Gąszczaki

Gąszczaki
	Atrichornithidae
	Stejneger, 1885
	; Przedstawiciel rodziny – gąszczak krzykliwy (A. clamosus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	ptaki
Podrząd	śpiewające
Rodzina	gąszczaki
	Typ nomenklatoryczny
	Rodzina: Atrichornis Stejneger, 1885; Rodzaj: Atrichia clamosa Gould, 1844
Synonimy
	Rodziny: Atrichiinae Fürbringer, 1888; Rodzaju: Atrichia Gould, 1844; Atricha Sladen, 1844; Rahcinta Mathews, 1916;
	Rodziny: Atrichiinae Fürbringer, 1888; Rodzaju: Atrichia Gould, 1844; Atricha Sladen, 1844; Rahcinta Mathews, 1916;
Rodzaje
	Atrichornis Stejneger, 1885; 2 gatunki – zobacz opis w tekście
	Atrichornis Stejneger, 1885; 2 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gąszczaki^[6]^[7], krzakówki^[8] (Atrichornithidae) – monotypowa rodzina ptaków z podrzędu śpiewających (Oscines) w obrębie rzędu wróblowych (Passeriformes), najbliżej spokrewniona z lirogonami (Menuridae), z którymi tworzy takson Menurides^[9]^[10]. Są zagrożone wyginięciem.

Występowanie

Rodzina obejmuje dwa gatunki występujące wyłącznie w Australii^[11]; gąszczak rdzawy występuje w lasach deszczowych pogranicza Queenslandu i Nowej Południowej Walii natomiast gąszczak krzykliwy występuje w Australii Zachodniej.

Morfologia

Oba gatunki są rozmiarami zbliżone do szpaka (długość ciała 17–23 cm, masa ciała 34–60 g)^[12], mają maskujące brązowoszare upierzenie. Żyją w podszycie leśnym, są bardzo trudne do zauważenia. Śpiew samców jest jednak bardzo donośny, dzwoniący i metaliczny.

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1844 roku angielski przyrodnik John Gould w książce swojego autorstwa o tytule The birds of Australia i nadając mu nazwę Atrichia^[3]. Jednak nazwa ta była już zajęta przez rodzaj muchówki którą opisał w 1803 roku niemiecki entomolog Franz von Paula Schrank; w związku z tym w 1885 roku amerykański zoolog Leonhard Hess Stejneger nadał mu nową nazwę Atrichornis jednocześnie umieszczając go w nowo nazwanej rodzinie Atrichornithidae^[1].

Nazewnictwo

Atrichia (Atricha): gr. ατριχος atrikhos „bezwłosy”, od negatywnego przedrostka α- a-; θριξ thrix, τριχος trikhos „włosy”^[13].
Atrichornis: gr. ατριχος atrikhos „bezwłosy”, od negatywnego przedrostka α- a-; θριξ thrix, τριχος trikhos „włosy”; ορνις ornis, ορνιθος ornithos „ptak”^[14].
Rahcinta: anagram nazwy rodzajowej Atrichia Gould, 1844^[15]. Typ nomenklatoryczny: Atrichia clamosa Gould, 1844.

Podział systematyczny

Do rodziny należy jeden rodzaj z dwoma gatunkami^[6]:

Atrichornis rufescens (E.P. Ramsay, 1866) – gąszczak rdzawy
Atrichornis clamosus (Gould, 1844) – gąszczak krzykliwy

Uwagi

↑ Typ nomenklatoryczny: Atrichia Gould, 1844.
↑ Młodszy homonim Atrichia Schrank, 1803 (Diptera).
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Atrichia Gould, 1844.
↑ Nowa nazwa dla Atrichia Gould, 1844.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c L.H. Stejneger: Order XVIII. – Passeres. W: J.S. Kingsley (red.): The standard natural history. Cz. 4: Birds. Boston: S.E. Cassino and company, 1885, s. 462. (ang.).
↑ M.C.A. Fürbringer: Untersuchungen zur Morphologie und Systematik der Vögel, zugleich ein Beitrag zur Anatomie der Stütz- und Bewegungsorgane. Cz. 2. Amsterdam: T. van Holkema, 1888, s. 1538. (niem.).
↑ ^a ^b J. Gould: The birds of Australia. London: Printed by R. and J. E. Taylor; pub. by the author, 1848, s. ryc. i tekst. (ang.).
↑ E.H.M. Sladen. Where should Atricha clamosa be placed in the system?. „The Zoologist: a monthly journal of natural history”. 3, s. 942, 1845. (ang.).
↑ G.M. Mathews. List of additions of new sub-species to, and changes in, my List of the Birds of Australia. „Austral Avian Record”. 3 (3), s. 58, 1916. (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Atrichornithidae Stejneger, 1885 (1875) - gąszczaki - Scrubbirds (wersja: 2019-04-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-19].
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 11, 1999.
↑ Przemysław Busse: Mały słownik zoologiczny - Ptaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 23. ISBN 83-214-0563-0.
↑ R. Terry Chesser, José ten Have. On the phylogenetic position of the scrub-birds (Passeriformes: Menurae: Atrichornithidae) of Australia. „Journal of Ornithology”. 148 (4), s. 471–476, 2007. DOI: 10.1007/s10336-007-0174-9. (ang.).
↑ John H. Boyd III: Atrichornithidae: Scrub-birds. [w:] Aves—A Taxonomy in Flux 3.06 Introduction [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2015-11-01]. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Lyrebirds, scrubbirds, bowerbirds, Australasian wrens. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-05-22]. (ang.).
↑ D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Scrub-birds (Atrichornithidae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.atrich1.01. [dostęp 2023-05-22]. (ang.).
↑ Atrichia, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-05-22] (ang.).
↑ Atrichornis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-18] (ang.).
↑ Rahcinta, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-05-22] (ang.).

Linki zewnętrzne

Artykuł o gąszczakach (ang.)

[2] Typ nomenklatoryczny: Atrichia Gould, 1844.

[4] Młodszy homonim Atrichia Schrank, 1803 (Diptera).

[6] Niepoprawna późniejsza pisownia Atrichia Gould, 1844.

[9] Nowa nazwa dla Atrichia Gould, 1844.

[ste-1] L.H. Stejneger: Order XVIII. – Passeres. W: J.S. Kingsley (red.): The standard natural history. Cz. 4: Birds. Boston: S.E. Cassino and company, 1885, s. 462. (ang.).

[fur-3] M.C.A. Fürbringer: Untersuchungen zur Morphologie und Systematik der Vögel, zugleich ein Beitrag zur Anatomie der Stütz- und Bewegungsorgane. Cz. 2. Amsterdam: T. van Holkema, 1888, s. 1538. (niem.).

[goua-5] J. Gould: The birds of Australia. London: Printed by R. and J. E. Taylor; pub. by the author, 1848, s. ryc. i tekst. (ang.).

[sla-7] E.H.M. Sladen. Where should Atricha clamosa be placed in the system?. „The Zoologist: a monthly journal of natural history”. 3, s. 942, 1845. (ang.).

[mat-8] G.M. Mathews. List of additions of new sub-species to, and changes in, my List of the Birds of Australia. „Austral Avian Record”. 3 (3), s. 58, 1916. (ang.).

[mk-10] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Atrichornithidae Stejneger, 1885 (1875) - gąszczaki - Scrubbirds (wersja: 2019-04-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-19].

[mc-11] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 11, 1999.

[busse-12] Przemysław Busse: Mały słownik zoologiczny - Ptaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 23. ISBN 83-214-0563-0.

[jo148-13] R. Terry Chesser, José ten Have. On the phylogenetic position of the scrub-birds (Passeriformes: Menurae: Atrichornithidae) of Australia. „Journal of Ornithology”. 148 (4), s. 471–476, 2007. DOI: 10.1007/s10336-007-0174-9. (ang.).

[tif-14] John H. Boyd III: Atrichornithidae: Scrub-birds. [w:] Aves—A Taxonomy in Flux 3.06 Introduction [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2015-11-01]. (ang.).

[ioc-15] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Lyrebirds, scrubbirds, bowerbirds, Australasian wrens. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-05-22]. (ang.).

[botw-16] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Scrub-birds (Atrichornithidae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.atrich1.01. [dostęp 2023-05-22]. (ang.).

[17] Atrichia, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-05-22] (ang.).

[18] Atrichornis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-18] (ang.).

[19] Rahcinta, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-05-22] (ang.).

[1]

[a]

[2]

[b]

[3]

[c]

[4]

[5]

[d]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

barglikowce (Acanthisitti)	bargliki
tyrankowce (Tyranni)	brodawniki szerokodzioby nosoczuby oliwczyki kurtaczki gorzykowate bławatnikowate bekardowate ostrodzioby królówki krzykaczyki szerokodziobki tęczaki muchotyranikowate tyrankowate obrożniki mrówkożery chronkowate kusaczki krytonosowate mrówkowody liściarki tęgosterowate garncarzowate
śpiewające (Oscines)	lirogony gąszczaki altanniki korołazy chwostkowate kolcopiórki miodojady lamparciki buszówkowate ziemnodrozdy stadniaki pieszaki liszkojady maoryski kowaliczki trzaskacze koralniczki czubce górniki jagodniki wireonkowate fletówki wilgowate szuflodziobki ostroloty łuskowczyki krępaczki wangowate gołogłowy paskowniki dzierzbiki satynki wachlarzówki dziwogony monarki skałowrony modrogłówki cudowronki czarniaki kruczaki dzierzby białoczuby krukowate płatkonosy jagodziaki koralniki miodniki długobiegi sępowronki skałoskoczki skalinkowate aksamitniki owadówki remizy sikory wąsatki skowronki nikatory krótkosterki chwastówkowate trzciniaki świerszczaki mimiki madagaskarniczki skąpoogonki jaskółkowate świstunki pokrzewczyki raniuszki wierzbówkowate bilbile pokrzewki ogoniatki szlarniki tymaliowate dżunglaki sikorniki pekińczyki palmowce jemiołuszki jedwabniczki jagodówki persówki reliktowce mysikróliki pomurniki kowaliki pełźce pełzacze siwuszki strzyżyki perłopiórki bąkojady przedrzeźniacze szpakowate pluszcze muchołówkowate drozdowate dudkowce górodrozdy kwiatówki nektarniki turkuśniki zieleniki złotogłówki tybetańczyki wikłaczowate astryldowate wdówki płochacze wróble pliszkowate łuszczakowate tanagrzce poświerki trznadle pasówki lasówki słowikówki kacykowate hispaniole zeledonki platynki trelniki antyle hispaniolczyki kardynały tanagrzyki tanagrowate