Прејди на содржината

2 Палада

Од Википедија — слободната енциклопедија
2 Палада ⚴
Слика на VLT-SPHERE од Палада[1]
Откривање [2]
ОткривачХајнрих Вилхелм Олберс
Откриено28 март 1802
Ознаки
Наречена по
Атина Палада
(стасрогрчко божество)[3]
Астероиден појас · (Средина)
Паладино семејство [4]
Орбитални особености [7]
Епоха 1 јули 2021 (ЈД 2459396.5)
Параметар на неодреденост 0
Лак на набљудување217 ЈГ
Афел3.41112 ае (510.296 million kм)
Перихел2.13651 ае (319.617 million kм)
2.77381 ае (414.956 million kм)
Занесеност,229758
4.62 yr (1.687,39 d)
229.230
0° 12м 46.8с / day
Наклон34,8977 °
(34.43° до непроменлива рамнина[6])
172,920 °
310,437 °
Сопствени орбитални елементи[8]
2,7709176 АЕ
Сопствено занесеност
0,2812580
Сопствен наклон
33,1988686 °
Сопствено средно движење
78.041654 ° / г
4.61292 г
(1684.869 d)
Прецесија на перихел
−1.335344 лс / г
Прецесија на искачувачки јазол
−46.393342 лс / г
Физички особености
Димензииc/a = ,79 ± ,03[9]
568+x
532 ±12 km[10]
550+x
516 km
Среден пречник
511 ± 4[9]
513 ± 6 km[10]
512 ± 6 km[15]
(8,3 ± 0,2)⋅105 km2 (2020)[б 1][11]
Зафатнина(7,1 ± 0,3)⋅107 km3 (2020)[б 1][12]
Маса(2,04 ± 0,03)⋅1020 kg average est.[10]
(2,01 ± 0,13)⋅1020 kg[б 2][13]
Средна густина
2,92 ± ,08 g/cm3[9]
2,89 ± 0,08 g/cm3[10]
2,57 ± 0,19 g/cm3[13]
Екваториска површ. гравит.
≈ 0.21 m/s² (average)[б 3]
0.022 g
324 m/s[10]
7,8132 h[14]
Екваторска вртежна брзина
65 m/s[б 1]
84 ± 5 °[15]
0.155[9]
0.159[16]
B[7] [17]
6.49[18] до 10.65
4.13[16]
0.629″ to 0.171″[19]

Палада (ознака за мала планета: 2 Палада) — вториот астероид кој бил откриен, по 1 Церера. Како и Церера, се верува дека има минерален состав сличен на јаглеродните хондритни метеорити, иако значително помалку од Церера. Палада е третиот по големина астероид во Сончевиот Систем и по волумен и по маса, и е веројатно остаток на протопланета. Тој е 79% од масата на 4 Веста и 22% од масата на Церера, што сочинува околу 7% од масата на астероидниот појас. Неговиот проценет волумен е еквивалентен на сфера од 505 до 520 километри во пречник, 90–96% од волуменот на Веста.

За време на ерата на планетарно формирање на Сончевиот Систем, објектите пораснале во големина преку процес на насобирање до приближно големината на Палада. Повеќето од овие „протопланети“ биле инкорпорирани во растот на поголемите тела, кои станале планети, додека други биле исфрлени од планетите или уништени во судири едни со други. Палада, Веста и Церера се смета дека се единствените недопрени тела од оваа рана фаза на планетарно формирање што преживеале во орбитата на Нептун.

Кога Палада бил откриен од германскиот астроном Хајнрих Вилхелм Олберс на 28 март 1802 година, тој бил вброен како планета,[20] како и другите астероиди на почетокот на 19 век. Откривањето на многу повеќе астероиди по 1845 година на крајот довело до одделна листа на „помалите“ планети од „големите“ планети, а сознанието во 1950-тите дека таквите мали тела не се формирале на ист начин како (други) планети, довело до постепено напуштање на терминот „мала планета“ во корист на „астероид“ (или, за поголеми тела како што е Палада, „планетоид“).

Со орбитална наклонетост од 34,8°, орбитата на Палада е невообичаено многу наклонета кон рамнината на астероидниот појас, што го прави Палада релативно недостапен за вселенските летала, а неговата орбитална ексцентричност е речиси голема како онаа на Плутон.

Историја

[уреди | уреди извор]
Споредба на големини: првите 10 астероиди во сооднос со Месечината. Палада е под број два.

Откритие

[уреди | уреди извор]

Ноќта на 5 април 1779 година, Шарл Месје го насликал Палада на ѕвездената карта што ја користел за да го следи патот на кометата (сега позната како C/1779 A1 (Боде)) што ја забележал пролетта 1779 година, но очигледно претпоставил дека објектот претставува ништо повеќе од ѕвезда.[21]

Во 1801 година, астрономот Џузепе Пјаци открил објект за кој првично верувал дека е комета. Набргу потоа тој ги објавил своите набљудувања на овој објект, забележувајќи дека бавното, еднолично движење е некарактеристично за комета, што сугерира дека станува збор за различен вид на објект. Палада бил изгубен од видното поле неколку месеци, но бил пронајден подоцна истата година од баронот фон Зах и Хајнрих В.М. Олберс, откако прелиминарната орбита била пресметана од Карл Фридрих Гаус. Овој објект го добил името Церера и бил првиот астероид што бил откриен.

Неколку месеци подоцна, Олберс повторно се обидувал да ја лоцира Церера кога забележал друг подвижен предмет во близина. Ова бил астероидот Палада, кој случајно поминувал во близина на Церера во тоа време. Откривањето на овој објект предизвикало интерес кај астрономската заедница. Пред овој момент, астрономите шпекулирале дека треба да постои планета во јазот помеѓу Марс и Јупитер. Тогсш, неочекувано, било пронајдено второ такво тело. Кога бил откриен Палада, некои проценки за неговата големина биле дури 3.380 км во пречник. Дури во 1979 година, Палада се проценувал на 673 км во пречник, 26% поголема од моментално прифатената вредност.

Орбитата на Палада била одредена од Гаус, кој открил дека периодот од 4,6 години бил сличен на периодот за Церера. Палада има релативно висока орбитална наклонетост кон рамнината на еклиптиката.

Подоцнежни набљудувања

[уреди | уреди извор]
Слики со висока резолуција на северната (лево) и јужната (десно) полутопка на Палада, во 2020 година [22] Два големи ударни басени можеле да бидат создадени од удари кои формираат Астероидно семејство. Светлата точка на јужната полутопка потсетува на наслагите на сол на Церера.

Во 1917 година, јапонскиот астроном Кијоцугу Хирајама започнал да ги проучува движењата на астероидите. Со исцртување на средното орбитално движење, наклон и ексцентричност на збир на астероиди, тој открил неколку различни групирања. Во еден подоцнежен труд тој пријавил група од три астероиди поврзани со Палада, кои станале именувани како семејството Палада, по најголемиот член на групата. Од 1994 година, повеќе од 10 членови на ова семејство се идентификувани, со помеѓу 2,50 и 2,82 AU и наклонетост од 33–38. Валидноста на семејството било потврдена во 2002 година со споредба на нивните спектри.

Палада е забележан како окултира ѕвезди неколку пати, вклучувајќи го и најдоброто набљудувано од сите настани на прикривање на астероиди, од 140 набљудувачи на 29 мај 1983 година. Овие мерења резултирале со првата точна пресметка на неговиот пречник. По прикривање на 29 мај 1979 година, било пријавено откритието на можен мал сателит со пречник од околу 1 километар, што никогаш не било потврдено.

Радиосигналите од вселенските летала во орбитата околу Марс и/или на неговата површина се користени за да се процени масата на Палада од малите пертурбации предизвикани од него врз движењето на Марс.

Тимот на Зора добил време за гледање преку вселенскиот телескоп Хабл во септември 2007 година за можност еднаш во дваесет години да ја види Палада на најблизок пристап, за да добие компаративни податоци за Церера и Веста.

Име и симбол

[уреди | уреди извор]

2 Палада е именуван според Палада Атeна (старогрчки: Παλλάς Ἀθηνᾶ), алтернативно име за божицата Атена. Во некои верзии на митот, Атена ja убила Палада, а потоа го усвоила името на својата пријателка поради жалост.

Придавската форма на името е Паладијанска. d е дел од косото стебло на грчкото име, кое се појавува пред самогласка, но исчезнува пред номинативниот завршеток -s. Косиот облик се гледа во италијанските и руските имиња на астероидот, Паладе и Палада.[23]

Постојат неколку машки ликови со слично име во грчката митологија, но првите астероиди секогаш добивале женски имиња.

Камено -железните палазитски метеорити не се паладијански, наместо тоа се именувани по германскиот натуралист Питер Симон Палада. Хемискиот елемент паладиум, од друга страна, го добил името по астероидот, кој бил откриен непосредно пред елементот.

Како и кај другите астероиди, астрономскиот симбол за Палада е диск со неговиот број за откривање, ②. Има и постар, поиконичен симбол, ⚴ (⚴) или понекогаш 🜍, варијанта на симболот Палада, алхемискиот симбол за сулфур.[б 4]

Орбита и ротација

[уреди | уреди извор]
Палада има висока ексцентричност и многу наклонета орбита

Палада има необични динамички параметри за толку големо тело. Неговата орбита е многу наклонета и умерено ексцентрична, и покрај тоа што е на исто растојание од Сонцето како и централниот дел на астероидниот појас. Понатаму, Палада има многу високо осен наклон од 84°, со северниот пол насочен кон еклиптичките координати (β, λ) = (30°, −16°) со неизвесност од 5° во референтната рамка J2000,0. Ова значи дека секое лето и зима, големи делови од површината се во постојана сончева светлина или постојан мрак одредено време по редослед на една Земјина година, при што областите во близина на половите доживуваат континуирана сончева светлина дури две години.

Резонанци

[уреди | уреди извор]

Палада е во, веројатно случајна, близу -1:1 орбитална резонанца со Церера. Палада, исто така, има резонанца близу 18:7 (период од 91.000 години) и приближна резонанца 5:2 (период од 83 години) со Јупитер.

Премини на планети од Палада

[уреди | уреди извор]

Од Палада, планетите Меркур, Венера, Марс и Земја повремено може да изгледаат дека преминуваат или минуваат пред Сонцето. Земјата последен пат го направила тоа во 1968 и 1998 година, а следниот премин ќе биде во 2224 година. Меркур го направил тоа во октомври 2009 година. Последните и следните по Венера се во 1677 и 2123 година, а за Марс се во 1597 и 2759 година

Физички одлики

[уреди | уреди извор]
Релативни големини на четирите најголеми астероиди. Палада е втор од десно.

И Веста и Палада од време на време ја преземале титулата втор по големина астероид. Со пречник од 513 ± 3 km, Палада е малку помал од Веста (525,4 ± 0,2 km). Масата на Палада е 79 ± 1 % од онаа на Веста, 22 % од онаа на Церера и четвртина од еден процент од онаа на Месечината.

Палада е подалеку од Земјата и има многу пониско албедо од Веста, и затоа е потемен како што се гледа од Земјата. Навистина, многу помалиот астероид 7 Ирис маргинално го надминува Палада во средна опозициска магнитуда. Просечната магнитуда на спротивставување на Палада е +8,0, што е во опсег од 10×50, но, за разлика од Церера и Веста, ќе му треба помоќна оптичка помош за да се гледа на мали издолжувања, кога нејзината магнитуда може да падне до + 10.6. За време на ретки перихелични спротивставувања, Палада може да достигне магнитуда од +6,4, веднаш на работ на видливост со голо око. Кон крајот на февруари 2014 година, Палада блеснал со јачина од 6,96 степени.

Палада е астероид од типот Б. Врз основа на спектроскопски набљудувања, примарната компонента на материјалот на површината на Палада е силикат кој содржи малку железо и вода. Минералите од овој тип вклучуваат оливин и пироксен, кои се наоѓаат во хондрули. Површинскиот состав на Палада е многу сличен со метеоритите со јаглероден хондрит Ренацо (CR), кои се дури и пониски во водородни минерали од типот CM. Метеоритот Ренацо е откриен во Италија во 1824 година и е еден од најпримитивните познати метеорити. Видливиот и блиску инфрацрвен спектар на Палада е речиси рамен, малку посветол кон синото. Има само една јасна лента за апсорпција во делот од 3 микрони, што укажува на безводна компонента измешана со хидрирани силикати слични на CM.

Површината на Палада најверојатно е составена од силикатен материјал; неговиот спектар и пресметаната густина (2,89 ± 0,08 g/cm3) одговараат на CM хондритни метеорити (2,90 ± 0,08 g/cm3), што укажува на минерален состав сличен на оној на Церера, но значително помалку хидриран.

Во границите на набљудување, Палада се чини дека е заситен со кратери. Неговата висока наклонетост и ексцентричност значи дека просечните удари се многу поенергични отколку на 4 Веста или Церера (со просечно двојно поголема брзина), што значи дека помалите (а со тоа и почестите) удари можат да создадат кратери со еднаква големина. Се смета дека Палада има многу повеќе големи кратери од Веста или Церера, со кратери поголеми од 40 километри покривајќи најмалку 9% од нејзината површина.

Обликот на Палада значително се оддалечува од димензиите на телото во рамнотежа во неговиот моментален вртежен период, што покажува дека тоа не е џуџеста планета. Можно е сомнителен голем ударен слив на јужниот пол, кој исфрлил 6 ± 1 % од волуменот на Палада (двојно од волуменот на басенот Реја Силвија на Веста), можеби го зголемил својот наклон и ја забавил неговата ротација; обликот на Палада без таков слив би бил блиску до форма на рамнотежа за вртежен период од 6,2 часа. Помал кратер во близина на екваторот е поврзан со паладиското семејство на астероди.

Палада веројатно има прилично хомогена внатрешност. Блиското совпаѓање помеѓу хондритите Палада и ЦМ сугерира дека тие се формирале во истата ера и дека внатрешноста на Палада никогаш не ја достигнала температурата (≈820 К) потребна за дехидрирање силикати, што би било неопходно за да се разликува суво силикатно јадро под хидрираниот плашт. Така, Палада треба да биде прилично хомоген во составот, иако оттогаш можело да се појави одреден проток на вода нагоре.Таквата миграција на водата на површината би оставила наслаги на сол, потенцијално објаснувајќи го релативно високото албедо на Палада. Една светла точка потсетува на оние пронајдени на Церера. Иако се можни други објаснувања за светлата точка (на пр. неодамнешно исфрлање на покривот), ако астероидот близу Земјата, познат како 3200 Фаетон, е исфрлено парче од Палада, како што некои теоретизираат, тогаш паладијанската површина збогатена со соли би го објаснила изобилството на натриум во метеорскиот дожд Геминиди предизвикан од Фаетон.

Одлики на површината

[уреди | уреди извор]

Покрај една светла точка на јужната полутопка, единствените површински одлики идентификувани на Палада се кратерите. Од 2020 година, идентификувани се 36 кратери, од кои 34 се поголеми од 40 km во пречник. За некои од нив се дадени привремени имиња. Кратерите се именувани по античко оружје.

Одлики на Палада (јужната полутопка)
Одлика Изговор латински или грчки Значење
Аконтија /Ə k ɒ n t i ə / ἀκόντιον
Дору /D oʊ r U / δόρυ
Хоплон /H ɒ P l ɒ n / ὅπλον голем штит
Копис /K oʊ p ɪ S / κοπίς голем нож
Сариса /S ə r ɪ s ə / σάρισσα копје
Сфендонај /Ови f ɛ n d ə n eɪ / σφενδόνη
Токса /T ɒ K S ə / τόξον лак
Ксифос /Z aɪ f ɒ S / ξίϕος меч
Ксистон /Z ɪ С Т ɒ n / ξυστόν копје
Одлики на Палада (северната полутопка)
Одлика Изговор латински или грчки Значење
Аклис /Eɪ К Л ɪ S / аклис мало копје закачено на каиш
Фалката /F æ L k eɪ t ə / фалката меч од предримска Иберија
Махаира /M ə k eɪ r ə / μάχαιρα меч од Стара Грција
Пилум /P aɪ l ə m / пилум римско копје
Скутум /Ови k Ju t ə m / scūtum римски штит обложен со кожа
Сика /Ови aɪ k ə / сика бодеж
Спата /Ови p eɪ θ ə / шпатијата прав меч

Сателити

[уреди | уреди извор]

Била предложена мала месечина со пречник од околу 1 километар врз основа на податоците за прикривање од 29 мај 1978 година. Во 1980 година, интерферометријата на дамки сугерирала многу поголем сателит, чие постоење подоцна било побиено неколку години подоцна со податоци за прикривање.

Истражување

[уреди | уреди извор]

Палада никогаш не била посетена со вселенски летала. Во минатото биле дадени предлози, но ниту еден не се реализирал. Се дискутирало за прелетувањето на посетите на сондата Зора на 4 Веста и 1 Церера, но не било можно поради високата орбитална наклонетост на Палада.[24] Предложената мисија Атина би била лансирана во 2022 година како секундарна носивост на мисијата Психа и патување на посебна траекторија до средба на прелетување со 2 Палада,[25][26] иако не била финансирана поради тоа што била надмината од други концепти на мисијата како што е Transorbital Trailblazer Lunar Orbiter. Авторите на предлогот ја навеле Палада како „најголемата неистражена“ протопланета со главниот појас.[27][28]

Галерија

[уреди | уреди извор]
  • Ултравиолетова снимка на Палада што ја покажува неговата срамнета форма, направена од вселенскиот телескоп Хабл во 2007 година
    Ултравиолетова снимка на Палада што ја покажува неговата срамнета форма, направена од вселенскиот телескоп Хабл во 2007 година
  • Модел на Палада
    Модел на Палада
  • Објекти кои се разгледуваат за статус на џуџеста планета според нацрт-предлогот на МАУ од 2006 година за дефиницијата за планета. Палада е втор од десно, долен ред.
    Објекти кои се разгледуваат за статус на џуџеста планета според нацрт-предлогот на МАУ од 2006 година за дефиницијата за планета. Палада е втор од десно, долен ред.

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ The craters covering Pallas, here only faintly discernible, are likely to look much sharper if the view were closer, as can be seen in this comparison of VLT and Dawn images of 4 Vesta.
  2. ↑ „2 Pallas“. Minor Planet Center. Посетено на 1 June 2018.
  3. ↑ Schmadel, Lutz D. (2007). „(2) Pallas“. Dictionary of Minor Planet Names. Springer Berlin Heidelberg. стр. 15. doi:10.1007/978-3-540-29925-7_3. ISBN 978-3-540-00238-3.
  4. ↑ „Asteroid 2 Pallas“. Small Bodies Data Ferret. Архивирано од изворникот на 2021-10-27. Посетено на 24 October 2019.
  5. ↑ „Palladian“, Oxford English Dictionary (3rd. изд.), Oxford University Press, September 2005 Invalid |mode=CS1 (help) (бара Претплата или членство во британска јавна библиотека .)
  6. ↑ Souami, D.; Souchay, J. (July 2012). „The solar system's invariable plane“. Astronomy & Astrophysics. 543: 11. Bibcode:2012A&A...543A.133S. doi:10.1051/0004-6361/201219011. A133.
  7. ↑ 7,0 7,1 „JPL Small-Body Database Browser: 2 Pallas“ (2018-01-23 last obs.). Jet Propulsion Laboratory. Посетено на 1 June 2018.
  8. ↑ „AstDyS-2 Pallas Synthetic Proper Orbital Elements“. Department of Mathematics, University of Pisa, Italy. Посетено на 1 October 2011.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 P. Vernazza et al. (2021) VLT/SPHERE imaging survey of the largest main-belt asteroids: Final results and synthesis. Astronomy & Astrophysics 54, A56
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 Marsset, M, Brož, M, Vernazza, P, и др. (2020). „The violent collisional history of aqueously evolved (2) Pallas“. Nature Astronomy. 4: 569–576. doi:10.1038/s41550-019-1007-5. hdl:10261/237549.
  11. ↑ Surface-area calculation using Wolfram Alpha
  12. ↑ Volume calculation using Wolfram Alpha
  13. ↑ 13,0 13,1 Baer, James; Chesley, Steven; Matson, Robert (2011). „Astrometric masses of 26 asteroids and observations on asteroid porosity“. The Astronomical Journal. 141 (5): 143. Bibcode:2011AJ....141..143B. doi:10.1088/0004-6256/141/5/143.
  14. ↑ „LCDB Data for (2) Pallas“. Asteroid Lightcurve Database (LCDB). Посетено на 1 June 2018.
  15. ↑ 15,0 15,1 Carry, B.; и др. (2009). „Physical properties of (2) Pallas“. Icarus. 205 (2): 460–472. arXiv:0912.3626. Bibcode:2010Icar..205..460C. doi:10.1016/j.icarus.2009.08.007. S2CID 119194526.
  16. ↑ 16,0 16,1 Tedesco, E. F.; Noah, P. V.; Noah, M.; Price, S. D. (October 2004). „IRAS Minor Planet Survey V6.0“. NASA Planetary Data System. 12: IRAS-A-FPA-3-RDR-IMPS-V6.0. Bibcode:2004PDSS...12.....T. Посетено на 30 October 2019.
  17. ↑ Neese, C., уред. (2005). „Asteroid Taxonomy. EAR-A-5-DDR-Taxonomy-V5.0“. NASA Planetary Data System. Архивирано од изворникот на 5 August 2009. Посетено на 15 March 2007.
  18. ↑ Menzel, Donald H.; Pasachoff, Jay M. (1983). A Field Guide to the Stars and Planets (2. изд.). Boston, MA: Houghton Mifflin. стр. 391. ISBN 978-0-395-34835-2.
  19. ↑ Calculated with JPL Horizons for 1608-Feb-15
  20. ↑ Hilton, James L. „When did the asteroids become minor planets?“. Astronomical Applications Department. US Naval Observatory. Архивирано од изворникот на 2019-04-06. Посетено на 27 March 2019.
  21. ↑ René Bourtembourg (2012). „Messier's Missed Discovery of Pallas in April 1779“. Journal for the History of Astronomy. 43 (2): 209–214. Bibcode:2012JHA....43..209B. doi:10.1177/002182861204300205.
  22. ↑ „Golf Ball World“. Посетено на 24 February 2020.
  23. ↑ The one exception internationally to the use of Pallas/Pallad- as the name of the asteroid is Chinese, where it is known as 智神星 Zhìshénxīng, the 'wisdom-god star'
  24. ↑ Rayman, Marc (29 December 2014). „Ceres' Curiosities: The Mysterious World Comes Into View“. NASA Jet Propulsion Laboratory. Посетено на 20 September 2021.
  25. ↑ Dorminey, Bruce (10 March 2019). „Proposed NASA SmallSat Mission Could Be First To Visit Pallas, Our Third Largest Asteroid“. Forbes. Посетено на 10 March 2019.
  26. ↑ Athena: the first-ever encounter of (2) Pallas with a Smallsat.
  27. ↑ „Finalists Selected for NASA's SIMPLEx Program“. Planetary News. 24 June 2019. Посетено на 20 September 2021.
  28. ↑ „Athena: A SmallSat Mission to (2) Pallas“. Архивирано од изворникот на 2021-11-21. Посетено на 2021-11-21.

Белешки

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Calculated using the known dimensions assuming an ellipsoid.
  2. ↑ (1.010 ± 0.065) × 10−10 M☉
  3. ↑ Calculated using the mean radius
  4. ↑ Unicode value U+26B4

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=2_Палада&oldid=5275622“