służą do pisania rzeczywistych programów, a jedynie do demonstracji algorytmów, np. Pidgin Pascal. Również w matematyce używa się potocznie sformułowania pidgin mathematics na zapis matematyczny, który nie jest do końca ścisły. Niegdyś języki pidżynowe (jak np. żargon chinook) określano terminem „żargon”[7].
Przykłady języków pidżynowych
[edytuj | edytuj kod]- język kiachtyński – pogranicze rosyjsko-chińskie
- język miszif – język Metysów kanadyjskich
- język russenorsk – wśród rybaków Arktyki
- Küchendeutsch – język powstały na bazie niemieckiego używany w Namibii
- pidżyn chińsko-angielski – Azja Wschodnia
- pidżyn islandzko-baskijski – używany był wśród baskijskich wielorybników na Islandii
- pidżyn nigeryjski – na bazie angielskiego, używany w Nigerii
- tok pisin – Melanezja
- żargon chinook – północno-wschodnia część Oceanu Spokojnego
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Krystyna Damm, Aldona Mikusińska (red.), Ludy i języki świata, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000 (PWN Leksykon), s. 165, ISBN 83-01-13070-9, OCLC 830240260 (pol.).
- ↑ Pidgin, w: Online Etymology Dictionary, dostęp 9 października 2008. (ang.)
- ↑ Knapik i Chruszczewski 2023 ↓, s. 74.
- ↑ Mistrík 1993 ↓, s. 251.
- ↑ a b Peter Mühlhäusler, Overview of the pidgin and creole languages of Australia, [w:] Suzanne Romaine (red.), Language in Australia, Cambridge: Cambridge University Press, 1991, s. 159–173, DOI: 10.1017/CBO9780511620881.011, ISBN 978-0-511-62088-1, ISBN 978-0-521-33983-4, OCLC 776966869 [dostęp 2021-08-10] (ang.), patrz s. 160.
- ↑ Knapik i Chruszczewski 2023 ↓, s. 65.
- ↑ Keith Allan, Julie Bradshaw, Geoffrey Finch, The English Language and Linguistics Companion, Houndmills: Palgrave Macmillan, 2010, s. 210, DOI: 10.1007/978-1-349-92395-3, ISBN 978-1-349-92395-3, ISBN 978-1-4039-8971-0, OCLC 1391523603 [dostęp 2023-10-09] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Atlas języków. Pochodzenie i rozwój języków świata, Bernard Comrie (red.) i inni, Poznań: „Atena”, 1998, ISBN 83-85414-31-2, OCLC 749229608.
- Aleksandra R. Knapik, Piotr P. Chruszczewski, Kreolingwistyka w zarysie: Językowo-kulturowe mechanizmy przetrwania, rozwoju i dezintegracji, San Diego: Æ Academic Publishing, 2023 (Beyond Language 8), ISBN 978-1-68346-166-1, ISBN 978-1-68346-169-2, OCLC 1356757256 [dostęp 2024-10-12] (pol. • ang.).
- Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).