Przejdź do zawartości

Języki mieszane

Przejrzana
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Języki mieszane, języki hybrydowe[1][2] – języki kształtujące się w sytuacji kontaktu językowego, łączące elementy dwóch lub kilku języków[3]. Ich status z perspektywy językoznawstwa historyczno-porównawczego nie został dobrze ustalony[2]. Przeważnie powstają w społecznościach dwujęzycznych[4].

Na płaszczyźnie strukturalnej i słownikowej języki mieszane dają się sprowadzić do języków źródłowych (przeważnie dwóch), czym różnią się od innych typów języków kontaktowych: pidżynowych i kreolskich[4]. Morfosyntaktyka pochodzi z jednego języka, słownictwo zaś z drugiego[5]. U genezy języków pidżynowych i kreolskich najczęściej stoi szereg różnych języków, i choć korzenie ich słownictwa są łatwe do ustalenia, to ich struktura gramatyczna ma zwykle niejasne, trudne do określenia podłoże[4][6]. Do wyróżników języka mieszanego należą także inne okoliczności powstawania oraz sposób funkcjonowania w przestrzeni społecznej. O ile języki kreolskie powstają z potrzeby porozumienia się między różnymi grupami ludności, to języki mieszane kształtują się w grupach, które już mają wspólne środki komunikacji[7][8]. Język mieszany często współistnieje z pokrewnymi mu językami źródłowymi, niekoniecznie spełniając dla danej społeczności rolę języka ojczystego, w przeciwieństwie do języków kreolskich, które są przyjmowane jako prymarne języki etniczne[7]. Języki mieszane służą wyrażaniu nowej tożsamości społecznej[7] lub podtrzymywaniu tożsamości etnicznej w nowym środowisku językowym[8].

Języki mieszane należą do kategorii języków kontaktowych, podobnie jak języki pidżynowe i kreolskie[3]. W innym ujęciu języki pidżynowe i kreolskie rozpatruje się jako typy języków mieszanych[2][9][10]. Językami mieszanymi zajmuje się subdyscyplina językoznawstwa – kreolingwistyka[11].

Pewien stopień wymieszania wykazują wszystkie języki świata, czego świadectwem jest występowanie zapożyczeń słownikowych. Rozróżnienie między językami mieszanymi a językami podlegającymi zjawiskom socjolingwistycznym (kontakt językowy, code switching, zapożyczanie) nie zostało dobrze wypracowane na gruncie lingwistyki[12]. Niektórzy językoznawcy wskazują jednak na istnienie zjawiska mieszania (hybrydyzacji) języków, a języki mieszane uznają za odrębną warstwę języków, skutecznie wymykającą się tradycyjnym teoriom lingwistycznym[2][13]. Przykładowo V. Velupillai (2015) omawia języki mieszane jako samodzielne i pełnoprawne systemy językowe, stwierdzając, że nie chodzi o prostą modyfikację języków źródłowych czy też jednostkowy code switching. Ich użycie trzyma się bowiem spójnych wzorców (zarówno na poziomie jednostki, jak i zbiorowości), a zmiany następujące w językach źródłowych niekoniecznie znajdują odzwierciedlenie w języku mieszanym[7]. Początkowa dwujęzyczność (znajomość języków źródłowych) może wręcz zostać utracona w późniejszych pokoleniach[14].

Do postulowanych języków mieszanych lub języków wykazujących pewne cechy hybrydowe należą m.in. następujące języki: miszif (Ameryka Północna; mieszanka języka kri i kanadyjskiej odmiany języka francuskiego), Media Lengua(inne języki) (Ekwador; łączący gramatykę keczua z leksyką hiszpańską), ma’a/mbugu (Tanzania; łączący elementy bantu z kuszyckimi)[15], pecok i javindo (Indonezja, nakładające cechy gramatyki malajskiej i jawajskiej na holenderską bazę leksykalną)[16], malajski makasarski (Indonezja; łączący leksykę malajską z elementami gramatyki makasarskiej)[17], malajski Sri Lanki (Sri Lanka, łączący leksykę malajską z gramatyką tamilską i syngaleską)[18], tetum/tetun-dili (Timor Wschodni, czerpiący z zasobów tetum i leksyki portugalskiej)[19], wutun(inne języki) (Chiny, łączący leksykę mandaryńską ze strukturą języka amdo)[20], wilamowski (Wilamowice, mieszający pierwotne podłoże germańskie z elementami języka polskiego)[21].

Pod pojęciem języków mieszanych rozumie się też takie odmiany językowe, w których jednocześnie występują składniki języka standardowego (ogólnego) i elementy dialektalne. Kody mieszane wykształciły się chociażby w Polsce, łącząc elementy języka ogólnopolskiego i gwar wiejskich[22].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Agnieszka Doczekalska, Język prawny w tworzeniu i transpozycji prawa Unii Europejskiej. Procesy hybrydyzacji, Warszawa: Wolters Kluwer, 2021, s. 109, ISBN 978-83-8223-912-6, ISBN 978-83-8223-209-7, OCLC 1332824383 [dostęp 2022-07-27].
  2. ↑ a b c d Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, s. 181, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
  3. ↑ a b Velupillai 2015 ↓, s. 69.
  4. ↑ a b c Velupillai 2015 ↓, s. 69–70.
  5. ↑ Peter Bakker, Pieter Muysken, Mixed languages and language intertwining, [w:] Jacques Arends, Pieter Muysken, Norval Smith (red.), Pidgins and Creoles: An introduction, Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing, 1994 (Creole Language Library 15), s. 41–52, DOI: 10.1075/cll.15.08bak, ISBN 978-90-272-9950-5, OCLC 705531391 (ang.).
  6. ↑ Peter Bakker, A Language of Our Own: The Genesis of Michif, the Mixed Cree-French Language of the Canadian Metis, New York–Oxford: Oxford University Press, USA, 1997 (Oxford Studies in Anthropological Linguistics 10), s. 195, ISBN 0-19-509711-4, ISBN 978-0-19-802575-7, OCLC 469632450 (ang.).
  7. ↑ a b c d Velupillai 2015 ↓, s. 70.
  8. ↑ a b Jan Pokorný, Lingvistická antropologie: jazyk, mysl a kultura, Praha: Grada Publishing, 2010, s. 149, ISBN 978-80-247-2843-8 (cz.).
  9. ↑ Barbara Hlibowicka-Węglarz, O „cudownych formacjach”, czyli rzecz o językach kreolskich, „LingVaria”, 13 (25), 2018, s. 21–36, DOI: 10.12797/lv.13.2017.25.02, ISSN 2392-1226.
  10. ↑ Jiří Černý, Malé dějiny lingvistiky, Praha: Portál, 2005, s. 209, ISBN 978-80-7178-908-6, OCLC 892051404 (cz.).
  11. ↑ Aleksandra R. Knapik, Piotr P. Chruszczewski, Kreolingwistyka w zarysie: Językowo-kulturowe mechanizmy przetrwania, rozwoju i dezintegracji, San Diego: Æ Academic Publishing, 2023 (Beyond Language 8), s. 65, ISBN 978-1-68346-166-1, ISBN 978-1-68346-169-2 [dostęp 2024-10-12] (pol. • ang.).
  12. ↑ Yaron Matras, Mixed languages: a functional–communicative approach, „Bilingualism: Language and Cognition”, 3 (2), 2000, s. 79–99, DOI: 10.1017/S1366728900000213 [zarchiwizowane z adresu 2020-06-03] (ang.).
  13. ↑ Jozef Genzor, Jazyky sveta: história a súčasnosť, wyd. 1, Bratislava: Lingea, 2015, s. 497, ISBN 978-80-8145-114-0, OCLC 950004358 (słow.).
  14. ↑ Slomanson 2024 ↓, s. 239–240.
  15. ↑ Robert Lawrence Trask, The Dictionary of Historical and Comparative Linguistics, Chicago: Fitzroy Dearborn, 2000, s. 214–215, ISBN 1-57958-218-4, OCLC 1101226560 (ang.).
  16. ↑ Slomanson 2024 ↓, s. 240, 243–245.
  17. ↑ K. Alexander Adelaar i inni, Malay: its history, role and spread, [w:] Stephen A. Wurm, Peter Mühlhäusler, Darrell T. Tryon (red.), Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas: Vol I: Maps. Vol II: Texts, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1996 (Trends in Linguistics. Documentation 13), s. 673–693, DOI: 10.1515/9783110819724.2.673, ISBN 978-3-11-081972-4, OCLC 1013949454 (ang.), patrz s. 682.
  18. ↑ Velupillai 2015 ↓, s. 75.
  19. ↑ Slomanson 2024 ↓, s. 246.
  20. ↑ Velupillai 2015 ↓, s. 76.
  21. ↑ Alexander Andrason. Vilamovicean – A Germanic-Slavic Mixed Language?. „Studies in Polish Linguistics”. 10 (2), s. 57–85, 2015. DOI: 10.4467/23005920SPL.15.003.3560. ISSN 1732-8160. OCLC 998818302. [dostęp 2024-09-27]. (ang.). 
  22. ↑ Zygmunt Zagórski, Kilka uwag o formalno-funkcjonalnym zróżnicowaniu współczesnego języka polskiego, [w:] Stanisław Kania (red.), Wokół społecznego zróżnicowania języka, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 1996 (Uniwersytet Szczeciński. Materiały. Konferencje 13), s. 161–167, OCLC 39261719 (pol.), patrz s. 163.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Języki_mieszane&oldid=74952062”