Saltar ao contido

Zona húmida

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Pantanos de Centla, en Tabasco, México: a zona húmida máis extensa de Norteamérica.
Pequena zona húmida no condado Marshall, Indiana, Estados Unidos.

Unha zona húmida é unha zona de terras, xeralmente planas, cuxa superficie se inunda de maneira permanente ou intermitentemente.[1][2] Ao cubrirse regularmente de auga, o solo satúrase, quedando desprovisto de oxíxeno e dando lugar a un ecosistema híbrido entre os puramente acuáticos e os terrestres.

A categoría biolóxica da zona húmida comprende zonas de propiedades xeológicas diversas: brañas, lameiros, estuarios, marismas, pantanos, turbeiras, así como as zonas de costa marítima que presentan anegación periódica polo réxime de mareas (fondo das rías e mangleiros, entre outros).

Definición

[editar | editar a fonte]
Recinto de aves acuáticas na zona húmida de Tuchlovice, na República Checa.
Fotografía aéra do Pantanal Matogrosense, de 195.000 km², que se estende por Brasil, Bolivia e Paraguai.

Segundo o Convención de Ramsar:

"Unha zona húmida é unha zona da superficie terrestre que está temporal ou permanentemente inundada, regulada por factores climáticos e en constante interrelación cos seres vivos que a habitan".

Segundo o artigo 1, parágrafo 1, considéranse zonas húmidas,

"As extensións de marismas, pantanos e turbeiras, ou as superficies cubertas de augas, sexan estas de réxime natural ou artificial, permanentes ou temporais, estancadas ou correntes, doces, salobres ou salgadas, incluídas as extensións de auga mariña cuxa profundidade en marea baixa non exceda de seis metros".

Así mesmo, no artigo 2 parágrafo 1, estipúlase que,

"Poderán comprender as súas zonas ribeirás ou costeiras adxacentes, así como as illas ou extensións de auga mariña dunha profundidade superior aos seis metros en marea baixa, cando se encontren dentro da zona húmida".

O Día Mundial das Zonas Húmidas celébrase cada 2 de febreiro, desde que en 1971 se levara a cabo o Convenio de Ramsar.[3][4]

O carácter distintivo das zonas húmidas está na escasa profundidade do nivel freático, coa consecuente alteración do réxime do solo. A vexetación especificamente adaptada a estas condicións denomínase hidrófita, cando se sitúa sobre zonas inundadas de auga; e freatófita cando estas zonas están sobre zonas de auga oculta (cripto-húmidas); nestes casos substitúe as especies terrestres normais. As peculiaridades do contorno fan que a fauna presente sexa polo xeral endémica e netamente diferenciada da das zonas adxacentes; grandes familias de aves e réptiles están adaptadas unicamente a ambientes deste tipo.

A función principal da zona húmida, á parte de ser un grande ecosistema e un importante hábitat para moitos seres vivos, é que actúan como filtradores naturais da auga; isto débese a que as súas plantas hidrófitas, grazas aos seus tecidos, almacenan e liberan auga, e desta forma comenzan co proceso de filtración. Antigamente as zonas húmidas eran drenadas por seren consideradas unha simple (e prexudicial) inundación dos terreos, pero hoxe en día sábese que representan un grande ecosistema e valóranse máis.

Nótese que certos papeis das terras húmidas posúen grande importancia institucional. Por exemplo, os peixes son capaces de migrar longas distancias, traspasando fronteiras nacionais. Consecuentemente, a destrución ou degradación das terras húmidas nun país pode ter impactos directos sobre os recursos biolóxicos doutros. A este respecto cómpre recordar, por exemplo, o conflito palestino-israelí polas augas do río Xordán.[5][6]

A pesar da súa importancia, as terras húmidas en todo o mundo encóntranse ameazadas. Os perigos proveñen da agricultura intensiva ao crecente uso da acuicultura, o desenvolvemento industrial, a cambios hidrolóxicos artificiais ou á degradación por debida á súa explotación excesiva. Este é un dos asuntos máis importantes de cara á súa futura conservación.[7]

Clasificación

[editar | editar a fonte]
Complexo Intermareal Umia-O Grove. Na fotografía, illa da Toxa.
Desembocadura do río Massa, no P. N. de Souss-Massa, Marrocos.

Pódense establecer varios criterios para clasificar as zonas húmidas en función dos obxectivos que se perseguen ou dos estudos nos que se baseen: criterio morfolóxico (xeral, principalmente para divulgación), hidroxenético (segundo a orixe e usos da auga, para demandas de auga), funcional (ecolóxico, segundo os hábitats que permitan a conservación ambiental), ou os criterios estruturais (desde o punto de vista de xestión), etc.

Tipos morfolóxicos

[editar | editar a fonte]

En 1989 foron clasificados máis de trinta zonas húmidas naturais e nove artificiais. A pesar diso é posíbel identificar cinco grandes tipos morfolóxicos de sistemas de zonas húmidas:[8][9]

  • mariños, son aquelas que no son afectados por cursos fluviais. Exemplo delas son os arrecifes de coral e litorais.
  • ribeiráns, son aquelas terras inundábeis frecuentemente polo desbordamento dos ríos. Exemplo delas son os bosques anegados, lagos de meandro e chairas.
  • estuarios, son aquelas onde os ríos desembocan no mar e a auga destes alcanza unha salinidade media entre a da auga doce e a salgada. Exemplo destas so os deltas, marismas e bancos fangosos.
  • lacustres, son aquelas zonas cubertas de auga permanentemente con baixa circulación. Exemplo delas son os lagos glaciarios de volcáns e as lagoas en xeral.
  • palustres, son aqueles ecosistemas que conteñen case permanentemente auga, como as marismas, pantanos de papiro, brañas e tremedais.

Tipos estruturais

[editar | editar a fonte]

Desde o punto de vista "estrutural", pódense diferenciar os tipos de zonas húmidas baseadas, por unha parte, no criterio hidrolóxico da estrutura externa ou de superficie e, por outra parte, no criterio hidroxeolóxico que comprende a estrutura interna ou de conexión subterránea. Ao conxunto destes 2 aspectos, tamén pode entenderse como criterio "hidrolóxico-estrutural".[10] Son:

Criterio estrutural hidrolóxico (aspectos externos):

  • Hidrohúmido: presentan case sempre lámina de auga aflorante (practicamente durante todo o ano)
  • Higrohúmido: presentan case sempre lámina de auga oculta (practicamente todo o ano)

Criterio estrutural hidroxeolóxico (aspectos internos):

  • Epixénicos: desvinculada a súa estrutura de fluxos subterráneos localizados próximos.
  • Freatoxénicos: vinculada a súa estrutura a fluxos subterráneos localizados próximos.

E dentro das zonas húmidas freatoxénicas, poden subdividirse noutros 3 grupos, segundo os seus ámbitos hidroxeológicos de fluxo:

  • zonas húmidas de recarga' (nos limiares piezométricos localizados de recarga): Navas, charcas de infiltración, tramos de recarga fluviais etc.
  • zonas húmidas de tránsito' (as zonas de circulación de fluxo subpaparelo ao terreo ou tendencia plana): zonas criptohúmidas continentais e litorais, lagoas de lámina aflorante etc.
  • zonas húmidas de descarga' (nas zonas de converxencia de fluxo hidroxeolóxico): mananciais encharcados, descargas de fondo, áreas de rezume etc.

Polo que, combinando entre si ambos os conxuntos de nomenclaturas, para senllos criterios externos e internos, resultarían 7 tipos hidrolóxico-estruturais:

  • epixénico exclusivo: salinas costeiras, albufeiras, encoros, entre outras.
  • hidrohúmido de recarga: lagoas de infiltración, arrozais, ríos filtrantes, entre outras.
  • hidrohúmido de tránsito: lagoas esteparias, charcas freáticas, táboas de auga (como as Tablas de Daimiel), entre outras.
  • hidrohúmido de descarga: afloramentos mananciais, lagoas fluviais, charcas mananciais, salinas de interior, entre outros.
  • higrohúmido de recarga: navas de montaña, charcas en ramblas permeábeis, entre outros.
  • higrohúmido de tránsito: zonas criptohúmidas continentais, litorais, entre outras.
  • higrohúmido de descarga: surxencias cársicas estacionais, extrusións cársicas, entre outras.

Conservación

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Zona húmida protexida.
Artigo principal: Convención de Ramsar.

Se ben a conservación das zonas húmidas estivo favorecida até épocas recentes pola dificultade para habitalas, os proxectos de terraformación recentes constitúen un grave risco para as especies endémicas (como o caso do desecamento da lagoa de Antela nos anos 1950). A biodiversidade das zonas húmidas convérteas nun recurso ecolóxico crucial. No ano 1971 a Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais (UICN ou IUCN, súas siglas en inglés) formulou unha lista de zonas húmidas ameazadas.

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para zona húmida.
  2. ↑ Humedais/humidais/zonas húmidas de Galicia? USC. Servizo de Normalización Lingüística.
  3. ↑ "2 de febrero - Día Mundial de los Humedales" Arquivado 04 de novembro de 2016 en Wayback Machine. en Buenos Aiures Provincia. Organismo Provincial para el Desarrollo Sostenible. (en castelán). Consultada o 1 do novembro de 2016.
  4. ↑ 2 de febrero - Día Internacional de los Humedales Arquivado 26 de abril de 2017 en Wayback Machine. en Calendario medioambiental. Ambientum.com. (en castelán) Consultada o 1 do novembro de 2016.
  5. ↑ El río Jordán en disputa, en UnitedExplanations. (en castelán). Consultada o 1 de novembro de 2016.
  6. ↑ Edmundo Fayanás Escuer: El agua en el conflicto palestino-israelí Arquivado 08 de xuño de 2015 en Wayback Machine. en Rebelion. (en castelán). Consultada o 1 de novembro de 2016.
  7. ↑ "El proyecto internacional Ecolagunes finaliza tras dos años de trabajo centrado en la conservación de humedales.". Arquivado dende o orixinal o 01 de maio de 2017. Consultado o 31 de outubro de 2016. 
  8. ↑ The Ramsar Convention (actualizada a 4 de xullo de 2011). The Annotated Ramsar List: Argentina Arquivado 04 de marzo de 2016 en Wayback Machine. Consultado o 1 de novembro de 2016.
  9. ↑ Tipos de Humedales Ramsar. CREHO 2010. (en castelán). Consultado o 1 de novembro de 2016.
  10. ↑ Reconocimiento de Humedales hidrológico-estructurales

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Banco Mundial. 1986. "Wildlands: Their Protection and Management in Economic Development". Nota Política Operacional, 11.02. Banco Mundial, Washington, D. C.
  • Crisp, P. 1986. Coastal Wetlands. Wellington, Nueva Zelandia: Nature Conservation.
  • Dugan, P.J., ed. 1990. Wetland Conservation, A Review of Current Issues and Required Action. Gland, Suíza: IUCN.
  • Drijver, C.A., y M. Marchand. 1985. Taming the Floods: Environmental Asoects of Floodplain Development in Africa, Leiden, Países Bajos: Centro de Estudos ambientales.
  • Lugo, A.E., y otros. 1989. Forested Wetlands Nova York: Elsevier Scientific Publications.
  • Scodari, P.F. 1990. Wetlands Protection: The Role of Economics.Washington, D.C.: Environmental Law Institute.
  • Unión Internacional para la Conservación de la Naturaleza. Wetland Conservation and Sustainable Development Gland, Suíza.

Outros artigos

[editar | editar a fonte]


Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zona_húmida&oldid=6811152»