Przejdź do zawartości

Rawa Ruska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rawa Ruska
Рава-Руська
Ilustracja
Ratusz
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Rejon

żółkiewski

Burmistrz

Iwan Iwanusa

Powierzchnia

8,5 km²

Wysokość

241 m n.p.m.

Populacja (2020)
• liczba ludności
• gęstość


8641
784 os./km²

Nr kierunkowy

+380 3252

Kod pocztowy

80316

Tablice rejestracyjne

(UA) BC

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Rawa Ruska”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Rawa Ruska”
Ziemia50°15′N 23°37′E/50,250000 23,616667
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Rawa Ruska (ukr. Рава-Руська, Rawa-Ruśka) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie żółkiewskim, nad Ratą, przy granicy z Polską; węzeł kolejowy. 8641 mieszkańców (2020)[1], dla porównania w 2001 było ich 8159[2].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka historyczna pochodzi z roku 1455, kiedy to książę bełski i mazowiecki Władysław I założył miasto, przenosząc na nie nazwę ze swojej rodowej posiadłości na Mazowszu. Miasto rozwinęło się na szlaku handlowym między Lublinem i Lwowem przy przeprawie przez Ratę.

W 1621 Jakób Łychowski (Lychowski[3]) herbu Jasieńczyk, łowczy halicki w 1613, wraz z żoną Katarzyną z Jordanowskich sprzedał Tartaków z zamkiem Perwiatycze, Bramów, Spasów Jakubowi Trzcińskiemu, od którego kupił miasto Rawa Ruska z zamkiem i kilku wsiami[4].

Stanowiła własność: w XVII w. Trzcińskich h. Ślepowron, na początku XVIII w. we wspólnym posiadaniu trzech rodzin: Głogowskich, Suchodolskich i Boguszów. W połowie XVIII w posiadaniu Rzeczyckich, w roku 1791 właścicielem miasta został Franciszek Głogowski, z kolei w roku 1808 miasto przeszło w posiadanie Jabłonowskich. Rawa była również własnością Trzcińskich i Adama Sapiehy.

Według podania w roku 1509 oddziały Bogdana, wojewody wołoskiego, sprawiły wielkie spustoszenie w miasteczku. Z kolei w metryce koronnej znajduje się przywilej z roku 1622 na organizację w mieście jarmarków. W 1672 roku pod miastem wojska polskie dowodzone przez Atanazego Miączyńskiego rozbiły czambuły tatarskie i uwolniły kilkaset osób wziętych w jasyr. Między 10 i 13 sierpnia 1698 miejsce zawarcia sojuszu wojskowego między Piotrem I Wielkim a Augustem II Mocnym, przeciwko Szwecji. Kilkanaście lat później miasto stało się ponownie świadkiem rozmów, tym razem między konfederatami tarnogrodzkimi a stronnikami króla, które doprowadziły do podpisania zawieszenia broni.

W latach 1772–1918 w zaborze austriackim, odgrywało rolę siedziby cyrkułu (siedziby powiatu). W 1880 Rawa liczyła ok. 6,6 tys. mieszkańców, z czego 1592 było rzymskimi katolikami, 1087 grekokatolikami a 3905 wyznawcami judaizmu[5].

Przedwojenny herb

Szybszy rozwój miasta zapewniło doprowadzenie do miasta w 1857 kolei z Jarosławia, w roku następnym przedłużonej do Sokala. W późniejszym rozwinął się regionalny węzeł kolejowy – wybudowano połączenie ze Lwowem przez Żółkiew, natomiast w latach 1915–1916 wybudowano połączenie kolejowe Rawa Ruska – Zawada – Rejowiec. Linia pełniła pierwotnie rolę strategiczną, ale w okresie międzywojennym stała się główną linią łączącą Warszawę ze Lwowem. Dzięki wybudowaniu linii kolejowej rozwinęło się szereg mniejszych zakładów przemysłowych m.in. cegielnia.

Podczas I wojny światowej w dniach 3–11 września 1914 odbyła się bitwa pod Rawą Ruską.

W okresie międzywojennym w granicach Polski, w województwie lwowskim, siedziba powiatu rawskiego. Latem 1923 w mieście wydarzył się pożar[6]. W 1924 firma belgijska zbudowała pierwszy, większy zakład przemysłowy – nasycalnię podkładów kolejowych na Smalisze. Działający do dziś zakład należy do grona największych przedsiębiorstw chemicznej obróbki drewna na Ukrainie. W mieście działała Centralna Szkoła Straży Granicznej. Jak podaje Skorowidz Miejscowości RP, w 1921 roku miasto liczyło ok. 9 tys. mieszkańców (Polacy ok. 42%, Żydzi ok. 42%, Ukraińcy ok. 14%). W 1938 roku miasto liczyło 12 tys. mieszkańców, z czego około 56% stanowili Żydzi.

14 września 1939 miasto zajęły wojska niemieckie, pod koniec września w wyniku wcześniejszych ustaleń (Pakt Ribbentrop-Mołotow) znalazło się pod okupacją sowiecką. Wraz z całą Polską południowo-wschodnią jednostronnie włączone do Ukraińskiej SRR. W latach 1941–1944 pod okupacją niemiecką, w mieście istniało getto i wymordowana została żydowska ludność miasta. W mieście działał również obóz dla sowieckich jeńców, w którym zginęło około 24 tys. ludzi. Istniał również obóz karny dla francuskich i belgijskich uczestników ruchu oporu oraz jeńców wojskowych. Z więzionych około 25 tys. osób ocalało 6 tys. Pozostali przy życiu więźniowie utworzyli działające we Francji stowarzyszenie Ceux de Rawa Ruska – Union Nationale des Deportes. Pod okupacją hitlerowską siedziba gminy Rawa Ruska.

W latach 1943–1945 Rawa Ruska była miejscem, do którego ściągali uchodźcy z rzezi wołyńskiej, a następnie czystki etnicznej w Małopolsce Wschodniej i z którego udawali się dalej na zachód. Miasto opuszczali także stali mieszkańcy[7][8].

Bezpośredniego napadu OUN-UPA na miasto nie było. Jednak w latach 1944–1946 nacjonaliści ukraińscy zamordowali 63 Polaków z Rawy Ruskiej, zazwyczaj w czasie podróży poza miasto[9].

Zdobyta 20 lipca 1944 przez wojska radzieckie 1 Frontu Ukraińskiego[10].

Dworzec kolejowy

Układy międzynarodowe w 1945 (Jałta, Poczdam) przyznały siedem województw wschodniej Polski, w tym Roztocze Południowe Związkowi Radzieckiemu. Nastąpiło przesiedlenie znacznej części, pozostałej jeszcze w mieście, ludności polskiej. W latach 70. XX w. powstał wielki kompleks szkół w centrum miasta, miał miejsce prężny rozwój szkolnictwa średniego i zawodowego. W mieście działały liczne ośrodki kultury (biblioteka, kino, teatr amatorski), rozbudowana została infrastruktura miejska (ośrodki zdrowia, szpital, sklepy), zbudowane nowe zakłady pracy.

W Rawie Ruskiej działa oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej[11].

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • Kościół parafialny pw. św. Józefa Oblubieńca zbudowany w latach 1700–1776, z fundacji kasztelana bełskiego Andrzeja Rzeczyckiego konsekrowany w 1841, po II wojnie światowej zamieniony na magazyn, przejęty przez franciszkanów, wyremontowany i ponownie poświęcony w 2000 roku. Jest to jednonawowa budowla barokowa ze skromną fasadą. Wewnątrz nie zachowało się oryginalne wyposażenie, współczesny ołtarz główny pochodzi z niszczejącego kościoła oo. Reformatów.
  • Klasztor oo. reformatów pw. św. Michała Archanioła, założony w 1725, w miejsce wcześniejszego drewnianego obiektu, zlokalizowany za miastem na wzniesieniu przy szosie zamojskiej; należał do najcenniejszych zabytków miasta. Fundatorami klasztoru byli starosta bełski Grzegorz Rzeczycki i Józef Głogowski. Kościół i klasztor zbudowane zostały w 1737 roku wg projektu Pawła Fontany, jako jednonawowa budowla z fasadą zdobioną malowidłami. Z klasztorem związany był w latach 1907–1908 i 1930–1933 o. Narcyz Turchan, błogosławiony w 1999 roku. Zarówno kościół, jak i budynki klasztorne zostały zamienione po wojnie na magazyn kołchozu, przez co popadły w ruinę.
  • Cerkiew unicka pw. św. Jerzego zbudowana w 1846 roku w stylu barokowo-klasycystycznym.

Pozostałe obiekty pochodzą głównie z XIX wieku, są to:

Nie zachowały się: pomnik Sobieskiego[13], ratusz[potrzebny przypis], zabudowa rynku i bożnica.

Transport

[edytuj | edytuj kod]

Od 1991 wchodzi w skład niepodległej Ukrainy. W roku 1991 nastąpiło otwarcie drogowego przejścia granicznego Hrebenne-Rawa Ruska, zaś w 1996 – kolejowego przejścia granicznego.

Przez Rawę Ruską przebiega droga E372 Warszawa–Lwów, miasto leży 5 km na wschód od przejścia granicznego Hrebenne-Rawa Ruska.

Sport

[edytuj | edytuj kod]

Ludzie związani z miastem

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Rawą Ruską.

Sprawiedliwi wśród Narodów Świata (Polacy ratujący Żydów w Rawie Ruskiej)

[edytuj | edytuj kod]
  • Katarzyna Baran - wspólnie z córką Katarzyną Górą i zięciem Walerianem Górą ukrywała Helenę Adler i siostry Weiler[15]
  • Bazyli Chmielewski - pochodzący z Rawy Ruskiej, w czasie okupacji pracował w Tomaszowie Lubelskim, gdzie pomagał Żydom, m.in. organizując im ukrycie u znajomych w Rawie Ruskiej[16][17]
  • Fryderyk i Maria Czerwieniowie - w schronie pod swoim domem ukrywali 12 Żydów[18]
  • Walerian i Katarzyna Górowie - wspólnie z Katarzyną Baran ukrywali Helenę Adler i siostry Weiler[19]
  • Jerzy Łogiński - ukrywał na swoim strychu 5-osobową rodzinę Steinfeldów, zorganizował osobne ukrycie dla Brandli Steinfeld[20]

Pobliskie miejscowości

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2020 року. (ukr.).
  2. ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu lwowskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).
  3. ↑ Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 14. Warszawa: Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), 1911, s. 245.
  4. ↑ Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 16. Warszawa: Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), 1913, s. 170.
  5. ↑ Filip Sulimierski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. IX. Warszawa: 1880-1914, s. 561.
  6. ↑ Pożar Rawy Ruskiej. „Nowości Illustrowane”. Nr 32, s. 4, 11 sierpnia 1923. 
  7. ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 752, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  8. ↑ W meldunku Biura Wschodniego Delegatury z maja 1944 r. stwierdzano: „Konsekwencją [...] zbrodniczej akcji ukraińskiej trwającej w ciągu 4 miesięcy 1944 r. jest niemal całkowite wyludnienie ludności polskiej ogromnych przestrzeni Małopolski Wschodniej. [...] Powiat rawski. Teren powiatu jest przez Polaków prawie całkowicie opuszczony. Z samej Rawy Ruskiej wyjechał Polski Komitet Opiekuńczy, księża, inteligencja. W miasteczkach pozostała już tylko biedota miejska w ilości około 200 osób., [w:] Grzegorz Hryciuk, Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005, s. 254, ISBN 83-7441-121-X, OCLC 830722458.
  9. ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 752, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  10. ↑ ВОВ-60 – Сводки. [dostęp 2009-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-10)].
  11. ↑ Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej.
  12. ↑ Grzegorz Rąkowski, Ziemia Lwowska. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część III, Pruszków: Rewasz, 2007, s. 143, ISBN 978-83-89188-66-3, OCLC 189428719.
  13. ↑ „Gazeta Lwowska” nr 267 z 20 listopada 1929, str. 5.
  14. ↑ Kronika. Honorowe obywatelstwo. „Kurjer Lwowski”. Nr 222, s. 3, 12 sierpnia 1899. 
  15. ↑ Baran Katarzyna. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-09-08]. (ang.).
  16. ↑ Chmielewski Bazyli. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-09-08]. (ang.).
  17. ↑ Historia pomocy - Chmielewski Bazyli. sprawiedliwi.org.pl. [dostęp 2024-09-08]. (pol.).
  18. ↑ Czerwień Fryderyk & Maria. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-09-08]. (ang.).
  19. ↑ Góra Walerian & Katarzyna. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-09-08]. (ang.).
  20. ↑ Łogiński Jerzy. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-09-08]. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Miasta obwodu lwowskiego

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rawa_Ruska&oldid=74712594”