Saltar ao contido

Lago Vitoria

Editar as ligazóns
Este é un dos 1000 artigos que toda Wikipedia debería ter
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Modelo:Xeografía físicaLago Vitoria
Imaxe
Tipolago Editar o valor en Wikidata
EpónimoVitoria do Reino Unido Editar o valor en Wikidata
Descubridor ou inventorJohn Hanning Speke Editar o valor en Wikidata
Parte deGrandes Lagos Africanos Editar o valor en Wikidata
Situado na entidade xeográficaGran Val do Rift Editar o valor en Wikidata
Localización
País da cuncaTanzania, Uganda e Kenya Editar o valor en Wikidata
lang=gl Editar o valor en Wikidata Mapa
 1°S 33°L / -1, 33
Comparte fronteira conTanzania
Kenya
Uganda Editar o valor en Wikidata
Afluentes
Río Kagera ,Mogusi River (en) Traducir ,Nyando River (en) Traducir ,Yala River (en) Traducir ,Gucha River (en) Traducir ,Sondu Miriu (en) Traducir ,Rio Nzoia (pt) Traducir ,Simiyu River (en) Traducir ,Rio Mara (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Efluente do lagoNilo Branco Editar o valor en Wikidata
Conca hidrográficaConca fluvial do Nilo Editar o valor en Wikidata
Características
Altitude1.133 m Editar o valor en Wikidata
Profundidade83 m Editar o valor en Wikidata
Dimensións240 (ancho) × 337 (lonxitude) km
Perímetro4.828 km Editar o valor en Wikidata
Superficie68.100 km² Editar o valor en Wikidata
Superficie da cunca hidrográfica238.900 km² Editar o valor en Wikidata
Medicións
Volume físico2.750.000 hm³ Editar o valor en Wikidata
Historia
Data de descuberta ou invención1858 Editar o valor en Wikidata
BNE: XX5175775

O lago Vitoria (Nam Lolwe en luo; "Nalubaale" en Luganda e Nyanza en ruanda e bantú[1]) é un dos Grandes lagos africanos, localizado nun planalto elevado na parte occidental do Gran Val do Rift, na África oriental. O nome foille dado en honor da raíña Vitoria polo explorador John Hanning Speke, o primeiro británico en documentar a súa existencia en 1858, no transcurso dunha expedición con Richard Francis Burton para localizar as Fontes do Nilo.[2][3]

En termos de superficie, con 68.870 km² (aproximadamente o mesmo que a Irlanda), é o maior lago do continente africano, o maior lago tropical no mundo e o segundo maior lago de auga doce do mundo, só superado pola superficie do lago Superior de América do Norte. En termos de volume, é o sétimo maior lago de auga doce do mundo con 2.750 km³ de auga. É unha das nacentes do río Nilo, o Nilo Branco.

O lago Vitoria recibe principalmente as súas augas das precipitacións e de milleiros de pequenos regatos. O maior curso de auga que verte no lago é o río Kagera, cuxo delta está na costa oeste do lago; e só é drenado polo río Nilo preto de Jinja, na costa setentrional.[4]

O lago Vitoria ocupa unha depresión pouco profunda cunha profundidade máxima de 84 m é unha profundidade media de 40 m.[5]

A súa bacía ten unha extensión de 184.000 km². A súa liña de costa ten 4.828 km, dos que o 3,7% son dalgunha das 3.000 illas que contén.[6] Moitas destas illas están habitadas, destacando as Illas Ssese, en Uganda, un grupo grande de illas no noroeste do lago que son un destino popular para turistas.

O lago está dividido entre tres países: un 6% corresponde a Kenya, Uganda administra un 45% e o 49% restante pertence a Tanzania.[7]

Topografia

[editar | editar a fonte]
Vista de satélite do lago con fronteiras superpostas

O lago Vitoria atópase na África oriental, no corazón dos Grandes Lagos de África. Cara á zona norte está atravesado polo paralelo do ecuador; xa que logo, ao longo do ano ten unha duración do día e a noite relativamente constante. Os estados ribeiregos son: o nordeste Kenya, ao norte e ao noroeste Uganda, e ao sur Tanzania. Ten pouca profundidade, cunha media de 40 metros, e con 83 metros na súa profundidade máxima. Está situado a 1.133 metros de altura. O lago ocupa unha depresión formada por movementos tectónicos e flanqueado polas dúas ramas da Gran Val do Rift que se formaron fai catro millóns de anos. Atópase a 1.134 msnm.[8]

O lago Vitoria ocupa unha área de 122 km², con 320 quilómetros de lonxitude[9] (de norte a sur), e 275 quilómetros de ancho (leste-oeste), dato variable, e 2.200 quilómetros de perímetro.[10] Ten unha forma aproximadamente rectangular. O lago ten unha costa cuxo bordo forma un gran número de penínsulas, baías, cabos e máis de 3.000 illas, a maior parte delas deshabitadas. O lago ten un litoral duns 4.828 quilómetros, con algunhas illas que constitúen o 3,7% desta lonxitude,[9] litoral que está repartido entre os tres países: Kenya (un 6% que corresponden a 4.100 km² de costa), Uganda (45% con 31.000 km²) e Tanzania (49% con 33.700 km²).[7]

Xeoloxía

[editar | editar a fonte]
O lago Vitoria entre as dúas vertentes da Gran Val do Rift

Fai catro millóns de anos, na África Oriental, comezouse a desenvolver o Gran Val do Rift debido ao movemento normal das fallas que formaron o horsts e os correspondentes grabens que quedaron dispostos en dous eixes paralelos. Durante o Precámbrico , a lixeira elevación dos bordos da greta causou a formación dunha marcada depresión, con terreos erosionados. Fai entre uns 750.000 e 400.000 anos algúns ríos apresados pola cunca comezaron a enchelo, e deron comezo ao que sería o lago Vitoria. Polo tanto, xeoloxicamente, o lago é relativamente novo -preto de 400.000 anos- e formouse cando os ríos que flúen cara ao oeste foron retidos por un bloque da cortiza terrestre.[11]

A pouca profundidade do lago, xunto cunha chegada de auga de río limitada e a súa alta relación entre superficie e volume fano vulnerable ao cambio climático. Durante a súa historia xeolóxica, o lago pasou por sucesivos cambios que van desde a súa actual situación, a unha fase na que poderían existir unha serie de lagos moito máis pequenos.[12] A extracción de mostras de sedimentos xeolóxicos da parte inferior mostran que o lago Vitoria secou por completo polo menos en tres ocasións desde que se formou.[13] Estes ciclos de secado están relacionados probablemente coas glaciacións pasadas, que son os períodos nos que as precipitacións diminuíron de xeito global.[13] O final de secado do lago remóntase a uns 17.300 anos, e volveuse a encher hai uns 14.700 anos. Esta historia xeolóxica probablemente contribuíu á grande especiación dos cíclidos que caracteriza o ecoloxía deste lago, así como a dos outros Grandes Lagos de África.[14] Hai investigadores que refutan estas afirmacións, argumentando que cando o lago Vitoria atopábase no seu nivel máis baixo, fai entre 18.000 e 14.000 anos, secouse polo menos unha vez durante este tempo, e non hai probas de estanques ou pantanos remanentes persistentes dentro da cunca desecada. Se existisen estas concentracións de auga, entón serían pequenas, superficiais, turbias e/ou demasiado salinas e, xa que logo, cunhas características moi diferentes ás actuais, características ás que as especies están adaptadas hoxe en día.[15]

Clima e hidroloxia

[editar | editar a fonte]
O río Kagera, un afluente que desemboca no lago Vitoria

O lago Vitoria está situado nunha contorna de clima tropical con temperaturas que oscilan entre os 16 °C e os 27 °C. De maio a xullo, no sur, os ventos causan o desprazamento da auga cara ao norte. As precipitacións distribúense ao longo do ano, pero destacan dúas épocas que son máis húmidas: a de abril e a de setembro e outubro. A precipitación anual media é duns 1.450 mm³/m².

A área de captación de auga corresponde á conca hidrográfica dunha ducia de ríos que desembocan no lago, como o Kagera, a maioría procedentes de Tanzania, Burundi e Ruanda. No sector de Kenya, os principais ríos afluentes son: Sio, Nzoia, Yala, Nyando, Sondu Miriu, Mogusi e Migori. Combinados, estes ríos de auga contribúen moito máis á auga do lago que o fai o máis grande, o río Kagera, que entra no lago polo oeste.[16]

O único río que sae do lago é o Nilo Branco (al-Nahr al-Abyad). Na desembocadura do lago Vitoria, este río flúe cara ao norte ata mergullarse nos lagos Kyoga, e Alberte e no río Nilo. O treito do Nilo Branco entre o lago Vitoria e o lago Kyoga tamén se chama Nilo Vitoria e apareceu entre uns 12.000 e uns 14.000 anos a.C. O caudal da auga varía moito dunha tempada a outra, proporcionando menos do 20% das augas do lago; o resto provén das precipitacións de choiva[17] da que recibe case un 80% da súa auga en forma de precipitación directa. As perdas van desde os 31 os 124 milímetros por mes, en parte débense á saída de auga do Nilo Branco, e tamén a evaporación, que depende da tempada climática e do vento. A evaporación media no lago é de entre 2000 a 2200 milímetros por ano, case o dobre da precipitación das zonas ribeiregas.[18]

Variacións no nivel do lago Vitoria medido na cidade de Jinja Uganda

Ata a década de 1960, o lago Vitoria mostrou uns niveis de auga bastante equilibrados, e non sufriu cambios significativos. En 1962, o nivel presentou un grande aumento como consecuencia de fortes choivas e mantívose posteriormente, aínda que cunha lixeira diminución. En partir do 2004 un cambio significativo iniciouse cunha diminución no nivel do lago de dous metros en dous anos. A causa desta diminución é a falta de choivas, que tamén actúa dereitamente sobre o lago e nas contribucións do fluxo dos afluentes.

Por mor das condicións eutróficas que presenta o lago, nos anos de 1990 a 1991 sufriu concentracións de osíxeno nos niveis de mestura moito maiores que a detectada no período de 1960 a 1961, con case unha sobresaturación de osíxeno continua das augas superficiais. As concentracións de osíxeno nas augas hipolimnéticas (é dicir, a capa de auga que se atopa debaixo da termoclina, sen circulación, e que se mantén sempre fría) foron máis baixos no período desde 1990 ata 1991, para un período máis longo, que o 1960-1961, con valores de 1 mg por litro que ocorren en augas cunha profundidade de 40 m en comparación cunha incidencia máis superficial nas de máis de 50 m en 1961 Os cambios na oxixenación considéranse compatibles coas medicións da biomasa de algas superiores e da produtividade.[19] Estes cambios xurdiron por varios motivos: a queima sucesiva dentro da súa conca;[20] as borras e as cinzas foron depositados nunha ampla zona do lago por causa do aumento dos fluxos de nutrientes a través dos ríos,[21] e o aumento da contaminación debido aos asentamentos ao longo das súas costas.

Fauna

[editar | editar a fonte]

Fai 14.000  anos, cando se encheu o lago de auga, a fauna acuática dos ríos colonizou o lago Victoria. De pronto, o feito de ter acceso a un hábitat virxe provocou un incremento da diversidade das especies, que ocuparon todos os nichos ecolóxicos. Así xurdiu, de acordo coa teoría actual, as numerosas especies endémicas de Haplochromis. Tras a introdución da perca do Nilo, a eutrofización da auga e a invasión polo xacinto de auga, esta biodiversidade diminuíu. Parece que algúns Haplochromis teñen comezado a adaptarse a estas novas condicións, mesmo con cambios nos seus hábitos alimenticios.[22]

Vida salvaxe nativa

[editar | editar a fonte]

Mamíferos

[editar | editar a fonte]

Na rexión do lago Vitoria viven moitas especies de mamíferos, e algúns deles están estreitamente relacionadas co propio lago e coas zonas húmidas próximas. Entre estes están o hipopótamo, lontra sen garras, lontra de pescozo manchado, mangosta dos pantanos, sitatunga, corzo cabra redunca, antílope acuático, rata das canas e musaraña lontra xigante.[23]

Réptiles

[editar | editar a fonte]
Un crocodilo do Nilo

O lago Vitoria e as súas zonas húmidas teñen unha gran poboación de crocodilos do Nilo, así como tartarugas de casco africano, tartarugas de barro variable e tartarugas de barro de Williams.[24] A tartaruga de barro de Williams está restrinxida ao lago Vitoria e a outros lagos, ríos e pantanos da conca superior do Nilo.[24]

Peixes cíclidos

[editar | editar a fonte]
A diferenza de moitos outros peixes cíclidos do lago Vitoria, o Haplochromis nyererei segue sendo común.[25] En comparación con outros cíclidos, os seus ollos son especialmente sensibles á luz dos colores de lonxitude de onda curta, sobre todo á vermella que se ve menos afectada pola diminución da claridade da auga causada pola eutrofización.[26]

O lago Vitoria era antigamente moi rico en peixes, incluíndo moitos endémicos, pero unha alta porcentaxe destes extinguiuse desde os anos corenta.[27] O grupo principal do lago Vitoria son os cíclidos haplocrominas (Haplochromis sensu lato) con máis de 500 especies, case todas endémicas,[28][29][30] e inclúen un estimado de 300 que aínda están sen describir.[31] Isto supón que ten moitas máis especies de peixes que calquera outro lago do mundo, excepto o lago Malawi.[32] Estes son o resultado dunha rápida radiación adaptativa nos últimos 15.000 anos.[28][29][33] A súa extraordinaria diversidade e velocidade de evolución foron os temas de moitos científicos que estudan as forzas que impulsan a riqueza da vida en todas partes.[29][34] Os haplochromines do Vitoria forman parte dun grupo máis antigo de máis de 700 especies estreitamente emparentadas, entre as que se inclúen tamén as de varios lagos máis pequenos da rexión, en particular as dos lagos Kyoga, Edward-George, Albert e Kivu. [28][29]

Historia

[editar | editar a fonte]

Os elementos históricos da época antes do descubrimento do lago polos europeos son difíciles de rastrexar debido á falta de fontes escritas. Podemos contar, para o estudo da "época escura", na investigación arqueolóxica, o estudo da xenética e a lingüística dos ocupantes actuais da rexión con respecto ao período posterior ao século XVI, rastrexando nas tradicións orais do pasado lacustre dos diferentes reinos que se desenvolveron a partir dese momento. A historiografía da rexión, fálanos sobre o punto de inflexión ideolóxico e étnico que han ter na historia da rexión, cunha liña de fondo bastante artificial, distinguindo entre dous tipos de persoas, gandeiros «nilo-camitas» opostos aos agricultores bantú, con consecuencias absolutamente tráxicas que sabemos en canto a Ruanda.[35]

Prehistoria

[editar | editar a fonte]

A palinoloxía proba que entre o segundo e primeiro milenio antes de Cristo, as árbores e as canas teñen unha superficie inferior á da herba. Este feito explícase pola acción combinada dun clima seco que se produce nese momento e pola acción humana. Ao principio da era cristiá, hai unha intensa presenza humana nas illas dos lagos e no val do Kagera. Esta poboación está asociada á Idade de Ferro e caracterízase pola produción dun tipo de cerámica simple de figuras xeométricas básicas coñocedidas como Urewe nome do lugar onde foi descuberto o lado keniano do lago.

Reinos interlacustres

[editar | editar a fonte]

A primeira información rexistrada sobre o lago Vitoria vén de comerciantes árabes que exploraban, no século X, as rutas interiores da África Oriental á procura de ouro, marfil, escravos e outros artigos preciosos. Un antigo mapa, datado no ano 1160, do cartógrafo árabe Muhammad Al-Idrisi, describe claramente unha representación precisa do Lago Vitoria, atribuíndolle a el como a fonte da nacente do río Nilo. Mais na verdade a orixe do río encóntrase nos altísimos cumes das cadeas montañosas de Mufumbiro e Ruwenzori, moi ao sur deste inmenso lago.

A comezos do século XVI desenvólvense na rexión dos Grandes Lagos un centro de reinos, varios atópanse na beira noroeste do lago. O reino de Buganda, encabezou unha longa liña de gobernantes absolutos chamados kabakas, destacando dos outros reinos co tempo polo seu poder e constituíron a columna vertebral da actual Uganda.

Descubrimento e colonización europea

[editar | editar a fonte]
Descubrimento europeo do lago Vitoria por John Hanning Speke, o 1858.

Descubrimento

[editar | editar a fonte]

O lago foi descuberto polos europeos en 1858 cando o explorador británico John Hanning Speke chegou á súa orla meridional con Richard Francis Burton para acharen a fonte do Nilo por razóns estratéxicas da administración colonial británica. Acreditando que achara a fonte do Nilo ao ver esta expansión de auga por primeira vez, Speke nomeou o lago homenaxeando a entón raíña do Reino Unido, a Raíña Vitoria (1831-1901). Burton, que se estaba recuperando dunha enfermidade nese momento e proxectara descansar máis adiante, ao sur, nas orlas do lago Tanganica, ficou enfurecido coa audacia de Speke de reivindicar soamente para el a descuberta.

David Livingstone.

O coñecido explorador e misioneiro británico David Livingstone fallou na tentativa de verificar a descuberta de Speke, indo moi ao oeste. Outra tentativa foi feita polo explorador americano Henry Morton Stanley que confirmou a verdade da descuberta de Speke circunnavegando o lago e relatando a descuberta da catarata de Rippon na costa norte.

Colonización europea

[editar | editar a fonte]

O kabaka de Buganda, Muteesa, deu a benvida aos europeos e en 1890 asinou un acordo coa Compañía Británica da África Oriental para gardar dos alemáns o seu reino. A partir dese momento comezou gradualmente un goberno indirecto Inglés na zona norte do lago Vitoria e os alemáns liderado por Emin Paxá colonizaron o territorio da África Oriental Alemá incluíndo a parte sur do lago máis tarde coñecida o nome de Tanganica.[36]

O estaño foi o escenario de enfrontamentos navais durante a primeira guerra mundial entre británicos e alemáns. O xeneral alemán Vorbek Lettow -quen dirixiu unha guerrilla contra as forzas efectivas da Alianza (Alemaña, Bélxica, Portugal e o Reino Unido) creou unha pequena forza naval que se despregou no lago. En resposta, os británicos traen desde Inglaterra canóns desmantelados e transportados por ferrocarril ata o lago para tomar o control deste.[37] O 17 de xullo de 1916, capturáronse dous barcos a vapor alemáns en Nyanza.[38] Dada a disparidade de forzas, os alemáns tiveron que retirarse da zona.

Ecoloxía

[editar | editar a fonte]

Eutrofización

[editar | editar a fonte]

O lago sométese ao fenómeno da eutrofización, de orixe humana. Por exemplo, o índice de fósforo duplicouse durante o século XX. Este aumento débese en gran parte á liberación de residuos da perca do Nilo, sobre os bordos do lago, e ao exceso de poboación (tanto humana como de animais) e a deforestación. Este fenómeno é, sen dúbida, a fonte da explosión demográfica das bacterias do tipo das cianobacterias xa que a poboación destas aumentou sete veces desde mediados do decenio de 1960. Estas bacterias comezaron a formar grandes extensións na superficie do lago na década de 1980 e poden causar a morte dos peixes polo consumo de osíxeno e pola súa descomposición.

Impactos Sociais

[editar | editar a fonte]
Crecemento da densidade en torno ao lago Vitoria.
Linguas locais nas beiras do lago.

O Lago Vitoria ten un papel vital apoiando millóns de persoas que viven ao seu redor, nunha das rexións máis densamente poboadas da Terra, a África Oriental.

Tamén é un ecosistema extremadamente doente. Durante os anos cincuenta, un peixe chamado Perca do Nilo[39] (Lates niloticus), un voraz predador, foi introducido no lago, nunha tentativa de mellorar os rendementos de pesca, mais acabou devastando o ecosistema local, decimando máis de 200 especies nativas. Máis tarde, os bos lucros iniciais coas capturas da Perca do Nilo diminuíron dramaticamente. Actualmente, a Perca do Nilo está sendo retirada, e é sabido que algunhas das especies nativas aumentaron novamente.

Un eco-problema cun resultado máis feliz foi a loita contra o aumento enorme do Xacinto de auga (Eichhornia crassipes), nativa da América tropical, que forma un tapete espeso, causando dificultades para o transporte e a pesca. En 1995, o 90% do litoral do Uganda foi cuberto pola planta, mais conseguíronse bos resultados na resolución deste problema, a través da introdución dun insecto que só se alimenta desta planta, que ten o nome científico de Neochetina eichhorniae.

A perda de osíxeno no lago por causa da contaminación tornou a auga turba e consecuentemente houbo un aumento de hibridacións entre os Haplocromídeos do lago.

O encoro Nalubaale

[editar | editar a fonte]
A central hidroeléctrica Nalubaale en Njeru, Uganda.

A única corrente fluvial de saída do lago Vitoria está en Jinja, Uganda, onde se forma o Nilo Branco. Hai 12.000 anos a auga drenaba por riba dunha rocha natural que a embalsaba. En 1952, os enxeñeiros coloniais británicos voaron a presa natural. Estableceuse un fluxo de saída estándar, chamado a "curva conforme", que imitaba á vella corrente, quedando o fluxo máximo nun rango entre 300 e 1.700 metros cúbicos por segundo, dependendo do nivel da auga do lago.

En 2002, Uganda completou un segundo complexo hidroeléctrico na zona, a central hidroeléctrica de Kiira, coa axuda do Banco Mundial. En 2006, a auga no lago Vitoria acadara o nivel mínimo dos últimos oitenta anos e Daniel Kull, un hidrólogo que traballaba para a ONU en Nairobi, calculou que o nivel de auga do lago era case medio metro inferior do que debería ser, afirmando que Uganda estaba liberando máis auga da que lle permitían os tratados internacionais asinados había cincuenta anos.[40]

Transporte

[editar | editar a fonte]
O MV Victoria ancorado en Bukoba, Tanzania en 2012.

Desde comezos do século XX os transbordadores que atravesan o Lago Vitoria son o medio máis importante de transporte entre Uganda, Tanzania e Kenya. Os portos principais no lago son Kisumu, Mwanza, Bukoba, Entebbe, Port Bell e Jinja. Canda a independencia de Kenya en 1963, o transbordador máis rápido e moderno era o RMS Victoria, que foi renomeado coma MV Victoria. En 1966 establecéronse entre Kenya e Tanzania servizos de transbordadores ferroviarios a cargo do MV Uhuru e o MV Umoja. Un dos peores desastres marítimos de África ocorreu o 21 de maio de 1966 no lago Vitoria, cando se afundiu o MV Bukoba provocando a morte de entre 800 e 1.000 persoas.

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ World Digital Library (ed.). "The Victoria Nyanza. The Land, the Races and their Customs, with Specimens of Some of the Dialects" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 29 de maio de 2016. Consultado o 16 de outubro de 2015. 
  2. ↑ Dalya Alberge (11/9/2011). The Observer (The Guardian), ed. "How feud wrecked the reputation of explorer who discovered Nile's source" (en inglés). Consultado o 16 de outubro de 2015. 
  3. ↑ Moorehead, Alan (1960). "1-7". En Harper & Row. The White Nile (en inglés) 1. ISBN 0-06-095639-9. 
  4. ↑ vanden Bossche, J.-P.; Bernacsek, G. M. (1990). Food & Agriculture Org. (United Nations), ed. "Source Book for the Inland Fishery Resources of Africa" (en inglés) 1 (18): 291. ISBN 92-5-102983-0. 
  5. ↑ United Nations, ed. (1999). "Development and Harmonisation of Environmental Laws" (en inglés). 1:Report on the Legal and Instituional Issues in the Lake Victoria Basin: 17. 
  6. ↑ C. F. Hickling (1961). Longmans, ed. Tropical Inland Fisheries (en inglés). Londres. 
  7. ↑ 7,0 7,1 J. Prado; R. J. Beare; J. Siwo Mbuga; L. E. Oluka (1991). Food and Agricultural Organisation (FAO), ed. A catalogue of fishing methods and gear used in Lake Victoria. UNDP/FAO Regional Project for Inland Fisheries Development (IFIP), FAO RAF/87/099-TD/19/91 (en inglés). Roma. 
  8. ↑ Lake Victoria Arquivado 08 de setembro de 2015 en Wayback Machine. (en inglés)
  9. ↑ 9,0 9,1 Hickling, C. F. (1961). Tropical inland fisheries. Londres: Longmans.
  10. ↑ Grup Enciclopèdia Catalana (ed.). "Victòria". Gran Enciclopèdia Catalana (en catalán). Consultado o 1/08/2014. 
  11. ↑ Reader, J. (2001). National Geographic Society, ed. Africa. Washington, DC. p. 227. 
  12. ↑ Hickling , 1961
  13. ↑ 13,0 13,1 Reader, p. 228
  14. ↑ Sturmbauer, C.; Baric, S.; Salzburger, W.; Rüber, L.; Verheyen, E. (2001). "Lake Level fluctuaciones Synchronize Genetic divergencia of Cichlid Fishes in African Lakes". Molecular Biology and Evolution , 18 (2001): 144 - 154.
  15. ↑ Stager, JC; Johnson, TC (2008). "The late Pleistocene desiccation of Lake Victoria and the origin of its endémico biota". Hydrobiologia 596 (1): 5 - 16. DOI: 10.1007/s10750-007-9158-2
  16. ↑ Whitehead, P.J.P. (1959). "The river fisheries of Kenya 1: Nyanza Province". East African Agricultural and Forestry Journal 24 (4): 274-278.
  17. ↑ Hickling 1961, pp. ?
  18. ↑ Ominde, S.H. (1971). "Rural economy in West Kenya". A Ominde, S.H. (Ed.). Studies in East African geography and development: essays presented to S. J. K. Baker, Heinemann Educational Books Ltd., Londres: 207-209.
  19. ↑ Hecky, R.E.; Bugenyi, F.W.B.; Ochumba, P.; Talling, J.F.; Mugidde, R.; Gophen, M.; Kaufman, L. (1994). "Deoxygenation of the Deep Water of Lake Victoria, East Africa". Limnol. Oceanogr. 39 (6): 1476-1481.
  20. ↑ Hecky, R. E. (1993). "The eutrophication of Lake Victoria". Verh. Internat. Verein. Limnol. 25 (1993): 39-48.
  21. ↑ Ochumba, P.B.O.; Kibaara, D.I. (1989). "Observations of blue-green algal blooms in the open waters of Lake Victoria, Kenya". African Journal of Ecology 27 (1989): 23-34.
  22. ↑ Lévêque, Paugy. La Recherche, núm. 402, novembro 2006
  23. ↑ Kingdon, J. (1997). The Kingdon Guide to African Mammals. Academic Press Limited, Londres. ISBN 0-12-408355-2.
  24. ↑ 24,0 24,1 Spawls, Howell, Drewes, and Ashe (2002). A Field Guide to the Reptiles of East Africa. Academic Press, London. ISBN 0-12-656470-1.
  25. ↑ Witte, F.; de Zeeuw, M.P.; Brooks, E. (2016). Haplochromis nyererei 2016. p. e.T60668A97125826. doi:10.2305/IUCN.UK.2016-1.RLTS.T60668A97125826.en. 
  26. ↑ Witte; Msuku; Wanink; Seehausen; Katunzi; Goudswaard; Goldschmidt (2000). "Recovery of cichlid species in Lake Victoria: an examination of factors leading to differential extinction". Reviews in Fish Biology and Fisheries 10 (2). pp. 233–41. doi:10.1023/a:1016677515930. 
  27. ↑ Witte; Goldschmidt; Goudswaard; Ligtvoet; van Oijen; Wanink (1992). "Species extinction and concomitant ecological changes in Lake Victoria". Netherlands Journal of Zoology 42 (2–3). pp. 214–32. doi:10.1163/156854291X00298. 
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 Verheyen; Salzburger; Snoeks; Meyer (2003). "Origin of the Superflock of Cichlid Fishes from Lake Victoria, East Africa". Science 300 (5617). p. 325–329. Bibcode:2003Sci...300..325V. PMID 12649486. doi:10.1126/science.1080699. 
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 Meier; Marques; Mwaiko; Wagner; Excoffier; Seehausen (2017). "Ancient hybridization fuels rapid cichlid fish adaptive radiations". Nature Communications 8. p. 14363. Bibcode:2017NatCo...814363M. PMC 5309898. PMID 28186104. doi:10.1038/ncomms14363. 
  30. ↑ DeWeerdt, S. (28 February 2004). Dark secret of the lake. New Scientist. Recuperado o 26 de marzo de 2017.
  31. ↑ Sayer, C.A., L. Máiz-Tomé, and W.R.T. Darwall (2018). Freshwater biodiversity in the Lake Victoria Basin: Guidance for species conservation, site protection, climate resilience and sustainable livelihoods. Cambridge, UK and Gland, Switzerland: IUCN. doi 10.2305/IUCN.CH.2018.RA.2.en
  32. ↑ Turner; Seehausen; Knight; Allender; Robinson (2001). "How many species of cichlid fishes are there in African lakes?". Molecular Ecology 10 (3). pp. 793–806. PMID 11298988. doi:10.1046/j.1365-294x.2001.01200.x. 
  33. ↑ J.C. Stager; T.C. Johnson (2008). "The late Pleistocene desiccation of Lake Victoria and the origin of its endemic biota". Hydrobiologia 596 (1). pp. 5–16. doi:10.1007/s10750-007-9158-2. 
  34. ↑ Lowe-McConnell, R (2009). "Fisheries and cichlid evolution in the African Great Lakes: progress and problems". Freshwater Reviews 2 (2). pp. 131–51. doi:10.1608/frj-2.2.2. 
  35. ↑ Dades recollides a L'Afrique des Grands lacs p. 29
  36. ↑ Voir Philippe Marchand. L'Afrique et l'Europe. Atlas du XX siecle, Éditions Complexe, 1994, p. 218.
  37. ↑ Vernonjohns.org/[Ligazón morta]
  38. ↑ First World War.com. "On This Day. 17 de juliol de 1916"
  39. ↑ LA PERCA DEL NILO EN EL LAGO VICTORIA (en castelán)
  40. ↑ David Adam (9/2/2006). The Guardian, ed. "Uganda accused of 'pulling plug' on disappearing waters of Lake Victoria" (en inglés). Consultado o 16 de outubro de 2015. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lago_Vitoria&oldid=6847752»