Royal Canadian Air Force

Royal Canadian Air Force

Flaga RCAF
Państwo	Kanada
Siły zbrojne	Kanadyjskie Siły Zbrojne
Nazwa skrócona	RCAF
Data utworzenia	1920
Znak rozpoznawczy

Royal Canadian Air Force, RCAF (fr. Aviation royale canadienne, Królewskie Kanadyjskie Siły Lotnicze) – siły powietrzne Kanadyjskich Sił Zbrojnych, w latach 1975–2011 działały pod nazwą Canadian Forces Air Command.

Historia

Flaga z lat 1941-1968

II wojna światowa

Kanadyjskie siły lotnicze odegrały ważną rolę podczas II wojny światowej. W szczytowym punkcie, w styczniu 1944, służyło w nich 215 tys. ludzi (w tym 15 tys. kobiet). Z tego 100 tys. brało udział w programie szkolenia pilotów (British Commonwealth Air Training Plan), 65 tys. stacjonowało w Kanadzie, a 46 tys. stacjonowało poza Kanadą (głównie w Europie). RCAF miało wtedy 78 dywizjonów, z tego 43 stacjonowało w Kanadzie, a 35 za granicą. Podczas wojny straty RCAF wyniosły 13 657 zabitych i 1889 zaginionych. Ponadto około 3 tys. ludzi zginęło w wypadkach.

Zimna wojna

Koniec wojny doprowadził do redukcji RCAF do pokojowej liczebności z 12 tys. osób personelu i 5 dywizjonami. Głównymi zadaniami dla sił powietrznych w tym czasie stały się misje związane z eksploracją Arktyki, dozorem, fotomapingiem, transportem, misjami poszukiwawczo-ratunkowymi. Zagrożenie ze strony bloku wschodniego doprowadziło do decyzji w 1948 o znacznej rozbudowie potencjału bojowego, w tym wprowadzeniem nowego myśliwca F-86 Sabre (lokalnie CL-13 Sabre), który miał być budowany na licencji przez zakłady Canadair w Montrealu. W ramach zobowiązań wobec NATO założonego w 1949, Kanada miała skierować do Europy 12 eskadr myśliwskich stacjonujących w czterech bazach – we Francji (Marville i Grostenquin) i Niemczech Zachodnich (Zweibrücken i Rheinmünster), zorganizowanych jako No. 1 Air Division RCAF. W tym celu między 1952 i 1953 RCAF odebrało 290 Sabre Mk.2, których większość skierowano do Europy. Od 1954 zastępowały je 370 Sabre Mk.5, a 210 Sabre-2 trafiło do Turcji i Grecji. Finalny Sabre Mk.6 oblatano w 1954, których do 1958 wyprodukowano 390 sztuk dla RCAF. Od 1950 do 1958 RCAF prowadziło w Ontario i na Summerside szkolenia dla pilotów i nawigatorów z krajów NATO. W 1953 do służby wszedł kanadyjski myśliwiec przechwytujący Avro Canada CF-100 Canuck, działający niezależnie od warunków atmosferycznych, cztery eskadry Canucków stacjonował w Europie w latach 1956–1962, do czasu zastąpienia ich przez CF-104. W 1953 RCAF były pierwszymi siłami powietrznymi, które do celów transportowych wprowadziły odrzutowe samoloty De Havilland Comet. Do końca wojny w Korei w 1955 RCAF urosły do 54 tys. osób i 41 dywizjonów.

W obawie przed zagrożeniem ze strony radzieckich bombowców strategicznych od 1953 roku Kanada prowadziła samodzielne pracę nad myśliwcem przechwytującym nowej generacji, które doprowadziły do oblatania w 1958 roku samolotu Avro Canada CF-105 Arrow. Arrow chociaż był powodem do dumy dla małego narodu, to z powodów politycznych USA i Wielka Brytania nie były zainteresowane jego zakupem, a kontynuowanie programu groziło drenażem budżetu obronnego Kanady. W 1959 rząd skasował program Arrow, decyzję tłumacząc zagrożeniem ze strony ICBM (w 1957 odpalono Sputnika), które miały zastąpić bombowce, zaoszczędzone fundusze miały być przekazane na program pocisków BOMARC. W 1948 Kanada i USA utworzyły dowództwo obrony powietrznej NORAD. USAF zaproponowały uwolnienie dla RCAF 56 F-101B Vodoo i 10 F-101F, które dzięki dostępności F-102 i F-106 mogły odpowiadać za przestrzeń powietrzną w kanadyjskim sektorze NORAD-u. Po długich negocjacjach umowę zakupu samolotów podpisano w 1961, w tym samym roku rozpoczęto dostawy. CF-101 zastąpiły CF-100 w stosunku pięć za dziewięć eskadr. Szczególnie kontrowersyjne było stacjonowanie na terenie Kanady, pod nadzorem USA, pocisków AIR-2 Genie z głowicą atomową, które zmagazynowano w arsenale RCAF od 1965 do 1984. Między 1970 i 1972 56 przestarzałych CF-101 wymieniono na kolejne 66 F-101 z mniejszym nalotem i dodatkowym wyposażeniem.

Od 1957 do patrolowania wybrzeży Kanady wprowadzono 33 Canadair CP-107 Argus (CL-28), czyli odmiana Bristol Britannia. Argusy w 1981 zastąpiły Lockheed CP-140 Aurora.

Od 1962 pozostałe w Europie Sabre i CF-100 zastąpiło osiem eskadr CF-104 Starfighter (CF-111, CL-90), z których 200 jednomiejscowych wyprodukował Canadair, a 38 dwumiejscowych sztuk Lockheed. Samoloty używane do 1986 dedykowano do roli taktycznych bombowców, co przy lotach na niskim pułapie i ich dużym nalocie doprowadziło do rozbicia w Europie 110 Starfighterów. W 1967 RCAF opuściło Francję, a 1 AD przemianowano na No. 1 Canadian Air Group. Liczebność Canadian Forces w Europie zredukowano w 1969 do dwóch niemieckich baz z trzema eskadrami.

W 1968 do służby weszły Canadair CF-5, licencyjna odmiana lekkiego myśliwca Northrop F-5 Freedom Fighter, budowane także na eksport. Ogółem 89 CF-116A i 46 CF-116D używano do 1995 (pierwotnie planowano wycofać je w latach 80.) na terenie Kanady. W 1980 Kanada wybrała w drodze konkursu samolot McDonnell Douglas F/A-18 Hornet, który pod oznaczaniem CF-18 zakupiono 98 sztuk jednomiejscowych i 40 dwumiejscowych. Dostawy zrealizowano w latach 1982–1988, samoloty kosztowały wtedy 4 mld CAD, czyli 8,9 mld $ w cenach z 2011.

Canadian Force

W 1968 trzy rodzaje kanadyjskich sił zbrojnych zostały zjednoczone w nową formacje jako Kanadyjskie Siły Zbrojne (Canadian Forces). W ramach tej struktury zlikwidowano Royal Canadian Air Force i w latach 1968-75 istniały one równolegle z resztą wojsk jako jedno dowództwo. Od 1975 siły lotnicze Kanady zreorganizowano jako Canadian Forces Air Command, w skrócie AIRCOM (czyli Dowództwo Powietrzne Kanadyjskich Sił Zbrojnych), formacja ta powstała jako odpowiedź na niesprawdzenie się struktury z centralnym dowództwem i kontynuowała tradycje RCAF aż do 2011, gdy nowy konserwatywny rząd postanowił zmienić problematyczne nazewnictwo, wracając do tradycyjnych trzech rodzajów sił zbrojnych: Canadian Army, Royal Canadian Navy i Royal Canadian Air Force (identyczne nazewnictwo jest stosowane przez Brytyjskie Siły Zbrojne i Australijskie Siły Obrony).

Wyposażenie

Znakami przynależności państwowej są flaga na stateczniku pionowym, okrąg z liściem klonu na kadłubie i skrzydłach oraz logotyp Canada. Wszystkie wykorzystywane przez kanadyjskie wojsko statki powietrzne otrzymują unikalne oznaczenie składające się z dwóch liter: C od Canadian, druga litera oznacza typ statku, np. F jak Fighter, a po nich następuje trzycyfrowy kod, z reguły jest rozbudowaną wersją tego nadanego przez producenta. Taki ustandaryzowany system nazewnictwa był wzorowany na tym jakie w 1962 wprowadziły Siły Zbrojne Stanów Zjednoczonych.

Obecne

Zdjęcie	Samolot	Producent	Typ	Wejście do służby	Wersja (kanadyjskie oznaczenie)	Liczba sztuk	Uwagi
Samoloty myśliwskie
	McDonnell Douglas CF-18 Hornet	Stany Zjednoczone	Myśliwiec wielozadaniowy	1982–1988	CF-188A CF-188B	72 31	Dostarczono 138: 98 CF-188A I 40 CF-188B. Od 1984 utracono 15 CF-188A i 2 CF-188B. 1 CF-188A i 7 CF-188B wycofano ze służby.
Samoloty szkolno-treningowe
	Beechcraft T-6 Texan II	Stany Zjednoczone	Szkolenie wstępne	2000	CT-156 Harvard II	25	T-6 Texan II to wersja Pilatus PC-9 dla USAF, przyrządy w CT-156 rozmieszczono na wzór CT-155 Hawk.
	BAE Hawk	Wielka Brytania	Szkolenie zaawansowane	2000	CT-155 Hawk	19	20 dostarczono w latach 2000–2002, dwa stracono w 2003 i 2004, w 2004 dostarczono dwa dla uzupełnenia strat, trzeci utracono w 2011.
	de Havilland Canada DHC-8 Dash 8	Kanada	Szkolny/Trening nawigatorów	1987 1989–1990	CT-142	4
	Canadair CL-41 Tutor	Kanada	Samolot akrobacyjny	1962	CT-114 Tutor	25	Dawniej samoloty szkolne, w tej roli zastąpiony przez CT-155 i CT-156, nadal wykorzystywane przez zespół Snowbirds.
Samoloty transportowe i Powietrzne tankowce
	Airbus A310 MRT	Francja	Transportowy/VIP Transportowy/ Tankowiec	1992–1993	CC-150 Polaris CC-150T	3 2	Zastąpiły Boeing CC-137, dwa otrzymały miękkie przewody do tankowania (CF-18).
	Boeing C-17 Globemaster III	Stany Zjednoczone	Strategiczny transportowiec	2007–2008 2015	CC-177	5
	Bombardier Challenger 600	Kanada	Użytkowy VIP	1982–1985 2002	CC-144 Challenger	2 4	Wersje CL-600/601/604.
	de Havilland Canada DHC-6 Twin Otter	Kanada	Użytkowy/SAR	~1970	CC-138	4
	Lockheed C-130 Hercules	Stany Zjednoczone	Transportowy Search and rescue Tankowiec	1974–1997	CC-130E CC-130H	1 12	Pięć E i trzy H utracono w wypadkach.
	Lockheed C-130 Hercules	Stany Zjednoczone	Taktyczny transportowiec	2010-2012	CC-130J Super Hercules	17	436 Transport Squadron
Patrolowe
	Lockheed P-3 Orion	Stany Zjednoczone	Morski patrolowiec/ZOP Patrolowy/Szkolny/SAR	1980 1991	CP-140 Aurora CP-140A Arcturus	18 3
	CASA C-295	Hiszpania	SAR	2020-2023	CC-295 Kingfisher	15	W grudniu 2016 roku rząd w Ottawie wybrał C295W jako nowe samoloty poszukiwawczo-ratownicze, w ramach konkursu Fixed Wing Search and Rescue Replacement (FWSAR).Mają one zastąpić w służbie 6 de Havilland Canada CC-155 Buffalo i 13 CC-130H Hercules.
Śmigłowce
	AgustaWestland AW101	Włochy Wielka Brytania	Search and rescue	2000	CH-149 Cormorant	14	Dostarczono 15. Pierwotnie w 1987 planowano 35 EH-101 dla zastąpienia CH-124 Sea King i 15 EH-101 w roli SAR dla zastąpienia CH-113 Labrador, ale w 1993 ten kontrakt anulowano.
	Boeing CH-47 Chinook	Stany Zjednoczone	Ciężki śmigłowiec transportowy	2013-2014	CH-147F	15
	Bell 206	Stany Zjednoczone	Śmigłowiec szkolny	1982	CH-139 Jet Ranger	1
	Bell CH-146 Griffon	Stany Zjednoczone Kanada	Wielozadaniowy śmigłowiec użytkowy	1995	CH-146 Griffon	98	Dostarczono 100 (85 taktycznych i 15 SAR). 8 dozbrojono do eskortowania CH-147 Chinook w Afganistanie.
	Sikorsky SH-3 Sea King	Stany Zjednoczone Kanada	ZOP, pokładowy	1964	CH-124 Sea King	27
	Sikorsky S-92	Stany Zjednoczone	ZOP, pokładowy	2015-	CH-148 Cyclone	6	Zamówiono 28, zastąpią Sea Kingi.
Bezzałogowe aparaty latające
	Maveric UAS	Stany Zjednoczone	Mini BSL	2010	Prioria Embedded Intelligence	5
	Boeing ScanEagle	Stany Zjednoczone	Mały BSL	2008	Boeing ScanEagle	1	Wypożyczone.
	IAI Heron	Izrael	Taktyczny BSL	2008–2011	CU-170 Heron	2	3 wypożyczono dla wsparcia sił ISAF.

Historyczne

CF-86 Sabre 6 w 1957 we Francji (flaga stosowana przez RCAF tylko w Europie)

CF-101 Vodoo

CT-133 Silver Star (flaga stosowana do 1958)

Boeing Vertol CH-113 Labrador

Myśliwce

• Gloster Meteor - 1 F.3, 1 T.7 w latach 1945–1950 (testowe)
• de Havilland Vampire F.3 - 86 w latach 1948–1958 (treningowe), 1 F.1 w 1946 (testowy))
• Canadair CF-86 Sabre (CL-13 Sabre Mk.2/Mk.4) – 297 w latach 1952–1954
• Canadair CF-86 Sabre (CL-13 Sabre Mk.5) – 370 w latach 1953–1958
• Canadair CF-86 Sabre (CL-13 Sabre Mk.6) – 390 w latach 1954–1975
• Avro Canada CF-100 Canuck („Clunk” w wojsku) – 329 w latach 1955–1981
• McDonnell CF-101B/F Voodoo – 112/20 w latach 1961–1985
• Canadair CF-104/CF-104D Starfighter – 200/38 w latach 1961–1986
• Canadair CF-116A/D Freedom Fighter – 89/46 w latach 1968–1995

Patrolowe/ZOP

• De Havilland Canada CS-2F Tracker - 100 w latach 1957–1990
• Canadair CP-107 Argus - 13 patrolowych, 20 ZOP w latach 1961–1985

Treningowe

• de Havilland Canada DHC-1 Chipmunk („Chippie” w wojsku) - 113 w latach 1948–1972
• Canadair CT-133 Silver Star – 576 w latach 1953–2005
• Beechcraft CT-134(A) Musketeer(II) – 48 w latach 1971–1992

Transportowe/Użytkowe

• Douglas CC-129 Dakota – 173 w latach 1943–1988
• De Havilland Canada CC-123 Otter – 69 w latach 1953–1982
• Canadair CC-106 Yukon – 12 w latach 1959–1970
• Lockheed CC-130B Hercules – 4 w latach 1960–1967
• De Havilland Canada CC-108 Caribou – 9 w latach 1960–1971
• Canadair CC-109 Cosmopolitan – 10 w latach 1960–1993
• Grumman HU-16 Albatross („Albert” w wojsku) – 10 w latach 1960–1970
• Canadair CL-84-1A Dynavert – 4 w latach 1965–1975 (eksperymentalny VSTOL)
• Lockheed CC-130E Hercules – 24 w latach 1965–2016
• de Havilland Canada CC-115 Buffalo – 15 w latach 1967-2022
• Dassault CC-117 Falcon – 8 w latach 1968–1989
• Boeing CC-137 Husky – 5 w latach 1970–1997
• De Havilland Canada CC-132 Dash-7/CC-132R – 4 w latach 1979–1988
• Beechcraft King Air – 3 w latach 1991–1995

Śmigłowce

• Boeing Vertol CH-113 Labrador - 6 w latach 1964–2002 (SAR)
• Boeing Vertol CH-113A Voyageur - 12 w latach 1964–1995
• Bell CH-118 Iroquois - 10 w latach 1968–1995
• Bell CH-136 Kiowa - 74 w latach 1971–1995
• Bell CH-135 Twin Huey - 50 w latach 1971–1999
• Boeing CH-147C Chinook - 8 w latach 1974–1992
• Boeing CH-147D Chinook - 7 w latach 2008–2011

BSL

• SAGEM/Oerlikon CU-161 - 23 w latach 2003–2009

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Royal Canadian Air Force