Домашна овца
| Домашна овца | |
|---|---|
| |
| Стадо за истражувања во Американската експериментална станица за овци близу Дубуа (Ајдахо) | |
припитомен
| |
| Научна класификација | |
| Царство: | Животни |
| Колено: | Хордови |
| Класа: | Цицачи |
| Ред: | Парнокопитни |
| Семејство: | Шуплороги |
| Потсемејство: | Кози |
| Род: | Овци |
| Вид: | O. aries |
| Научен назив | |
| Ovis aries Линеј, 1758 | |
Домашната овца (Ovis aries) спаѓа во редот парнокопитни, и во семејството празнороги. Во светот постојат четириесетини раси на овци распространети низ целиот свет, освен на далечниот север. Голем број од овие раси произлегле од муфлонот. Ги има на ливадите и во прериите, на планинските пасишта и на фармите за добиток. Тежината и големината многу варираат од една до друга раса. Просечна овца е долга 1,50 метри и висока 90 см. Тежината и се движи од 90 до 150 килограми. Може да се размножува штом ќе наполни една и пол година. По 150 дена од спарувањето, женката обично ојагнува едно јагне. Доењето трае 4 месеци. Овцата е тревопасен преживар: зиме останува во трлото и се храни со сено и со зрнеста храна од житни растенија, напролет се напасува на пасишта. Во планинските предели сè уште се практикува летна преселба на стадата од пониски предели на бачила.
Мажјакот на овцата се нарекува овен[1] или брав[2]. Младенчето се нарекува јагне[3], ако е доцна ојагнето се нарекува сугаре[4], а кога ќе наполни една година се нарекува шилеже[5]. Овца која не се ојагнила две години се нарекува ѕвиска[6]
Однесување
[уреди | уреди извор]
Овците се животни во стадо и се силно дружливи; многу од однесувањето на овците може да се разбере врз основа на овие тенденции. Хиерархијата на доминација кај овците и нивната природна склоност да го следат водачот кон нови пасишта биле клучните фактори за овците да бидат еден од првите домашни видови добиток.[7] Понатаму, за разлика од обичниот елен и газелата (уште два копитари од првостепено значење за стекнување на месо во праисторијата), овците не бранат територии иако создаваат домови.[8] Сите овци имаат тенденција да се собираат близу до другите членови на стадото, иако ова однесување варира од раса,[9] и овците можат да станат под стрес кога ќе бидат одделени од членовите на стадото.[10] За време на стадото, овците имаат силна склоност да следат, а водачот едноставно може да биде првиот поединец што ќе се пресели. Односите во стада имаат тенденција да бидат најблиски меѓу сродните овци: кај стада мешани раси, подгрупи од иста раса имаат тенденција да се создаваат, а овцата и нејзините директни потомци често се движат како единица во големите стада.[11] Овците можат да застрадаат во одредено месно пасиште (граница) за да не шетаат слободно во неоградените пејзажи. Јагнињата го учат кревањето од женките и ако се убиено цели стада, тие мораат да се пренаучат како замена на животните.
Однесувањето на стадото кај овците е главно изложено во групи од по четири или повеќе овци; помалку овци може да не реагираат како што се очекувало кога се сами или со неколку други овци.[11] Бидејќи се вид на плен, првичниот одбранбен механизам на овците е да бегаат од опасност кога ќе се влезе во нивната поле на движење. Овците во тесно може да нападнат и да клочнат или да се заканат со удирање на копитото и да применат агресивен став на телото. Ова е особено точно за овците со новородени јагниња.[11]
Во регионите каде овците немаат природни глабливци, ниту една од родните раси на овци не покажува силно однесување на стадо.[12]
Овцата како тема во уметноста и во популарната култура
[уреди | уреди извор]Овцата како мотив во народното творештво
[уреди | уреди извор]- „Извика овца рогуша“ - македонска народна песна.[13]
- „Не блекај јагне крај брегон“ - македонска народна песна.[13]
- „Заблеала калеш овца“ - македонска народна песна.[14]
- „Заблејало рудо јагне“ - македонска народна песна.[15]
- „Селанецот, волкот и јагнето“ - македонска народна приказна.[16]
- „Црното јагне“ (српски: Црно јагње) - српска народна приказна.[17]
- „Царевата ќерка овца“ (српски: Царева кћи овца) - српска народна приказна.[18]
- „Царичината снаа овца“ (српски: Царичина снаха овца) - српска народна приказна.[19]
- „Златоруниот овен“ (српски: Златоруни ован) - српска народна приказна.[20][21]
Овцата како мотив во книжевноста
[уреди | уреди извор]- „Волкот и јагнето“ - басна на американскиот писател Емброуз Бирс.[22]
- „Се стемнува, јагнињата крварат“ - роман на унгарскиот писател Тибор Дери.[23]
- „Волкот и овцата“ - басна на старогрчкиот баснописец Езоп.[24]
- „Витезот на овците“ - кус расказ на ирскиот писател Вилијам Батлер Јејтс.[25]
- „Црн овен“ — поетска збирка на македонскиот поет Блаже Конески.[26]
- „Јагне“ - роман на францускиот писател Франсоа Шарл Моријак од 1954 година.[27]
- „Јагне“ — песна на македонскиот писател Бошко Смаќоски.[28]
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ „овен“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „брав“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „јагне“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „сугаре“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „шилеже“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „ѕвиска“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ Budiansky
- ↑ Clutton-Brock, J., (1987). A Natural History of Domesticated Mammals. Cambridge University Press, Cambridge pp.55
- ↑ Smith et al., p. 5.
- ↑ Simmons & Ekarius
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Weaver
- ↑ Smith et al.
- ↑ 13,0 13,1 Блаже Тренески, Стојна ситноода. Скопје: Студентски збор, 1981, стр. 22.
- ↑ Dragan Dautovski, Traditional Macedonian Music - Разбој. DDQ Music, 2008.
- ↑ Блаже Тренески, Стојна ситноода. Скопје: Студентски збор, 1981, стр. 27.
- ↑ Македонски хумористични народни приказни. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 24-26.
- ↑ Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 171-173.
- ↑ Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 174-176.
- ↑ Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 295-297.
- ↑ Народне приповетке. Београд: Просвета, 1963, стр. 99-103.
- ↑ Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 116-122.
- ↑ Емброуз Бирс, Басни. Скопје: Темплум, 2016, стр. 9.
- ↑ David Albahari, „Tibor Deri i Niki“, во: Tibor Deri, Niki – Priča o jednom psu. Beograd: Rad, 1988, стр. 90.
- ↑ Езоп, Басне (по Доситеју Обрадовићу). Београд: Просвета, 1963, стр. 75.
- ↑ Вилијам Батлер Јејтс, Келтскиот самрак. Скопје: Бегемот, 2014, стр. 38-40.
- ↑ Блаже Конески, Црн овен. Скопје: Арс Ламина - публикации, 2021.
- ↑ Mihailo Pavlović, „O piscu Tereze Deskejru“, во: Fransoa Morijak, Tereza Deskejru. Beograd: Rad, 1964, стр. 106.
- ↑ Бошко Смаќоски, Модричка тетратка. Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2004, стр. 64.
 | Оваа статија од областа на зоологијата е никулец. Можете да помогнете со тоа што ќе ја проширите. |
 | Оваа статија поврзана со земјоделството е никулец. Можете да помогнете со тоа што ќе ја проширите. |