Πραξιτέλης
| Πραξιτέλης | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Πραξιτέλης (Αρχαία Ελληνικά) |
| Γέννηση | 395 π.Χ. (περίπου) Αθήνα |
| Θάνατος | 330 π.Χ. (περίπου) |
| Χώρα πολιτογράφησης | Αρχαία Αθήνα |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | αρχαία ελληνικά |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | γλύπτης |
| Αξιοσημείωτο έργο | Αφροδίτη της Κνίδου Απόλλων Σαυροκτόνος The Cleveland Apollo: Apollo Sauroktonos (Lizard-Slayer) or Apollo the Python-Slayer Dionysos statue at Elis |
| Περίοδος ακμής | 4ος αιώνας π.Χ. |
| Περίοδος ακμής | 375 π.Χ. και 370 - 340 π.Χ. και 330 π.Χ. |
| Οικογένεια | |
| Τέκνα | Κηφισόδοτος ο Νεότερος Τίμαρχος |
| Γονείς | Κηφισόδοτος |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Πραξιτέλης ήταν ένας από τους μεγαλύτερους γλύπτες της αρχαιότητας. Καταγόταν από την Αθήνα και ήταν ο γιος του Κηφισοδότου του Πρεσβυτέρου. Ήταν ο πιο διάσημος των αττικών γλυπτών του 4ου αιώνα π.Χ. και ο πρώτος που φιλοτέχνησε τη γυμνή θηλυκή μορφή σε φυσικό μέγεθος.
Ενώ δεν υπάρχουν πολλά έργα που να είναι αναμφίβολα του Πραξιτέλη, έχουν επιζήσει πολυάριθμα αντίγραφα των έργων του. Αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι συγγραφείς, όπως ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, έγραψαν για τα έργα του. Υπάρχουν ακόμα νομίσματα που φέρουν τις σκιαγραφίες των διάφορων διάσημων αγαλμάτων του από την ίδια περίοδο. Μια υποτιθέμενη σχέση μεταξύ του Πραξιτέλη και του όμορφου μοντέλου του, της Θεσπίειας εταίρας Φρύνης, έχει εμπνεύσει μια σειρά έργων τέχνης που κυμαίνονται από τη ζωγραφική (Ζαν-Λεόν Ζερόμ) ως την κωμική όπερα (Καμίγ Σαιν-Σανς) και το θέατρο σκιών (Donnay). Μερικοί συγγραφείς έχουν υποστηρίξει ότι υπήρξαν δύο γλύπτες με το όνομα Πραξιτέλης. Ο ένας ήταν σύγχρονος του Φειδία, και άλλος ο πιο γνωστός εγγονός του. Αν και η επανάληψη του ίδιου ονόματος γενιά παρά γενιά είναι κοινή στην Ελλάδα, δεν υπάρχει κανένα συγκεκριμένο στοιχείο.
Η ζωή και το έργο του γλύπτη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Πραξιτέλης, γεννήθηκε στην Αθήνα στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. και ήταν γιος ή ανιψιός του ήδη φημισμένου γλύπτη Κηφισοδότου του Πρεσβύτερου. Ίσως, μάλιστα, να επηρεάστηκε σημαντικά από την τεχνοτροπία των γλυπτών του πατέρα του. Ο Πραξιτέλης ήταν ιδιαίτερα παραγωγικός γλύπτης και εργαζόταν κυρίως με το μάρμαρο, αν και μερικά από τα ωραιότερα έργα του, ήταν χάλκινα. Είχε την ιδιότητα να αποτυπώνει στα έργα του τη γλυκύτητα και την τρυφερότητα με μοναδικό τρόπο, σε αντίθεση με τον Σκόπα, που έδινε ιδιαίτερο πάθος στα γλυπτά του. Ο Πραξιτέλης, είχε δύο γιούς, τον Τίμαρχο και τον Κηφισόδοτο τον Νεότερο, που ακολούθησαν το επάγγελμα του πατέρα τους.
Ένα σημαντικό μέρος της ζωής του, σίγουρα θα υπήρξε για αυτόν, η σχέση του με την Αθηναία εταίρα Φρύνη, για την οποία λέγεται ότι ο Πραξιτέλης ήταν ο μόνος που εκείνη αγάπησε πραγματικά. Σύμφωνα με τον Παυσανία, όταν η Φρύνη του ζήτησε να της πει ποιο έργο του θεωρούσε ομορφότερο, εκείνος εύκολα δέχτηκε να της το χαρίσει, αλλά δεν ήθελε να της αποκαλύψει ποιο θεωρούσε ο ίδιος ωραιότερο. Τότε, τρέχοντας μέσα, ένας υπηρέτης της Φρύνης είπε ότι η οικία του Πραξιτέλη άρπαξε φωτιά και ότι τα περισσότερα έργα του κάηκαν, δεν καταστράφηκαν όμως όλα. Ο γλύπτης, αμέσως πετάχτηκε έξω από την πόρτα και έλεγε ότι όλοι του οι κόποι ήταν χαμένοι, αν η φωτιά είχε φτάσει στον Σάτυρο και τον Έρωτα. Η Φρύνη του είπε να περιμένει και να δείξει θάρρος, γιατί δεν είχε πάθει κανένα κακό, αλλά ότι παγιδεύτηκε με τέχνασμα και αποκάλυψε τα καλύτερα έργα του. Έτσι, η Φρύνη διάλεξε τον Έρωτα, που χάρισε στις Θεσπιές, γενέτειρά της.
Έργα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Ερμής και ο νήπιος Διόνυσος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ερμής ο φέρων Διόνυσον νήπιον, περισσότερο γνωστός ως Ερμής του Πραξιτέλη,[1] είναι μαρμάρινο άγαλμα που βρέθηκε στο Ηραίο της Ολυμπίας το 1877. Αποτελεί δε σημαντικό εκπρόσωπο της τέχνης του Πραξιτέλη, καθώς ο Παυσανίας που το είδε, το απέδωσε σε εκείνον και το ίδιο το άγαλμα είναι εξαιρετικής ομορφιάς, ποιότητας και κομψότητας πράγματα που το καθιστούν πρωτότυπο έργο και όχι μεταγενέστερο αντίγραφο. Παριστάνει τον θεό Ερμή, να αναπαύεται σε ένα δένδρο, κρατώντας το κηρύκειό του και τον νήπιο Διόνυσο, που προσπαθεί να αρπάξει ένα τσαμπί με σταφύλια, που ο Ερμής βαστάει ψηλά με το δεξί του χέρι. Το πρόσωπο του Ερμή, «παίζει» με τον νου των επισκεπτών του Μουσείου της Ολυμπίας, επειδή από τη μία μεριά φαίνεται μελαγχολικό, από την άλλη ελαφρώς χαρούμενο, ενώ από εμπρός ήρεμο.
Απόλλων Σαυροκτόνος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Απόλλων Σαυροκτόνος [2]ήταν φημισμένο χάλκινο άγαλμα που ο Πλίνιος απέδωσε στον Πραξιτέλη και είχε τη μορφή ενός εφήβου ή κατά τον Μαρτιάλιο, ενός παιδιού, που ετοιμαζόταν να σκοτώσει μία σαύρα που είχε σκαρφαλώσει σε ένα δένδρο. Το έργο, είναι γνωστό από πολλά αντίγραφα, αν και ένα χάλκινο άγαλμα του ίδιου τύπου και σε φυσικό μέγεθος, που φυλάσσεται στο Μουσείο του Κλίβελαντ, ενδέχεται να είναι το αυθεντικό, επειδή είναι μοναδικό στο είδος του και η ποιότητά του εξαιρετική.
Απόλλων Λύκειος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Απόλλων Λύκειος ήταν άγαλμα του θεού Απόλλωνος, που βρισκόταν έξω από το Λύκειον, ένα από τα γυμνάσια των Αθηνών. Το πρωτότυπο, που ίσως ήταν χάλκινο, παρίστανε τον θεό Απόλλωνα να στηρίζεται με το αριστερό του χέρι σε ένα δένδρο ή τρίποδα και να ακουμπάει το δεξί του χέρι, πάνω στο κεφάλι του, ως ένδειξη κούρασης. Ο Λουκιανός, που το είδε τον 1ο αιώνα μ.Χ., έγραψε ότι ο θεός έμοιαζε να αναπαύεται μετά από μακροχρόνια προσπάθεια, όμως δεν το απέδωσε σε κάποιον γλύπτη. Κατά καιρούς, αποδίδεται, με μερικές αμφισβητήσεις, στον Πραξιτέλη.
Αφροδίτη της Κνίδου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Αφροδίτη της Κνίδου [3]ήταν το διασημότερο έργο του Πραξιτέλη και το ωραιότερο άγαλμα της θεάς, σύμφωνα με όσους το είδαν. Το μαρμάρινο άγαλμα, αναπαριστούσε τη θεά Αφροδίτη γυμνή, λίγο πριν το λουτρό της και προσείλκυε, μάλιστα, αρκετούς για να το δουν και να το θαυμάσουν. Ήταν η πρώτη απεικόνιση της γυμνής θηλυκής μορφής σε φυσικό μέγεθος. Η παράδοση, ήθελε την ίδια τη θεά Αφροδίτη να έχει δει το άγαλμα και να αναρωτιέται, πώς ο Πραξιτέλης την είδε γυμνή, αφού οι μόνοι θνητοί άνδρες που την είχαν δει έτσι ήταν ο Πάρις, ο Άδωνις και ο Αγχίσης. Το έργο καταστράφηκε από φωτιά στην Κωνσταντινούπολη το 475 μ.Χ.
Έρως των Θεσπιών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Έρως των Θεσπιών ήταν μεγάλο μαρμάρινο άγαλμα του θεού Έρωτος που βρισκόταν στις Θεσπιές και αποτελούσε ένα από τα δύο αγαπημένα έργα του Πραξιτέλη. Με το έργο αυτό, ο Έρως απέκτησε τον τέλειο τύπο του και έγινε τουριστικό αξιοθέατο της πόλης. Κατά τη Ρωμαϊκή εποχή, ο Καλιγούλας το μετέφερε στη Ρώμη και ο Κλαύδιος αργότερα το επέστρεψε στις Θεσπιές. Όμως ο Νέρων το μετέφερε ξανά στη Ρώμη, όπου κάηκε στη Μεγάλη Πυρκαγιά της πόλης, το 64 μ.Χ. Στην εποχή του Παυσανία υπήρχε στις Θεσπιές αντίγραφο του πραξιτελείου αγάλματος, έργο του γλύπτη Μηνοδώρου.
Σάτυρος της οδού Τριπόδων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Σάτυρος, άγαλμα που βρισκόταν στην οδό Τριπόδων στην Αθήνα, αποτελούσε ένα από τα δύο αγαπημένα έργα του Πραξιτέλη και πάνω σε αυτό ο Παυσανίας, διηγήθηκε το τέχνασμα της Φρύνης. Μερικοί αποδίδουν μία σειρά αντιγράφων που δείχνουν έναν νεαρό Σάτυρο Οινοχόο, στον τύπο του αγάλματος αυτού.
Σάτυρος Περιβόητος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Σάτυρος Περιβόητος ήταν ένα χάλκινο άγαλμα που, από το όνομα που του είχαν δώσει οι Έλληνες σύμφωνα με τον Πλίνιο, η φήμη που είχε το έργο κατά την αρχαιότητα γίνεται αντιληπτή. Μία σειρά 115 περίπου αντιγράφων, με το όνομα Σάτυρος Αναπαυόμενος, αποδίδεται στον τύπο του Περιβόητου από πολλούς, και το διασημότερο αντίγραφο, βρίσκεται στα Μουσεία του Καπιτωλίου στη Ρώμη. Τα αντίγραφα αυτά, απεικονίζουν έναν νεαρό άνδρα με επιμήκη αυτιά και θαμνώδη κόμη, να στηρίζεται με το δεξί του χέρι πάνω σε έναν κορμό δένδρου και να ακουμπάει το αριστερό, πάνω στη μέση του.
Άρτεμις Βραυρωνία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Άρτεμις Βραυρωνία [4]ήταν το κολοσσιαίο, μαρμάρινο, λατρευτικό άγαλμα του ιερού της θεάς πάνω στην Ακρόπολη των Αθηνών, που ο Παυσανίας απέδωσε στον Πραξιτέλη και η κεφαλή του, που αποδόθηκε στο άγαλμα από τον Γεώργιο Δεσπίνη, φυλάσσεται σήμερα στο Μουσείο της Ακρόπολης. Ο τύπος του αγάλματος θα μπορούσε να ταυτιστεί με το άγαλμα της Αρτέμιδος των Γαβίων στο Μουσείο του Λούβρου, ή την Άρτεμιν της Δρέσδης.
Άρτεμις της Αντίκυρας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Άρτεμις της Αντίκυρας ήταν το λατρευτικό άγαλμα, μέσα στον ναό της θεάς στην Αντίκυρα της Βοιωτίας και ήταν έργο του Πραξιτέλη. Ο τύπος του αγάλματος είναι γνωστός από ένα χάλκινο νόμισμα της πόλης που δείχνει τη θεά να κρατάει στο ένα χέρι τόξο, στο άλλο μία δάδα και έναν σκύλο να τρέχει στα πόδια της.
Κεφαλή Aberdeen
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Κεφαλή Aberdeen είναι κεφαλή αγάλματος του Ερμή ή του νεαρού Ηρακλέους που ίσως σχετίζεται με τον Πραξιτέλη, από την έντονη ομοιότητά του με τον Ερμή της Ολυμπίας. Φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο.
Κεφαλή Leconfield
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Κεφαλή Leconfield είναι κεφαλή αγάλματος, του τύπου της Αφροδίτης της Κνίδου, που βρίσκεται στην Οικία Petworth στην Αγγλία. Ο Άντολφ Φουρτβένγκλερ (Adolf Furtwangler) το απέδωσε στον Πραξιτέλη, από την υψηλή ποιότητά του.
Σύνταγμα της Μαντινείας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Σύνταγμα της Μαντινείας ήταν σύνταγμα τριών αγαλμάτων, του Απόλλωνος, της Αρτέμιδος και της Λητούς, που βρισκόταν στην αρχαία Μαντίνεια και ήταν έργο του Πραξιτέλη. Το σύνταγμα δεν έχει σωθεί, αλλά τα ανάγλυφα της βάσης του, που απεικονίζουν τον Απόλλωνα, έναν σκλάβο, τον Μαρσύα και έξι από τις Μούσες, φυλάσσονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, ενώ το ανάγλυφο με τις υπόλοιπες τρεις Μούσες έχει εξαφανιστεί.
Έφηβος του Μαραθώνος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Έφηβος του Μαραθώνος [5]είναι χάλκινο άγαλμα, μικρότερο του φυσικού μεγέθους, που δείχνει έναν νεαρό έφηβο σε χαρούμενη στάση και θυμίζει τον τύπο του Σατύρου Οινοχόου. Το άγαλμα σχετίζεται με τη σχολή του Πραξιτέλη και πιθανώς αποτελεί έργο του ίδιου του γλύπτη. Το έργο βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.
Κεφαλή του Ευβουλέως
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Κεφαλή του Ευβουλέως είναι κεφαλή αγάλματος, που βρέθηκε στην Ελευσίνα, εξαιρετικής ομορφιάς και απεικονίζει ίσως τον ήρωα Ευβουλέα, αδελφό του Τριπτολέμου, με θαμνώδη μαλλιά. Η κεφαλή, που προέρχεται από ένα ενδεδυμένο άγαλμα, ίσως είναι έργο του Πραξιτέλη, καθώς μία ερμαϊκή στήλη του ιδίου τύπου, στα Μουσεία του Βατικανού, φέρει την επιγραφή Ευβουλεύς Πραξιτέλους. Αξιοσημείωτο, είναι ότι τα αντίγραφα του αγάλματος του Ευβουλέως είχαν τον τύπο των ερμαϊκών στηλών, ενώ η κεφαλή της Ελευσίνας είναι η μόνη στο είδος της με εμφανή την προέλευση από ολόσωμο άγαλμα. Θα ήταν λογικό αν το πρωτότυπο άγαλμα βρισκόταν στην Ελευσίνα, μιας και ο Ευβουλεύς ήταν χθόνια θεότητα που συνδεόταν με τα Ελευσίνια Μυστήρια. Η κεφαλή της Ελευσίνας φυλάσσεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.
Ημερομηνίες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι ακριβείς ημερομηνίες για τον Πραξιτέλη είναι αόριστες, αν και πιθανώς δεν απασχολούνταν πλέον στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπως αποδεικνύεται από την έλλειψη οποιωνδήποτε στοιχείων που να δείχνουν ότι ο Αλέξανδρος υιοθέτησε τον Πραξιτέλη, κάτι που πιθανόν θα είχε κάνει για έναν τόσο μεγάλο γλύπτη. Μερικά από τα αγάλματα του Πραξιτέλη χρωματίστηκαν από τον ζωγράφο Νικία, και σύμφωνα με τη γνώμη του γλύπτη κέρδισαν πολύ από αυτή την επεξεργασία.
Το επίγραμμα XVI 204 της Ελληνικής Ανθολογίας (από το παράρτημα με τα επιγράμματα της Ανθολογίας του Πλανούδη) σ' ένα άγαλμα του Έρωτα του Πραξιτέλη, αποδίδεται από τον Paton στον ίδιο τον γλύπτη.[6]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ VASSILISLAPPAS (27 Μαρτίου 2018). «Στον ιερό χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας». CLASSIC63. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2022.
- ↑ «Πυξίς - Ψηφιακή Αρχαιοθήκη». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2022.
- ↑ «Αφροδίτη της Κνίδου – korinthia.net.gr» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2022.
- ↑ «Το ιερό της Αρτέμιδος στη Βραυρώνα». Αρχαιολογία Online. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2022.
- ↑ «Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο». odysseus.culture.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2022.
- ↑ W.R.Paton, “The Greek Anthology”, Loeb Classical Library, v.V, pp. 278 και 399.
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]