Главна страница

Добре дојдовте на Википедија

слободната енциклопедија што може секој да ја уредува
имаме 147.426 статии на македонски јазик

Избрана статија за оваа седмица

Кориолисова сила — закривување на предметите во движење кога тие се разгледуваат во вртежен појдовен систем. Во појдовен систем со вртење во насока на стрелките, закривеноста е на лево од движењето на предметот, додека пак вртењето во насоката спротивна на насока на часовникот, закривеноста ќе биде кон десно. Иако препознаена од останатите, математичкиот израз за Кориолисовата сила се појаваува прв пат во научна статија во 1835 година напишана од францускиот научник Гаспар-Гистав Кориолис, како дел од теоријата за воденичарски тркала. Во почетоците на XX век, поимот Кориолисова сила почна да се употребува во поврзаност со метеорологијата.

Њутновите закони за движењето го опишуваат движењето на предметите во (незабрзувачки) инерцијални системи. Кога Њутновите закони се пренесени во истовремен вртежен појдовен систем, се појавуваат Кориолисовата и центрифугалната сила. Двете сили се пропорционални во однос на масата на предметот. Кориолисовата сила пропорционална на стапката на вртење и центрифугалната сила е пропорционална на квадратот на тоа движење. Кориолисовата сила дејствува во насока нормална на оската на вртење и брзината на телото во вртежен систем и è пропорционална на брзината на предметот во вртежен систем. Центрифугалната сила дејствува нанадвор во радијална насока и е пропорционален на растојанието на телото од оската на вртежниот систем. Овие дополнителни сили се наречени инерцијални сили, замислени сили или „псевдосили“. Тие ја дозволуваат Њутновите закони за вртежни системи. Тие се чинителите на исправка кои не постојат при незабрзувачки или инерцијални појдовни системи. (Дознајте повеќе...)

архива · наредни избрани статии · критериуми

Слика на денот
Голем бран во Санта Крус, Калифорнија.
други избрани слики

Дали сте знаеле…

Занимливости од содржините на Википедија:

Поглед на Мале, главен град на Малдивите

... дека Малдивите имаат просечна надморска висина од само 1,5 м?
...дека буковите шуми во долината на Длабока Река во Мавровско се прогласени за светско наследство на УНЕСКО?
... дека Антарктикот е најголемата пустина на светот?
... дека симболот за жива Hg доаѓа од старогрчкиот збор хидраргирос со значење „водено сребро“?
... дека, и покрај неговите огромни димензии, Сонцето се класификува како жолто џуџе?
... дека сите јагули од Македонија одат на „свадбен пат“ за да се мрестат во Саргасовото Море недалеку од Бермудскиот Триаголник?
... дека морепловната мерка за брзина јазол доаѓа од броењето јазли на јаже кое се фрлало во водата?
...дека Винчестер бил првиот главен град на Англија?
...дека Еарендел е најдалечната ѕвезда позната за науката, на растојание од 28 милијарди светлосни години од Земјата?
...дека Макаронезија е подрачје на четири архипелази меѓу Европа и Северна Африка?
...дека планетата Венера македонскиот народ ја нарекувал Обденица?
... дека селото Центар Жупа изворно се нарекувало Вапа — поим во директно сродство со санскритскиот збор vāpī, што значи „долго блато“?
...дека христијаните во Босна и Херцеговина се тетовирале како обележје на нивната вера, иако обичајот датира од илирско време.
...дека врвот Тумба на Беласица е тромеѓа помеѓу Вардарска, Егејска и Пиринска Македонија?
... дека тектонските плочи ги открил германскиот научник Алфред Вегенер во 1912 година?
... дека хемискиот елемент ниобиум (Nb) е наречен по нимфата Ниоба, ќерка на митскиот крал Тантал?
... дека градот Гелзенкирхен во Германија е привремено преименуван во „Свифткирхен“ во чест на концеритете на Тејлор Свифт во јули 2024 година?
... дека Гагаузите се православен народ генетски најблизок со Македонците, чиј туркиски идентиет е вештачки конструкт произлезен од јазична асимилација?
... дека Сонцето сочинува 99,8 % од масата на Сончевиот Систем?
... дека Белскиот даб во манастирот „Св. Илија“ на Осогово е прогласен за споменик на природата?
... дека во историјата постоеле преку 40 антипапи?
... дека споменикот „Валхала“ кај Регенсбург е здание во облик на антички храм кое ги чествува великаните од историјата на германските народи?
... дека Скопска Црна Гора е наречена „Скопска“ за да се различи од истоимената планина помеѓу Серско и Драмско во североисточна Беломорска Македонија?
... дека Полска-Литванија била една од најголемите држави во Европа и постела повеќе од два века?
... дека вредностите на водородниот показател (pH) за киселост или базност се логаритамски?
... дека областа Барања е поделена помеѓу Унгарија и Хрватска?
... дека стапчињата за јадење влегле во широка употреба дури за време на династијата Минг (XIV-XVII век), иако постоеле со илјадалетија?
... Џон Кабот (Џовани Кабото) е првиот европски откривач на Северна Америка, не сметајќи ги Викинзите?
... Тајане е македонски календарски обичај поврзан со празникот раѓањето на Јован Крстител?
... покрај аритметичката и геометриската средина, модусот, медијаната, и просекот се видови на средна вредност?

архива · предложете факт

На денешен ден…

Денес е 10 ноември 2024 г.

Настани:

1444	Во Битката кај Варна, крстоносците доживеале голем пораз од страна на Османлиите.
1605	Улис Алдрованди, италијански научник
1871	Хенри Мортон Стенли го пронаоѓа исчезнатиот истражувач и мисионер, Д-р Дејвид Ливингстон во близината на езерото Тангањика (тогаш ја изговорил позната реченица: Доктор Ливингстон, претпоставувам?)
1926	Хирохито станува цар на Јапонија
1944	Во Прилеп било основано Здружението на ликовните уметници при што за прв претседател бил избран Никола Мартиновски.
1961	Сталинград бил преименуван во Волгоград.
1994	Во Брисел е отворена светската изложба на пронајдоци, истражување и индустриски иновации „Еурека 94“, на која Македонија за првпат беше самостојно претставена. На изложбата учествуваа 32 земји со околу 1.200 пронајдоци. Македонија беше претставена преку законот за заштита на индустриската сопственост.

Родени:

1483	Мартин Лутер — основач на протестантството и водач на реформацијата во Германија.
1668	Франсоа Купрен — француски композитор.
1697	Вилијам Хогарт — англиски сликар.
1759	Фридрих Шилер — германски поет и писател.
1887	Арнолд Цвајг — германски писател.
1888	Андреј Туполев — руски и советски авиоконструктор.
1919	Михаил Калашников — творец на автоматката пушка АК-47, наречена „калашников“.
1902	Завиш Каландра — чешки историчар и теоретичар на литературата.
1925	Ричард Бартон — велшки глумец.
1928	Енио Мориконе — италијански композитор.
1931	Тома Прошев — македонски композитор.
1942	Михаил Левенски — македонски писател.
1932	Пол Блеј — канадско-американски џез-пијанист.
1942	Роберт Енгл — американски економист, добитник на Нобеловата награда во 2003 година.
1946	Драган Мутибариќ — српски фудбалер.
1954	Хуанито — шпански фудбалер.
1958	Шазим Мехмети — македонски поет, сликар и публицист.
1963	Мајк Пауел — американски атлетичар.
1965	Еди Ирвајн — британски возач на Формула 1.
1969	Јенс Леман — германски фудбалски голман.
1969	Фаустино Асприлја — колумбиски фудбалер.
1969	Елен Помпео — американска глумица.
1973	Патрик Бергер — чешки фудбалер.
1982	Аметс Чурука — шпански велосипедист.
1985	Александар Коларов — српски фудбалер.
1994	Андре Де Грас — канадски атлетичар.
1994	Кан Ајхан — турски фудбалер.
1999	Жоао Феликс — португалски фудбалер.
1999	Арманд Дуплантис — шведски атлетичар.
2002	Едуардо Камавинга — француски фудбалер.

Починале:

461	Лав IIII — римски папа.
1241	Целестин IV — римски папа.
1444	Владислав III — крал на Полска.
1549	Павле III — римски папа.
1796	Катарина II Алексеевна — руска царица, наречена Катарина Велика.
1891	Артур Рембо — француски поет.
1907	Лазар Маџаров — македонски револуционер.
1938	Мустафа Кемал, наречен „Ататурк“ — турски државотворец, наречен „татко на Турците“.
1944	Миклош Радноти — унгарски поет.
1965	Алдо Нади — италијански мечувалец.
1968	Јован Бошковски — македонски писател, филмски критичар, преведувач и сценарист.
1982	Леонид Брежнев — советски државник.
2001	Кен Киси — американски писател.
2003	Ханан Банана — прв претседател на Зимбабве.
2006	Вера Ацева — македонска партизанка, борец во НОБ и народен херој на Југославија.
2007	Норман Мајлер — американски писател.
2010	Дино де Лаурентис — италијански филмски продуцент.
2011	Петар Краљ — српски и југословенски глумец.

Што е Википедија?

Википедија е енциклопедија напишана преку соработка на многу од нејзините читатели. Таа е посебен вид на мрежно место, наречено вики, што го прави придонесот кон неа брз и лесен.

Сакате да помогнете?
Започнете со нашиот вовед!

Содржина и помош

почетен курс · помош · кратко упатство · превод на статија · вашата прва статија · селска чешма · викисредби · начела и напатствија · категориски индекс · избрана содржина · добри статии · нови статии · потребни статии

Тематски портали

Природни науки
астрономија · биологија · геологија · екологија · информатика · математика · логика · медицина · физика · хемија

Општествени науки
археологија · економија · историја · митологија · политика · право · психологија · социологија · филозофија

Географија
Азија · Африка · Антарктик · Европа · Јужна Америка · Океанија · Северна Америка

Технологија и применети науки
индустрија · семрежје · инженерство · земјоделство · општење · образование · транспорт

Уметност и култура
архитектура · мода · јазици · кулинарство · ликовна уметност · книжевност · музика · религија · спорт · драмска уметност · телевизија · филмска уметност

Други области

Селска чешма — централниот форум за дискусија на Википедија, место каде што можете да поставувате прашања и да давате коментари.
Портал на заедницата — проекти, ресурси и активности за сите кои сакаат да се вклучат во проектот.
На други јазици — Википедија е повеќејазичен проект. Освен на македонски, Википедија е достапна и на преку 300 други јазици.

Братски проекти

Википедија е проект на Фондацијата Викимедија — непрофитна организација која опфаќа и други проекти:

	Ризница Складиште на слики, снимки и други мултимедијални содржини
	Викивести Вести со права за слободна употреба
	Викиречник Речник и лексикон
	Викицитат Збирка на цитати
	Викикниги Учебници и прирачници со права за слободна употреба
	Викиизвор Библиотека на дела со права за слободна употреба
	Викивидови Именик на видови
	Викиуниверзитет Материјали и активности за учење со права за слободна употреба
	Мета-вики Усогласување на проектот „Викимедија“
	Википодатоци База на слободни знаења
	Википатување Отворен туристички водич

најгоре · превчитај ја страницава · статистики · односи со јавноста · пријавете неправилност · village pump