Naar inhoud springen

Jane Eyre

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Jane Eyre
Titelpagina van de eerste uitgave
Titelpagina van de eerste uitgave
Oorspronkelijke titel Jane Eyre, an Autobiography
Auteur(s) Charlotte Brontë (als Currer Bell)
Vertaler J. Kuylman, Clara Eggink
Illustrator F. H. Townsend
Land Verenigd Koninkrijk
Oorspronkelijke taal Engels
Genre Gothic novel, Victoriaanse roman, romantiek, sociaal
Oorspronkelijke uitgever Smith, Elder & Co.
Uitgegeven 16 oktober 1847
Pagina's 576
ISBN 9780141198859
Verfilming zie Verfilmingen
Volgende boek Shirley
Portaal  Portaalicoon   Literatuur

Jane Eyre, An Autobiography, een roman geschreven door de Engelse schrijfster Charlotte Brontë onder het pseudoniem Currer Bell, verscheen in 1847 en wordt gerekend tot de hoogtepunten van de wereldliteratuur.

Het boek heeft 38 hoofdstukken, waarin het titelpersonage Jane Eyre als ik-verteller haar verhaal vertelt in chronologische volgorde. De "ik" verschuift regelmatig van "vertellend" naar "belevend" en richt zich soms rechtstreeks tot de lezer ("Reader, it was on Monday night ...", etc.).

Verhaal

[bewerken | brontekst bewerken]

Het verhaal gaat over de gouvernante Jane Eyre, die de liefde weet te winnen van haar raadselachtige werkgever Edward Rochester.

Jane Eyre houdt het paard van Mr. Rochester tegen: illustratie van F.H. Townsend uit de 2e druk van 1847

In het begin van het verhaal wordt het tienjarige weesmeisje Jane, dat bij haar liefdeloze tante Mrs. Reed woont, vanwege een ruzie met haar verwende neefje John Reed naar de strenge kostschool Lowood gestuurd. Daar is zij getuige van de dood van vele kinderen als gevolg van een heftige tyfusepidemie, die wordt aangewakkerd door de slechte omstandigheden waarin de meisjes leven.

[Dit incident is gebaseerd op ware gebeurtenissen: twee van Charlotte Brontës zusters overleden op jeugdige leeftijd als gevolg van de barre omstandigheden op hun school (Cowan Bridge)].

Ook Janes wijze, godsdienstige vriendinnetje Helen Burns lijdt aan tuberculose en sterft in haar bijzijn. Later worden de omstandigheden op Lowood beter. Jane verblijft er tot haar achttiende, de laatste twee jaren als lerares.

Dan weet Jane een baan als gouvernante te verkrijgen op Thornfield Hall. Haar pupil is Adèle, de beschermelinge van de hoofdbewoner Edward Fairfax Rochester en de dochter van diens vroegere geliefde, een Franse danseres genaamd Céline Varens. Deze vrouw hield er vele affaires op na. Toen Rochester hierachter kwam en zijn relatie met haar beëindigde, liet zij Adèle bij hem achter, onder het voorwendsel dat hij de vader zou zijn. Dit wordt door Rochester later, in een gesprek met Jane, openlijk betwist. Hij heeft Adèle in eerste instantie niet met zich mee naar Thornfield Hall genomen, maar liet voor het meisje zorgen in haar thuisland Frankrijk. Pas toen Adèles moeder overleed, werd zij naar Engeland gehaald en werd Jane als haar gouvernante aangesteld.

Ondanks zijn cynisch en humeurig karakter wordt Rochester tot Jane aangetrokken vanwege haar directheid en frisse blik. Als iemand 's nachts brand sticht in zijn kamer, wordt hij net op tijd door Jane gered. Om haar achter haar gevoelens te laten komen, nodigt hij bevriende relaties uit, waaronder de mooie Blanche Ingram. Hij maakt haar het hof terwijl hij Jane verplicht toe te kijken. Als Rochester een dag weg is voor zaken, komt er een onverwachte bezoeker met de naam Richard Mason, waardoor hij flink van slag is en Jane om steun vraagt. Mason wordt aangevallen en ernstig verwond en Rochester vraagt Jane hem te verzorgen terwijl hij de dokter haalt.

Jane moet onverwacht het huis verlaten omdat haar tante, die op sterven ligt, naar haar gevraagd heeft. Haar tante biecht haar op dat ze Jane onrecht heeft aangedaan door Janes oom te schrijven dat Jane overleden is. Als Jane na een maand terugkeert naar Thornfield Hall lijkt het personeel te denken dat Blanche Ingram Rochesters bruid wordt. Jane confronteert Rochester met het feit dat zowel Adèle als zij dan Thornfield moeten verlaten. Rochester ontkent dit, verklaart Jane zijn liefde en vraagt haar ten huwelijk. Ze zegt ja, de bezwaren van de omgeving over het stands- en leeftijdsverschil negerend. De huwelijksvoltrekking in de kerk wordt echter verhinderd door Richard Mason: hij levert het bewijs dat Rochester al eerder is getrouwd, met zijn zuster Bertha Mason. Deze vrouw van half-Caraïbische afkomst blijkt waanzinnig te zijn en opgesloten te zitten in een kamer in Thornfield Hall. Bij het huwelijk, dat in Jamaica werd gesloten, was zijn geldbeluste familie op de hoogte van haar geestelijke toestand, maar Rochester zelf niet.

Bij het horen van dit nieuws verlaat Jane het huis en verlaat de streek per koets. Bij gebrek aan reisgeld moet zij midden op de heide uitstappen. Aan het eind van haar krachten weet zij een huis te bereiken, waar dominee St. John Rivers blijkt te wonen. Zijn zusters Diana en Mary verzorgen haar liefdevol en als zij weer op krachten is, opent St. John een dorpsschool voor meisjes. Later ontdekt ze tot haar verrassing dat de Rivers familie van haar zijn. Als blijkt dat haar oom haar een erfenis heeft nagelaten, deelt zij die uit dankbaarheid met haar nieuwe familieleden.

St. John wil zendeling worden en leert daarvoor Hindoestaans. Jane doet op zijn verzoek mee aan de taalstudie. St. John doet haar een huwelijksaanzoek, naar Janes gevoel meer om een assistente te krijgen dan een geliefde. Zij wil wel met hem meegaan, maar niet als zijn vrouw, omdat zij geen liefde voor hem voelt. Wanneer St. John haar dwingt tot een beslissing, hoort Jane in de verte haar naam roepen. Omdat haar brieven onbeantwoord bleven, haast zij zich naar Thornfield Hall, dat in vlammen blijkt te zijn opgegaan door toedoen van Bertha, Rochesters krankzinnige echtgenote. In een poging haar te redden heeft Rochester ernstige brandwonden opgelopen en is hij blind geworden.

Het laatste hoofdstuk begint met de dramatische woorden: Reader, I married him (Lezer, ik ben met hem getrouwd). Jane en Rochester leiden een gelukkig bestaan. Zij neemt de zorg op zich van Rochester en zorgt ervoor dat Adèle op een goede school terechtkomt. Uiteindelijk krijgt hij het zicht in een van zijn ogen gedeeltelijk terug, genoeg om zijn eerstgeboren zoon te kunnen zien.

Vertalingen

[bewerken | brontekst bewerken]

Er bestaan naast een lastig te bepalen aantal bewerkingen ten minste negen vertalingen van Jane Eyre in het Nederlands. De vroegste vertaling is al twee jaar na het verschijnen van het origineel door een Nederlandse ondernemer uitgegeven.

  1. Onbekende vertaler (1849)[1]
  2. J. Kuylman (1914)
  3. Clara Eggink (1941)[2]
  4. M. Foeken-Visser (1946)
  5. Elisabeth de Roos (1947)
  6. Heleen Kost (1980)[3]
  7. The Reader's Digest (vertaler onbekend) (1994)[4]
  8. Akkie de Jong (1998)[5]
  9. Babet Mossel (2014)[6]

Adaptaties

[bewerken | brontekst bewerken]

Er zijn talloze bewerkingen van Jane Eyre gemaakt voor toneel, film en televisie. Vele artiesten, regisseurs en componisten hebben zich laten inspireren door dit verhaal, en schreven talloze filmscenario's, boeken en musicals. In 1996 werd een versie opgenomen, waarbij de rol van Jane werd vertolkt door Charlotte Gainsbourg en die van Rochester door William Hurt. Paul Gordon schreef een musical, die van december 2000 tot juni 2001 werd vertoond in het Brooks Atkinson Theatre in Manhattan. De Europese première vond plaats in Beveren-Waas, België op vrijdag 13 april 2007 in het Cultureel Centrum "Ter Vesten", geregisseerd door Ronny Verheyen.

Een recente tv-serie, geregisseerd door Susannah White, kwam uit in 2006. Hierin spelen onder meer Ruth Wilson, Toby Stephens en Christina Cole. Deze film is door de BBC als vierdelige miniserie uitgezonden. In 2011 is er weer een filmversie uitgebracht, ditmaal met Mia Wasikowska in de rol van Jane en Michael Fassbender als Mr. Rochester.

De roman Wide Sargasso Sea (1966) van Jean Rhys, eveneens erkend als hoogtepunt in de wereldliteratuur, is geschreven als de voorgeschiedenis van Jane Eyre. Het boek 'corrigeert' het bijna karikaturale beeld van hoofdpersoon Rochester, met zijn mannelijke trots en onbegrip voor de West-Indische sensualiteit. Hij vervreemdt van zijn vrouw (hier niet Bertha, maar Antoinette Cosway geheten) en al wat haar eigen is en veroorzaakt zo een identiteitscrisis bij haar. Rhys stelt daarmee de personages uit Jane Eyre psychologisch in een ander daglicht.

Verfilmingen

[bewerken | brontekst bewerken]

Jane Eyre werd achttien keer verfilmd:

[bewerken | brontekst bewerken]
  • De complete tekst is beschikbaar op o.a. literature.org
  • (en) BrontëBlog
Zie de categorie Jane Eyre van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jane_Eyre&oldid=67721174"