Dobromil (obwód lwowski)

Dobromil
Добромиль
	; Zamek Herburtów pod Dobromilem
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Burmistrz	Jurij Petryk
Powierzchnia	4,97 km²
Wysokość	336 m n.p.m.
Populacja (2019); • liczba ludności	; 4260
Kod pocztowy	82042
	Położenie na mapie obwodu lwowskiego Dobromil
	Położenie na mapie Ukrainy Dobromil
	49°34′14″N 22°47′22″E/49,570556 22,789444
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Dobromil (ukr. Добромиль, Dobromyl) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie starosamborskim.

Dobromil leży nad Wyrwą, około 5 km od granicy z Polską.

Historia

Pierwsze zapisy pochodzą z roku 1374. Osada założona przez Herburtów z nadania księcia Władysława Opolczyka. W roku 1566 Zygmunt August wynagradza Stanisława Herburta za wierną służbę oraz usługi wojenne pozwalając zamienić wieś Dobromil (własność Herburtów) na miasto z prawem magdeburskim. Z roku 1570 pochodzą pierwsze wzmianki o Żydach osiedlających się w mieście^[3]. W roku 1584 Stanisław Herburt buduje tu murowany zamek. Położony był w 1589 roku w ziemi przemyskiej województwa ruskiego^[4]. W roku 1614 wydano tutaj po raz pierwszy Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego Jana Długosza. Dobromil uzyskał prawo składu w 1646 roku^[5]. W XVII wieku w Dobromilu powstaje samodzielna gmina żydowska. W 1765 r. w Dobromilu zamieszkuje około 1265 Żydów. Z Dobromila pochodzi jedna z gałęzi Herburtów - Dobromilscy. Stanisław Herburt jest również jednym z fundatorów unickiego monasteru według reguły św. Bazylego w Dobromilu. Wnętrza świątyni przyozdobione są wizerunkami Herburtów. Do I Rozbioru Polski w 1772 roku była to ziemia przemyska w województwie ruskim.

Od 1772 r. w składzie należącej do Austrii prowincji Królestwo Galicji i Lodomerii (przez pewien czas jako miasto wchodziło w skład obwodu sanockiego^[6]). W 1784 r. w pobliżu powstaje kolonia Engelsbrunn, stanowiąca obecnie część miasta. Od roku 1872 przez miasto prowadziła linia kolejowa łączącą Lwów z Budapesztem tzw. Pierwsza Węgiersko-Galicyjska Kolej Żelazna, w mieście znajduje się dworzec kolejowy. W roku 1876 zostaje miastem powiatowym (powiat dobromilski, kosztem Birczy). W 1880 r. w Dobromilu żyje 2734, a w Engelsbrunnie 291 mieszkańców. W tej liczbie jest 655 rzymskich katolików, 479 grekokatolików, 1884 Żydów i 7 osób innych wyznań.

Od 1918 roku ponownie na terytorium Polski. W 1921 r. Dobromil liczył 5386 mieszkańców, z czego 2119 Żydów. Jest miastem powiatowym województwa lwowskiego, siedzibą sądu powiatowego i innych urzędów i instytucji państwowych. Starostą w tym czasie jest Henryk Kassala.

1 sierpnia 1924 do Dobromila włączono Huczko z Engelsbrunnem^[7].

Po przegranej przez Polskę kampanii wrześniowej Dobromil znalazł się w części zajętej przez ZSRR. Od 4 grudnia 1939 r. znajdował się w składzie USRR, w obwodzie drohobyckim.

22 czerwca 1941 po ataku Niemiec na ZSRR, wobec groźby zajęcia Przemyśla przez wojska niemieckie, NKWD ewakuowało więźniów z tamtejszego więzienia. Więźniów kryminalnych wypuszczono, kilkuset więźniów politycznych doprowadzono do aresztu w Dobromilu. Więźniów tych enkawudziści zamordowali razem osadzonymi w areszcie już wcześniej. Masowe egzekucje odbywały się na terenie aresztu oraz nad nieczynnym szybem kopalni soli w pobliskim Lacku. Skrępowanych mężczyzn uderzano młotami w tył głowy i wrzucano do szybu. Osobno, w kaplicy, zabito kobiety; jedną z ofiar ukrzyżowano na ścianie. Istnieją rozbieżne szacunki liczby ofiar tych masakr. Piotr Zychowicz cytuje liczby od 500 do ponad 1000^[8]. Według Stanisława Nicieji 270 osób zabito w więzieniu a 700 w kopalni soli^[9].

Osobny artykuł: Zbrodnia w Dobromilu-Salinie.

28 czerwca 1941 Dobromil został zajęty przez Wehrmacht. Niemcy zmusili grupę około 100 Żydów do wydobywania ciał z szybu w Lacku oraz do przygotowywania ich do identyfikacji; podobnie postąpiono na miejscu masakry w więzieniu. Po wykonanej pracy Żydzi zostali 30 czerwca rozstrzelani i wrzuceni do szybu kopalni. Następnie szyb został zalany betonem. Egzekucji dokonało Einsatzkommando 6 na rozkaz Otto Rascha oraz Friedricha Jeckelna, obecnych w tym czasie w Dobromilu^[10]. Einsatzkommando spaliło także synagogę (według Motyki sprawcami byli Ukraińcy^[11]) a w niej, według niektórych źródeł, 200 Żydów^[12]. Ofiary dostarczała Niemcom ukraińska milicja^[10].

Miasto znalazło się pod okupacją niemiecką. Od 3 listopada 1941 r. na terenie powiatu przemyskiego dystryktu krakowskiego w składzie Generalnego Gubernatorstwa. Podczas okupacji hitlerowskiej, w październiku 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 3200 Żydów. 29 lipca 1942 roku zostali wywiezieni do obozu zagłady Bełżcu i tam zamordowani^[13]; część rozstrzelali na miejscu^[12].

W latach 1943–1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali w różnych okolicznościach 23 Polaków^[14].

8 sierpnia 1944 r. miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie^[15]. Po II wojnie światowej ponownie w składzie Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej - początkowo w obwodzie drohobyckim, później ponownie we lwowskim. Po uzyskaniu w 1991 r. niepodległości przez Ukrainę w jej składzie.

Ważniejsze obiekty

Rynek miejski
Ratusz miejski
Zamek Herburtów
Kościół rzymskokatolicki, renesansowy, projekt Jan Baptysta Wenecjanin
Klasztor bazylianów w Dobromilu – greckokatolicki z 1705 r. pod wezwaniem św. Onufrego
Cerkiew Zesłania Ducha Świętego, greckokatolicka
Synagoga w Dobromilu
Cmentarz żydowski w Dobromilu

Związani z Dobromilem

Honorowi obywatele

Kazimierz Badeni^[16]
Edward Szerękowski – leśnik, prezes w Dobromilu

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Dobromilem.

Stanisław Gaweł – polski duchowny rzymskokatolicki, proboszcz parafii w Dobromilu od 1932
Stanisław van der Coghen – polski lekarz, doktor nauk medycznych, major lekarz rezerwy Wojska Polskiego, zamordowany przez Rosjan w Twerze podczas zbrodni katyńskiej
Ludwik Ćwiklicer – lekarz miejski i od 1893 burmistrz Dobromila^[17]
Piotr Geisler – polski lekarz, doktor nauk medycznych, tytularny generał brygady Wojska Polskiego
Tadeusz Stanisław Grabowski – polski historyk literatury słowiańskiej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wrocławskiego, dyplomata
Herburtowie
Józef Jachimek – polski pedagog i pisarz, profesor
Dmytro Krwawycz – ukraiński badacz i rzeźbiarz, urodził się w mieście
Ludwik Kubasiewicz – major piechoty Wojska Polskiego
Kazimierz Wiśniowski – generał brygady Wojska Polskiego
Jan Pentz – major pilot Wojska Polskiego
Symeon Korosteński – ks. greckokatolicki, namiestnik dobromilski przy cerkwi Narodzenia NMP, autor Kroniki Dobromilskiej^[18]

W Dobromilu działa oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej^[19].

Przypisy

↑ Хто очолив міста та селища Львівщини (оновлюється) (ukr.)
↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.51
↑ zobacz stronę Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęconą Dobromilowi https://archive.ph/20070818071029/http://www.jewishinstitute.org.pl/pl/gminy/miasto/831.html
↑ Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. Cz. 1, Warszawa 1901, s. 6.
↑ Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych : (prawo składu), Warszawa 1920, s. 139.
↑ Zob.: Galicja pod względem topograficzno-geograficzno-historycznym / skreślona przez Hipolita Stupnickiego. Z mapą. Lwów : nakładem autora, Drukarnia Zakładu narodowego im. Ossolińskich, 1849, s. 55.
↑ Dz.U. z 1924 r. nr 65, poz. 639
↑ Piotr Zychowicz: Zapomniana zbrodnia w kopalni soli. rp.pl, 21-06-2011. [dostęp 2015-12-29]. (pol.).
↑ Stanisław SławomirS.S. Nicieja Stanisław SławomirS.S., Kresowa Atlantyda. Historia i mitologia miast kresowych. Tom IV. Kołomyja, Żabie, Dobromil, Opole: Wydawnictwo MS, 2014, s. 250-252, ISBN 978-83-61915-41-6, OCLC 876475146 .
↑ ^a ^b Kai Struve, Tremors in the Shatterzone of Empires: Eastern Galicia in Summer 1941, [w:] Shatterzone of Empires: Identity and Violence in the German, Habsburg, Russian, and Ottoman Borderlands, Red. Omer Bartov, Eric D. Weitz, Bloomington: Indiana University Press, 2013, s. 467
↑ GrzegorzG. Motyka GrzegorzG., Ukraińska partyzantka 1942-1960, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2006, s. 97, ISBN 83-88490-58-3, OCLC 838973434 .
↑ ^a ^b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 275
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 501 .
↑ SzczepanS. Siekierka SzczepanS., HenrykH. Komański HenrykH., KrzysztofK. Bulzacki KrzysztofK., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 119, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897 .
↑ ВОВ-60 - Сводки. [dostęp 2012-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-15)].
↑ Szematyzm na rok 1895. Lwów: 1895, s. 3.
↑ Aleksander Stangenhaus. † Dr Ludwik Ćwiklicer. „Przegląd Lekarski”, s. 813-814, Nr 50 z 16 grudnia 1911.
↑ Korosteński/Korostyński
↑ Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej

Bibliografia

Mapa WIG Dobromil Pas 50 Słup 35 Warszawa 1938
Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Warszawa 1928 s. 660.
Piotr Krasny, Renesansowy kościół w Dobromilu i jego związki z architektura mazowiecka [w] Biuletyn Historii Sztuki, 57 (1995), Nr 3-4, s. 271-282.

Linki zewnętrzne

żydowska księga pamięci Dobromila, wolny dostęp przez Bibliotekę Publiczną Nowego Jorku (New York Public Library) (jid. i ang.)
Historia Żydów w Dobromilu na portalu Wirtualny Sztetl
Dobromil (z Engelsbrunnem dolnym i górnym), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 72 .
Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona

[1] Хто очолив міста та селища Львівщини (оновлюється) (ukr.)

[2] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.51

[historia_żyd-3] zobacz stronę Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęconą Dobromilowi https://archive.ph/20070818071029/http://www.jewishinstitute.org.pl/pl/gminy/miasto/831.html

[4] Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. Cz. 1, Warszawa 1901, s. 6.

[5] Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych : (prawo składu), Warszawa 1920, s. 139.

[6] Zob.: Galicja pod względem topograficzno-geograficzno-historycznym / skreślona przez Hipolita Stupnickiego. Z mapą. Lwów : nakładem autora, Drukarnia Zakładu narodowego im. Ossolińskich, 1849, s. 55.

[znies-7] Dz.U. z 1924 r. nr 65, poz. 639

[zychowicz-8] Piotr Zychowicz: Zapomniana zbrodnia w kopalni soli. rp.pl, 21-06-2011. [dostęp 2015-12-29]. (pol.).

[nicieja-9] Stanisław SławomirS.S. Nicieja Stanisław SławomirS.S., Kresowa Atlantyda. Historia i mitologia miast kresowych. Tom IV. Kołomyja, Żabie, Dobromil, Opole: Wydawnictwo MS, 2014, s. 250-252, ISBN 978-83-61915-41-6, OCLC 876475146 .

[struve-10] Kai Struve, Tremors in the Shatterzone of Empires: Eastern Galicia in Summer 1941, [w:] Shatterzone of Empires: Identity and Violence in the German, Habsburg, Russian, and Ottoman Borderlands, Red. Omer Bartov, Eric D. Weitz, Bloomington: Indiana University Press, 2013, s. 467

[11] GrzegorzG. Motyka GrzegorzG., Ukraińska partyzantka 1942-1960, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2006, s. 97, ISBN 83-88490-58-3, OCLC 838973434 .

[holokost-12] Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 275

[13] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 501 .

[siekierka-14] SzczepanS. Siekierka SzczepanS., HenrykH. Komański HenrykH., KrzysztofK. Bulzacki KrzysztofK., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 119, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897 .

[15] ВОВ-60 - Сводки. [dostęp 2012-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-15)].

[16] Szematyzm na rok 1895. Lwów: 1895, s. 3.

[17] Aleksander Stangenhaus. † Dr Ludwik Ćwiklicer. „Przegląd Lekarski”, s. 813-814, Nr 50 z 16 grudnia 1911.

[18] Korosteński/Korostyński

[19] Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej

[b-20] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j istniała także 1941-44 w Landkreis Przemysl

[d-21] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e od 1944 w ZSRR

[a-22] zniesiona w 1939 bez późniejszej reaktywacji

[c-23] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e od 1944 w Polsce, w powiecie przemyskim

[e-24] 1952 ponownie w Polsce

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[A]

[B]

[C]

[D]

[E]

Przynależność wojewódzka	woj. lwowskie (1920–1939)
Miasta / Prawa miejskie (1920-34 →)	Bircza (do 1934) Chyrów (od 1934) Dobromil Nowe Miasto (do 1934) Rybotycze (do 1934)
Miasteczka (1920-34)	Chyrów (← od 1934; →)
Gminy miejskie (1920-39 →)	Chyrów^[A]^[B](← od 1934) Dobromil^[A]^[B]
Gminy wiejskie zbiorowe (1934-39 →)	Bąkowice^[C] Bircza^[A]^[D] Dobromil^[A]^[B] Krościenko^[A]^[B]^[E] Kuźmina^[A]^[D] Nowe Miasto^[A]^[B] Nowosiółki Dydyńskie^[C] Rybotycze^[A]^[D] Starzawa^[C] Wojtkowa^[A]^[D] Żohatyn^[A]^[D]

Miasta	Chyrów Dobromil Stary Sambor
Osiedla	Niżankowice Stara Sól
Wsie	Babina Baczyna Bąkowice Berezów Bilicz Błozew Górna Boniowice Borszowice Bukowa Busowisko Bybło Bylice Czaple Czyszki Dniestrzyk Hołowiecki Drozdowice Gałówka Gdeszyce Głęboka Grabownica Sozańska Grąziowa Grodowice Grodzisko Gwoździec Hołowiecko Hruszatyce Hubice Humieniec Janów Jasienica Zamkowa Katyna Kniażpol Kobło Stare Komarowice Koniów Kropiwnik Laszki Murowane Lenina Wielka Libuchowa Lutowiska Ławrów Łopuszanka Chomina Łopusznica Łużek Górny Michowa Miżyniec Mrozowice Mszaniec Nadyby Niedzielna Nowe Miasto Paćkowice Pawłówka Pietnice Płoskie Podmojsce Polana (koło Słochuń) Polana (koło Tarnawy) Posada Nowomiejska Potok Wielki Przedzielnica Rajnowa (Wola Rajnowa) Rakowa Rosochy Rożewo (Rozenburg) Rypiany Sanoczany Sąsiadowice Skeliwka (Felsztyn) Słochynie Smereczka Solanuwatka (Lacko) Sosnówka (Nanczułka Mała) Sozań Spas Stara Ropa Starzawa Straszewice Stroniowice Strzelbice Strzyłki Suszyca Rykowa Suszyca Wielka Szumina Śliwnica Tarnawa Tarnawka Terło Terszów Topolnica Torczynowice Torhanowice Towarnia Truszowice Turze Twary Tycha Tysowica Wełykie Wełykosillja (Nanczułka Wielka) Wiciów Wielunice Wola (Wola Koblańska) Wołcza Dolna Wołosianka Wielka Wołoszynowa Zarzecze Zasadki Zawadka Zrotowice
Zniesione wsie	Lenina Mała Łopuszanka