Масаи
| Масаи | |
| маасаи | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
1 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Кения |
660 000 |
 Танзания |
340 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
дәстүрлі нанымдар | |
Масаи — Кенияның оңтүстігі мен Танзанияның солтүстігіндегі саваннада тұратын жартылай көшпелі африкалық байырғы халық. Масаилар Шығыс Африкадағы ең танымал тайпалардың бірі.[1] Жалпы саны 1 млн. адамға жуық. Кениядағы саны 660 мың адам, Танзанияда 340 мың адам. (2009, бағалау).[2]
Тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Тілі - масаи тілі. Олардың көпшілігі ағылшын және суахили тілінде сөйлейді.[3]
Діні
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дәстүрлі нанымдарды ұстанады.
Тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Олардың ата-бабалары алғаш рет Африканың солтүстігінде пайда болды, кейінірек олар оңтүстікке, Ніл аңғарының бойына қоныс аударды және XV ғасырдың ортасында Солтүстік Кенияға келген деп есептеледі. Олар оңтүстікке қарай жылжып, жолындағы барлық тайпаларды жаулап алды. Сапарының соңында Маасайлар Рифт алқабындағы барлық дерлік жерлерді және Марсабит пен Додома тауларының арасындағы іргелес аумақтарды иеленді. Мұнда олар қоныстанып, мал шаруашылығымен айналысты.[4]
Кәсібі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Негізгі дәстүрлі кәсіптері - көшпелі мал шаруашылығы (зебу, есектер), ара шаруашылығы, аң аулау, балық аулау. Масаидың арнайы топтары (квави, аруша) егіншілікпен айналысады (элеусина, асқабақ, маис), бірақ бұл беделді емес кәсіп болып саналады. Сиырлар (жергілікті тұқым зебуға көбірек ұқсайды) масаи өмірінің негізі болып табылады. Жалпы алғанда, бұл халықтың бүкіл жауынгерлік тәжірибесі олардың малдарын қол сұғушылықтан қорғауға тырысады.[5]
Өмір салты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Масаилар жайылымдық жерлерді иемденетін аумақтық қауымдастықтарға бөлінді. Патрилиндік рулар некедегі және мұрагерліктегі маңыздылығын сақтап қалды. Неке патрилокальды. Көп әйелділік кең таралған, әйелдердің саны рудың байлығына қарай анықталды. Әйелі үшін малмен төлем төленді (бұл маасайлар үшін басты құндылық).
Жас класстарының, инициациялардың дамыған жүйесі болды. 12-17 жастан 25-30 жас аралығындағы үйленбеген жастар жауынгерлер отрядтарын құрады (олар мал баққан, мал ұстау үшін көршілес тайпаларға шапқыншылық жасаған). Қоғамды басқаруды ақсақалдар кеңесі басқарды. Соғыс бастықтары мен лейбондар (старшындар) маңызды рөл атқарды.
Дәстүрлі қоныстары 20-дан 50-ге дейін үйшіктерден тұратын - краал, дуалмен қоршалған. Шөппен жабылған жалпақ шатырлы және бұтақтардан тоқылып балшық пен тезек араластырып сыланған үйшіктері бар.
Дәстүрлі киімдері — былғарыдан жасалған жамылғы мен таңғыш, жауынгерде түйеқұс қауырсындарынан жасалған бас киім, теріден жасалған зергерлік бұйымдар, әйелдерде — көбінесе моншақтардан жасалған зергерлік бұйымдар. Бастары қырылған, төменгі жақтан екі алдыңғы тіс алынып тасталады, құлақтары тесілген.
Негізгі азығы – сүт және сүт өнімдері, сүтке араласқан қан (сирек жағдайда мал сойылады). Балалар мен үйленген ер адамдар көкөністерді жейді.[6]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Масаи https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/30096/
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2189879
- ↑ 20 фактов о племени Масаи https://life4travel.com/20-faktov-o-plemeni-masai/
- ↑ Племя Масаи — жизнь и обычаи https://turizm.mirvokrugnas.com/1022382637778733823/plemya-masai---zhizn-i-obychai/ Мұрағатталған 29 шілденің 2023 жылы.
- ↑ Племя Масаи https://kenya-info.me/narody/plemia-masai
- ↑ народы мира / Масаи http://www.etnolog.ru/people.php?id=MASI
