koning

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  koning    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈkonɪŋ / (2 lettergrepen)
  • (Noord-Nederland): /ˈkonɪŋ/, /ˈkoʊ̯nɪŋ/
  • (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /ˈkoːnɪŋ/

Woordafbreking

• ko·ning

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘regerend vorst’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 901

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	koning	koningen
verkleinwoord	koninkje	koninkjes

Zelfstandig naamwoord

de koning m

1. (regering)(adel) het mannelijk hoofd van een koninkrijk

   • Op 21 juli 2013 legde Filip de eed af als koning der Belgen. 

   ▸ Was hun koning, Willem de Veroveraar, niet tijdens een geweldige storm, dankzij de heilige Nicolaas, veilig van Normandië naar Engeland gevaren? Want Nicolaas was in staat de wind en de onstuimige kracht der golven te doen bedaren!

   ▸ Denemarken ook nauwelijks, in de pers hadden ze het uitgebreid gehad over de gemoedelijke verhouding tussen de Deense bevolking en de Duitse gasten. De koning en de regering van Denemarken zaten nog op hun plaats en de samenwerking leek uitstekend te functioneren binnen de Germaanse verbroedering.

2. (kaartspel) een speelkaart waarvan de waarde meestal tussen die van de vrouw en de aas ligt

   • Boer, vrouw, koning en aas. 

3. (schaak) het belangrijkste stuk van het spel, dat bij schaakmat tot direct verlies leidt

   • De koning staat mat. 

4. (spel) iemand die met koningschieten de laatste van de boom schiet

Synoniemen

• [2] heer [10]

Hyperoniemen

• [1] heerser, regeerder, vorst [1]

Verwante begrippen

• koningin, koninkrijk

Hyponiemen

   

Afrikaanse kwartelkoning Apolinars winterkoning Bewicks winterkoning Brooks' bladkoning Browns winterkoning Cobbs winterkoning Humes bladkoning Niceforo's winterkoning Oost-Amerikaanse winterkoning Pacifische winterkoning Sclaters winterkoning Sharpes winterkoning Winterkoning Zonnekoning bergkoning bladkoning boeienkoning boonkoning burgerkoning christus-koning commissaris van de Koning driekoningenfeest ex-koning gevlekte winterkoning grijze winterkoning haringkoning hartenkoning hasjkoning horecakoning ijskoning keukenkoning kwartelkoning lingeriekoning modekoning naamkoning onderkoning onderwereldkoning pornokoning rattenkoning reservekoning rockkoning roerkoning rood-witte winterkoning rooms-koning rossige winterkoning saffraankoning schijnkoning schutterkoning schutterskoning schwalbekoning sepiabruine winterkoning sloopkoning sprintkoning stadhouder-koning tegenkoning tumbakoning tweekleurige winterkoning vale winterkoning vicekoning vosbruine winterkoning wachtelkoning wapenkoning winterkoning zeekoning zegekoning zigeunerkoning zonnekoning

Afgeleide begrippen

   

Afrikaanse koningsstern Australische koningsparkiet Cassins koningstiran Cubaanse koningstiran Koning Voetbal Koning Willem III-paradijsvogel Koning Winter Koningsdag Koningsdiep Koningseiland Koningslied Koningsplein Koninkrijk Molukse koningsparkiet Molukse koningsspreeuw Texaanse koningstiran Verenigd Koninkrijk bonte koningsmierpitta grijze koningstiran grote koningsspreeuw koning schieten koning-keizer koning-stadhouder koningdom koningentaart koningsaanval koningsadelaar koningsalbatros koningsappel koningsarend koningsas koningsblauw koningschap koningschieten koningschinchilla koningscobra koningsdochter koningsdopluis koningsdrama koningsdrongo koningseider koningsfazant koningsgambiet koningsgeel koningsgezind koningsgezinde koningsgier koningsglansspreeuw koningsgraf koningshof koningshoningzuiger koningshuis koningskaars koningsketting koningskind koningsklasse koningskleur koningsklip koningskoppel koningskrab koningskroon koningskroonring koningskruid koningskwestie koningslepelaar koningslinde koningsloper koningsmaal koningsmakreel koningsmantel koningsmantelmot koningsmierpitta koningsmoord koningsmuskaatduif koningsnacht koningsnummer koningsontbijt koningsoord koningspaar koningspage koningspalm koningspapegaaiamadine koningsparadijsvogel koningspark koningsparkiet koningspinguïn koningspion koningspython koningsral koningsring koningsschip koningsslang koningssloep koningsspecht koningsspelen koningsspil koningsspreeuw koningsstad koningsstaf koningsstelling koningsstern koningstijger koningstiran koningstitel koningstroon koningsvaart koningsvaren koningsveld koningsvis koningsvleugel koningsvrede koningswater koningsweg koningswens koningswever koningswida koningswipstaart koningszeer koningszilver koningszoon koninklijk koninkrijk noordelijke koningsalbatros rode koningskrab tropische koningstiran zuidelijke koningsalbatros

Spreekwoorden

• [1] eet ontbijt als een koning, lunch als een prins en dineer als een arme
• [1] ontbijt als een koning, lunch als een edelman en dineer als een bedelaar
• De klant is koning.

Men probeert altijd zo goed mogelijk aan de wensen van de klant te voldoen

• De koning te rijk zijn

Het heel goed hebben/heel blij zijn

• In het land der blinden is eenoog koning.

Iemand met geringe kennis of maar weinig vaardigheden, munt toch uit in een gezelschap van personen die nog minder weten of nog minder vaardigheid hebben

• in het land der blinden is eenoog koning
• Leven als een koning

Veel geld uitgeven

• Zijn haan moet altijd koning kraaien

een bepaald iemand moet altijd z'n gelijk krijgen of zin krijgen

Vertalingen

    1. het mannelijk hoofd van een koninkrijk   

Afrikaans: koning (af) Akkadisch: šar Angelsaksisch: cyning (ang) m Arabisch: مَلِكٌ (ar) (malik) Bretons: roue (br) m Catalaans: rei (ca) m Chinees: 国王 (zh) Duits: König (de) m Engels: king (en) Esperanto: reĝo (eo) Fins: kuningas (fi) Frans: roi (fr) m Galicisch: rei (gl) Grieks: βασιλιάς (el) (vassiliás) Hawaïaans: Ali'i Hebreeuws: מלך (he) m Hongaars: király (hu) Indonesisch: raja (id) Interlingua: rege (ia) Italiaans: re (it) m Japans: 国王 (ja) (こくおう, kokuō), 王様 (ja) (おうさま, ōsama), 王 (ja) (おう)

Koreaans: 임금 (ko) (imgeum), 왕 (ko) [王] (wang) Latijn: rex (la) m Litouws: karalius (lt) m Mantsjoe: (wang) Middelnederlands: coninc Noors: konge (no) Perzisch: شاه (fa), پادِشاه (fa) Pools: król (pl) m Portugees: rei (pt) m Roemeens: rege (ro) Russisch: король (ru) Sloveens: kralj (sl) m Slowaaks: kráľ (sk) m Spaans: rey (es) m Tsjechisch: král (cs) m Turks: kral (tr) Vietnamees: Vua (vi), Vương (vi) [王] Volapük: reg (vo), hireg (vo) Welsh: brenin (cy) Xhosa: ukumkani Zweeds: kung (sv) g

    2. speelkaart waarvan de waarde meestal tussen die van de vrouw en de aas ligt   

Engels: king (en) Pools: król (pl) m

Turks: papaz (tr)

    3. het stuk dat, wanneer het verslagen wordt, tot direct verlies leidt   

Turks: şah (tr)

Gangbaarheid

• Het woord koning staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "koning" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie de doorverwijspagina op Wikipedia voor meer informatie.

Afrikaans

Uitspraak

• geluid

Woordafbreking

• ko·ning

Zelfstandig naamwoord

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	koning	konings

koning

1. (regering)(adel) koning
2. (kaartspel) koning
3. (schaak) koning, heer