de Havilland Tiger Moth

de Havilland Tiger Moth
	; DH.82A Tiger Moth
	Dane podstawowe
Państwo	Wielka Brytania
Producent	De Havilland Aircraft Company Ltd.
Typ	samolot szkolny
Konstrukcja	dwupłat o konstrukcji mieszanej, podwozie – stałe
Załoga	2 (uczeń, instruktor)
	Historia
Data oblotu	26 października 1931
Lata produkcji	1931 – 1944
	Dane techniczne
Napęd	1 silnik rzędowy tłokowy De Havilland Gipsy Major
Moc	130 KM (96 kW)
	Wymiary
Rozpiętość	8,94 m
Długość	7,30 m
Wysokość	2,68 m
Powierzchnia nośna	22,20 m²
	Masa
Własna	502 kg
Startowa	743 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	182 km/h
Prędkość przelotowa	145 km/h
Pułap	4 200 m
Zasięg	485 km
	Dane operacyjne
	Użytkownicy
	Wielka Brytania, Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Indie, Sri Lanka, Dania, Egipt, Francja, Grecja, Holandia, Litwa, Norwegia, Polska, Peru, Rodezja, Szwajcaria, Szwecja, Belgia
	Multimedia w Wikimedia Commons

de Havilland Tiger Moth – brytyjski samolot szkolny, zaprojektowany i zbudowany w 1931 roku w brytyjskiej wytwórni lotniczej de Havilland. Produkowany masowo, stanowił podstawowy samolot szkolny brytyjskiego lotnictwa wojskowego przez okres II wojny światowej.

Historia

W 1930 roku w brytyjskiej wytwórni lotniczej de Havilland skonstruowano samolot szkolny w układzie dwupłata, oznaczony DH-60T Tiger Moth. Konstrukcja samolotu została oparta na popularnym samolocie szkolnym DH-60G Gipsy Moth. W nowym samolocie poprawiono sylwetkę i wprowadzono kilka istotnych ulepszeń. Do najważniejszych należało przesunięcie górnego płata do przodu, aby ułatwić skok ze spadochronem z pierwszego fotela. W tym samym celu przy obu fotelach zastosowano otwierane do dołu boki kabin. Ponadto dokonano szereg drobnych ulepszeń wynikających z doświadczeń budowy wcześniejszych typów samolotów szkolnych tej firmy.

Prototyp samolotu de Havilland Tiger Moth był napędzany silnikiem rzędowym de Havilland Gipsy III o mocy 120 KM (88 kW) i został oblatany w dniu 26 października 1931 roku^[1]. Samolot miał płaty i usterzenie konstrukcji drewnianej, kryte płótnem. Na górnym płacie zamontowano skrzela, a na dolnym lotki. Kadłub był spawany z rur stalowych, kryty był płótnem. W obu kabinach umieszczonych jedna za drugą (przednia ucznia, tylna instruktora) znajdowały się sterownice i komplet niezbędnych przyrządów pokładowych. W stałym podwoziu zastosowano amortyzatory gumowe. Prototyp spełniał wszystkie założenia projektu i wykazywał doskonałe właściwości pilotażowe. W związku z tym samolot skierowano do produkcji seryjnej i oznaczono go jako de Havilland DH-82 Mk I Tiger Moth.

W 1931 roku przystąpiono do budowy następnej seryjnej wersji oznaczonej DH-82A Mk II Tiger Moth, która różniła się od poprzedniej tylko zastosowaniem silniejszego silnika de Havilland Gipsy Major o mocy 130 KM (96 kW). Był to silnik rzędowy z cylindrami wiszącymi, co poprawiło widoczność z obu kabin. Dla utrudnienia wchodzenia samolotu w korkociąg zastosowano w nim przedłużony statecznik poziomy, natomiast część pokrycia płóciennego na kadłubie ze względów eksploatacyjnych zastąpiono pokryciem ze sklejki. Produkcję seryjną tej wersji rozpoczęto w 1933 roku. Część samolotów wyposażono również w metalowe pływaki Short.

Produkcję seryjną samolotu de Havilland Tiger Moth zakończono w 1944 roku, ogółem wybudowano 8811 samolotów obu wersji, z tego 5483 w Wielkiej Brytanii, a pozostałe na licencji w następujących krajach: Kanadzie – 1747, Australii – 1085, Nowej Zelandii – 91, Portugalii – 91, Norwegii – 37 i Szwecji – 23.

Użycie w lotnictwie

Samoloty de Havilland Tiger Moth zostały wprowadzone do szkół lotniczych Royal Air Force (RAF) w 1934 roku, a do 1935 roku trafiły również do cywilnych szkół lotniczych, gdzie były stosowane do połowy lat pięćdziesiątych XX wieku.

Oprócz lotnictwa brytyjskiego samoloty de Havilland Tiger Moth były stosowane również w lotnictwie: Kanady, Australii, Nowej Zelandii, Indii Brytyjskich i niepodległych, Sri Lanki, Danii, Egiptu, Francji, Grecji, Holandii, Litwy, Norwegii, Peru, Rodezji, Szwajcarii, Szwecji i Belgii. Pojedyncze egzemplarze zakupiły również inne państwa.

Użycie w lotnictwie polskim

Ze względu na jego właściwości pilotażowe, w czerwcu 1934 roku również polskie Ministerstwo Komunikacji zakupiło w Wielkiej Brytanii jeden samolot de Havilland DH.82A Tiger Moth (ex G-ACEH)^[2]. W Polsce otrzymał on cywilny numer rejestracyjny SP-AMX i w przeszedł próby testowe w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa w Warszawie, a następnie był tam eksploatowany jako dyspozycyjny. Po wybuchu wojny ewakuowany na południowy wschód, jego dalszy los jest nieznany^[2].

1940 roku polscy piloci w Wielkiej Brytanii na tych samolotach wykonali loty kontrolne w ośrodkach w Old Sarum i Eastchurch. Potem szkoląc się według programów obowiązujących w RAF szkolili się na tych samolotach w szkołach brytyjskich, jak również polskich szkołach na terenie Anglii. Ogółem do końca II wojny światowej na samolotach de Havilland Tiger Moth przeszło przeszkolenie I stopnia 1665 polskich pilotów^[2].

Samoloty DH-82A Tiger Moth były również stosowane w polskich dywizjonach, m.in. 300, 304, 309 i 315 jako samoloty pomocnicze.

Opis konstrukcji

De Havilland DH-82A Mk II Tiger Moth był dwumiejscowym samolotem szkolnym w układzie dwupłatu o konstrukcji mieszanej, kabina odkryta. Podwozie klasyczne – stałe. Napęd: silnik rzędowy tłokowy.

Samolot nie był uzbrojony.

Galeria

De Havilland Tiger Moth

Przypisy

↑ Samoloty niezapomniane modele 2013 ↓, s. 122.
↑ ^a ^b ^c Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2003, s. 304. ISBN 83-11-09319-9.

Bibliografia

Samoloty niezapomniane modele. Warszawa: Grupa Wydawn. Foksal, 2013. ISBN 978-83-280-0077-3. OCLC 881384238.

Zobacz też

Porównywalne samoloty:

Linki zewnętrzne

[CITEREFSamoloty_niezapomniane_modele2013122-1] Samoloty niezapomniane modele 2013 ↓, s. 122.

[morg-2] Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2003, s. 304. ISBN 83-11-09319-9.

[:2-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ jednostka zdobyczna

[:1-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y produkcja izraelska

[1]

[2]

[A]

[B]

Samoloty myśliwskie	Fury Firebrand Roc Defiant Beaufighter Blenheim Mosquito Firefly Fulmar Meteor Gladiator Gauntlet Hurricane Tempest Typhoon Spitfire Spiteful Whirlwind Boomerang
Samoloty bombowe i torpedowe	Hind Albacore Battle Barracuda Beaufort Blenheim Halifax Hampden Henley Lancaster Manchester Skua Stirling Swordfish Warwick Wellington Whitley Maryland
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe	Singapore Sunderland London Lerwick Stranraer Walrus Sea Otter Anson Botha Warwick Lysander Auster Vincent Proctor
Samoloty i szybowce transportowe	Bombay Warwick Albemarle York Hotspur Hamilcar Horsa
Samoloty szkolno-treningowe	Tutor Magister Puss Moth Tiger Moth Oxford Battle Wirraway
Samoloty doświadczalne i prototypy	Avro 684 E.28/39 AS.39 F.5/34 M.20 M.30 MB-2 MB-3 MB-5 P.1056/1061 Rotachute Rotabuggy Rotatank Tankbuster Vampire Windsor

Samoloty myśliwskie i myśliwsko-bombowe	Avia S-199 MD 450 Ouragan MD 452 Mystère Meteor MiG-17^[A] MiG-21^[A] MiG-23^[A] Mirage III (Szachak) Mosquito P-51 Mustang Super Mystère (Sambad) Supermarine Spitfire
Samoloty szturmowe	A-4 Skyhawk (Ajit) Sud Aviation Vautour II
Myśliwce wielozadaniowe	Bristol Beaufighter F-4 Phantom II (Kurnas) F-15I (Baz, Ra’am) F-16 (Nec, Barak, Sufa) F-35 (Adir) Kfir^[B] Lawi^[B] Nesher^[B]
Bombowce	Boening B-17
Samoloty transportowe	A-36 Bonanza (Hofit) Arawa^[B] Avro Anson B-80 Queen Air (Zamir) Britten-Norman Islander Constellation Cessna 180 Cessna 208 C-46 Commando C-47 Dakota C-130 Hercules (Karnaf) C-130J Super Hercules (Szimszon) Douglas DC-4 Douglas DC-5 DH.89 Dragon Rapide Grumman G-44 Widgeon Gulfstream G550 Hudson Lodestar M.57 Aerovan Nord Noratlas Norseman C-64A Pilatus PC-6 Rylle 893 RC-3 Seabee Stratocruiser (Anak) TB-20 Trinidad (Paszosz)
Samoloty zwiadowcze, WRE i wczesnego ostrzegania	Auster Autocrat (Primus) Beechcraft Bonanza Dornier Do 27 (Dror) Fairchild F-24^[A] PA-18 Super Cub RWD-13 RWD-15 Sea Scan (Szachaf)^[B] Taylorcraft BL
Tankowce powietrzne	Boeing 707 (Re’em)
Samoloty szkolno-treningowe	AS-65 Consul Avro Anson B-80 Queen Air (Zamir) Beechcraft T-6 Texan II (Efroni) Bücker Bü 181^[A] BT-13 Valiant Buckaroo Chipmunk CM.170 Magister Cukit^[B] Fokker S-11 Grob G-120A Jak-11^[A] Harvard Stearman PT-17 Kaydet M-346 (Lawi) Mráz M.1 Sokol^[A] Nord 1203 Piaggio P.149 PA-18 Super Cub Tiger Moth
Śmigłowce	Aérospatiale Alouette II AH-64 Apache (Peten, Saraf) Bell 47 Bell 205 Bell 206 (Sajfanit) Bell 212 (Anafa) Bell AH-1 Cobra (Cefa) CH-53 Sea Stallion (Jasur) Eurocopter Panther (Atalef) Gazelle^[A] H-19 Chickasaw H-34 Choctaw HH-65 Dolphin Hughes Defender Mi-8^[A] Super Frelon (Cira) Hiller OH-23 Raven UH-60 Black Hawk (Janszuf)
Bezzałogowe statki powietrzne	Bird Eye Eitan^[B] Hermes 90^[B] Hermes 450^[B] Hermes 900^[B] Mastiff^[B] Moskito^[B] Panter^[B] Rotem L^[B] RQ-5 Hunter^[B] RQ-2 Pioneer^[B] Scout^[B] Searcher^[B] Heron^[B] Skylark I^[B]
Amunicja krążąca	Green Dragon^[B] Harpy^[B] Harop^[B]
Pociski rakietowe	Gabriel^[B] Lahat^[B]