Mecca
 | |
| Math | atyniad twristaidd, holy city of Islam, dinas sanctaidd  |
|---|---|
| Poblogaeth | 2,427,924 |
| Pennaeth llywodraeth | Khalid bin Faisal Al Saud |
| Cylchfa amser | UTC+03:00 |
| Gefeilldref/i | Medina |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Mecca Province |
| Gwlad | Sawdi Arabia |
| Arwynebedd | 760 km² |
| Uwch y môr | 277 ±1 metr |
| Cyfesurynnau | 21.4225°N 39.8261°E |
| Pennaeth y Llywodraeth | Khalid bin Faisal Al Saud |
 | |
Dinas sanctaidd yn ardal Hijaz, talaith Al-Harama, yng ngorllewin Sawdi Arabia yw Mecca, neu Makkah (Makkah al-Mukarrama) fel y gelwir hi yn Arabeg. Dyma grud y grefydd Islamaidd. Mae'r ddinas yn gyrchfan bererindota bwysig i Fwslemiaid, yn arbennig yn ystod yr Hajj flynyddol pan ddaw mwy na miliwn o bererinion o bob cwr o'r byd Islamaidd i ymweld â'r Kaaba (Al-Kaaba al-Musharrafa), y gysegrfan fawr ym Mosg Al-Haram (Al-Masjid al-Haram). Ym Medi 2015 cafwyd trychineb pan laddwyd dros 700 o bererinion.[1]
Mae'r ddinas 70 km (43 milltir) i mewn i'r tir o Jeddah ar arfordir y Môr Coch, ac mae'n gorwedd o fewn i gwm cul 277 m (909 tr) uwch lefel y môr. Y boblogaeth ddiwethaf a gofnodwyd oedd 2,427,924 (2022)[2] a hi felly yw'r drydedd ddinas fwyaf poblog yn Saudi Arabia ar ôl Riyadh a Jeddah. Mae pererinion yn fwy na threblu'r rhif hwn bob blwyddyn yn ystod y bererindod Ḥajj, a welwyd yn y deuddegfed mis Hijri yn Dhūl-Ḥijjah.
Mecca yw man geni Muhammad. Ceir ogof Hira ar ben y Jabal al-Nur ("Mynydd y Goleuni") ychydig y tu allan i'r ddinas a dyma lle mae Mwslemiaid yn credu i'r Corân gael ei ddatgelu gyntaf i Muhammad.[3] Mae ymweld â Mecca am yr Hajj yn rhwymedigaeth ar bob Mwslim galluog. Mae Mosg Al-Haram, a elwir yn Masjid al-Haram, yn gartref i'r Ka'bah, y cred Mwslimiaid iddo gael ei adeiladu gan Abraham ac Ishmael, yn un o safleoedd sancteiddio Islam a chyfeiriad gweddi i bob Mwslim (qibla ), gan gadarnhau arwyddocâd Mecca yn Islam.[4]
Geirdarddiad
[golygu | golygu cod]Cyfeirir at Mecca gan lawer o enwau, ac fel gyda llawer o eiriau Arabeg, mae'r geirdarddiad yn aneglur. Credir gan lawer ei fod yn gyfystyr i Makkah, a dywedir mai dyma'r hen enw ar y dyffryn, tra bod ysgolheigion Mwslimaidd yn ei ddefnyddio'n gyffredinol i gyfeirio at ardal gysegredig y ddinas sy'n amgylchynu canol y dref ac sy'n cynnwys y Ka'bah.[5] Mae'r Cwran yn cyfeirio at y ddinas fel Makkah yn Surah Al Imran (3), adnod 96:
- "Yn wir y Tŷ [addoli] cyntaf, a sefydlwyd ar gyfer dynolryw oedd ym Makkah ..." - Cwran 3:96.
Tybir mai hwn oedd enw'r ddinas ar adeg Abraham (Ibrahim yn y traddodiad Islamaidd) ac mae hefyd wedi'i drawslythrennu fel Baca, Baka, Bakah, Bakka, Becca, Bekka, ymhlith eraill.[6][7][8]
Hanes
[golygu | golygu cod]Cynhanes
[golygu | golygu cod]Yn 2010, daeth Mecca a'r ardal gyfagos yn safle pwysig ar gyfer paleontoleg mewn perthynas ag esblygiad primatiaid, gyda darganfyddiad ffosil Saadanius o'r cyfnod daearegol a elwir yn Oligosen. Mae Saadanius yn cael ei ystyried yn brimat sydd â chysylltiad agos â mwncïod ac epaod yr Hen Fyd. Roedd yr ardal yma, ger yr hyn sydd bellach yn Fôr Coch yng ngorllewin Saudi Arabia, yn ardal goedwig laith rhwng 28 miliwn a 29 miliwn o flynyddoedd yn ôl (CP).[9] Mae Paleontolegwyr sy'n ymwneud â'r ymchwil yn gobeithio dod o hyd i ffosiliau pellach yn yr ardal.[10]
Yr hanes Islamaidd
[golygu | golygu cod]
Ym Mecca a'i chyffiniau derbyniodd y Proffywd Mohamed, a gafodd ei eni yn y ddinas tua'r flwyddyn 570, tua hanner y sŵras sydd yn y Coran. Gelwir Mecca Umm-ul-Qura ("Y Fam-Ddinas" neu "Fam y Dinasoedd") yn y Coran, ond Caersalem oedd yn cael ei hystyried yn ganolfan y ffydd yn ystod cyfnod cyntaf cenhadaeth Mohamed. Yn ôl y Coran roedd Mecca yn drigfan i Adda ar un adeg ond diflanodd yr hen ddinas yn y Dilyw. Ar ôl hynny daeth Ibrahim (Abraham) a'i fab Ishmael i ailsefydlu'r ddinas a chodi'r Kaaba yno.
Roedd Mecca yn ganolfan grefyddol bwysig yn Arabia cyn amser Mohamed, dan reolaeth llwyth y Qurayshites, a chedwid delwau duwiau brodorol yn y Kaaba. Roedd hefyd yn ganolfan masnach sylweddol, oherwydd ei safle daearyddol, a elwai o'r fasnach mewn peraroglau a nwyddau drud eraill rhwng de-orllewin Arabia, ac yn arbennig Sheba, a dinasoedd Rhufeinig y Dwyrain Agos.
Arwyddocâd o fewn Islam
[golygu | golygu cod]Mae'r pererinion yr Hajj yn ymweld â Mosg Al-Haram, ac yn gwersylla yn bennaf ac yn treulio amser ar wastadeddau Mina ac Arafah. Mae gan Mecca le pwysig yn y grefydd Islam a hi yw'r ddinas fwyaf sanctaidd ym mhob cangen o'r grefydd. Mae pwysigrwydd y ddinas yn deillio o'r rôl y mae'n ei chwarae yn yr Hajj a'r 'Umrah.
Masjid al-Haram
[golygu | golygu cod]Y Masjid al-Haram yw'r mosg mwyaf yn y byd a'r adeilad sengl drytaf yn y byd i gyd, ac a oedd yn werth 100 biliwn o ddoleri'r UD, yn 2020. Mae'n safle dau o ddefodau pwysicaf yr Hajj a'r Umrah, y cylch-gerdded o amgylch y Ka'bah a'r daith rhwng dau fynydd Safa a Marwa (sa'ee).[11] Mae'r masjid hefyd yn safle Ffynnon Zamzam. Yn ôl traddodiad Islamaidd, mae gweddi yn y masjid yn hafal i 100,000 o weddïau mewn unrhyw masjid arall ledled y byd.[12]
Safa a Marwa
[golygu | golygu cod]Mae Mwslimiaid yn credu bod Allah, yn y datguddiad dwyfol i Muhammad, y Coran, yn disgrifio mynyddoedd Safa a Marwah fel symbolau Duwiol. Mae cerdded rhwng y ddau fynydd saith gwaith, 4 gwaith o Safa i Marwah a 3 gwaith o Marwah yn gyfnewidiol, yn cael ei ystyried yn golfn gorfodol (neu'n rukn) o 'Umrah.
Cysegrfannau eraill
[golygu | golygu cod]Yn ogystal â'r Kaaba a Mosg Al-Haram y cyrchfannau pererindod eraill yng nghyffiniau Mecca yw Moqam-e-Ibrahim (cartref honedig Abraham), ffynnon Zem Zem, mynyddoedd Safa a Marwa, a Thŷ Al-Arqom.
Daearyddiaeth
[golygu | golygu cod]Mae Mecca wedi'i leoli yn rhanbarth Hejaz, llain o fynyddoedd 200 km (124 milltir) o led sy'n gwahanu anialwch Nafud o'r Môr Coch. Mae'r ddinas wedi'i lleoli mewn cwm gyda'r un enw tua 70 km (44 milltir) i'r gorllewin o ddinas borthladd Jeddah. Mae Mecca yn un o'r dinasoedd isaf mewn drychiad yn rhanbarth Hejaz, wedi'i leoli ar ddrychiad 277 m (909 tr) uwch lefel y môr ar lledred 21º23 'gogledd a hydred 39º51' i'r dwyrain. Rhennir Mecca yn 34 rhanbarth.
Canol y ddinas yw ardal al-Haram, sy'n cynnwys y Masjid al-Haram. Yr ardal o amgylch y mosg yw'r hen ddinas ac mae'n cynnwys ardal enwocaf Mecca, Ajyad. Y brif stryd sy'n rhedeg i al-Haram yw'r Ibrahim al-Khalil Street, a enwir ar ôl Ibrahim. Mae cartrefi hanesyddol traddodiadol wedi'u hadeiladu o graig leol, dwy i dair stori yn dal i fodoli yn ardal ganolog y ddinas, o fewn golwg i westai modern a chlystyrau o siopau. Cyfanswm arwynebedd Mecca modern yw >1,200 km2 (460 metr sgwâr).[13]
Gorwedd canol y ddinas mewn coridor rhwng mynyddoedd, a elwir yn aml yn "Bwlch Mecca" (Saesneg: "Hollow of Mecca"). Mae'r ardal yn cynnwys dyffryn al-Taneem, dyffryn Bakkah a dyffryn Abqar.[14] Mae'r lleoliad mynyddig hwn wedi diffinio datblygiadau cyfoes y ddinas.
Cyflenwad dŵr a llifogydd
[golygu | golygu cod]Cyn y cyfnod modern, defnyddiodd y ddinas ychydig o'r prif ffynonellau dŵr a oedd ar gael yn naturiol. Y cyntaf oedd ffynhonnau lleol, fel Ffynnon Zamzam. Yr ail ffynhonnell oedd ffynnon Ayn Zubaydah (Gwanwyn Zubaydah), gyda'i fynonellau ym mynyddoedd Jabal Sa'd a Jabal Kabkāb, sydd ychydig gilometrau i'r dwyrain o 'Arafah /' Arafat neu tua 20 km (12 milltir) i'r de-ddwyrain o Mecca. Cludwyd dŵr ohono gan ddefnyddio sianeli tanddaearol. Trydedd ffynhonnell ysbeidiol iawn yw'r glaw, a oedd yn cael ei storio gan bobl mewn cronfeydd bychan o ddŵr. Mae'r glawiad yn brin iawn, ond ceir llifogydd - sy'n fygythiad peryglus ers canrifoedd. Yn ôl al-Kurdī, cofnodir 89 o lifogydd cyn 1965. Yn y ganrif ddiwethaf, y llifogydd mwyaf difrifol oedd llifogydd 1942. Ers hynny, adeiladwyd argaeau i leddfu’r broblem hon.[14]
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "Hajj stampede: Saudis face growing criticism over deaths". BBC. 25 Medi 2015. Cyrchwyd 25 Medi 2015.
- ↑ "Saudi Census 2022". 2023. Cyrchwyd 29 Rhagfyr 2023.
- ↑ Khan, A M (2003). Historical Value Of The Qur An And The Hadith. Global Vision Publishing Ho. tt. 26–. ISBN 978-81-87746-47-8.; Al-Laithy, Ahmed (2005). What Everyone Should Know About the Qur'an. Garant. tt. 61–. ISBN 978-90-441-1774-5.
- ↑ Nasr, Seyyed (2005). Mecca, The Blessed, Medina, The Radiant: The Holiest Cities of Islam. Aperture. ISBN 0-89381-752-X.
- ↑ Peterson, Daniel C. (2007). Muhammad, prophet of God. Wm. B. Eerdmans Publishing. tt. 22–25. ISBN 978-0-8028-0754-0.
- ↑ Kipfer, Barbara Ann (2000). Encyclopedic dictionary of archaeology (arg. Illustrated). Springer Publishing. t. 342. ISBN 978-0-306-46158-3.
- ↑ Glassé, Cyril; Smith, Huston (2003). The new encyclopedia of Islam (arg. Revised, illustrated). Rowman Altamira. t. 302. ISBN 978-0-7591-0190-6. Unknown parameter
|name-list-style=ignored (help) - ↑ Phipps, William E. (1999). Muhammad and Jesus: a comparison of the prophets and their teachings (arg. Illustrated). Continuum International Publishing Group. t. 85. ISBN 978-0-8264-1207-2.
- ↑ Sample, Ian (14 Gorffennaf 2010). "Ape ancestors brought to life by fossil skull of 'Saadanius' primate". The Guardian. London. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 Medi 2016.
- ↑ Laursen, Lucas (2010). "Fossil skull fingered as ape–monkey ancestor". Nature. doi:10.1038/news.2010.354.
- ↑ "The 30 most expensive buildings in the world". www.msn.com. Cyrchwyd 29 Mehefin 2020.
- ↑ Adil, Salahi. (2019). Sahih Muslim (Volume 2) With the Full Commentary by Imam Nawawi. Al-Nawawi, Imam., Muslim, Imam Abul-Husain. La Vergne: Kube Publishing Ltd. ISBN 978-0-86037-767-2. OCLC 1152068721.
- ↑ "Mecca Municipality". Holymakkah.gov.sa. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 29 Mai 2007. Cyrchwyd 6 Ebrill 2010.
- ↑ 14.0 14.1 "Makka – The Modern City", Encyclopaedia of Islam
Darllen pellach
[golygu | golygu cod]- Gabriel Mendal Khan, Mahomet le Prophète (Paris, 2002)
- André Miquel, L'Islam et sa Civilisation[:] livre I[:] Le siècle des Arabes (Paris, 1977; arg. newydd, Tunis, 1996)
- Azmat Sheikh, The Holy Makkah and Medina (Sawdi Arabia, d.d.)
Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]- Mecca Archifwyd 2006-08-25 yn y Peiriant Wayback