Стэнаграфія
Стэнагра́фія[1] (ад грэч. στενός — вузкі, цесны і γράφειν — пісаць) — спосаб пісьма з дапамогай спецыяльных знакаў і цэлага шэрагу скарачэнняў, які дае магчымасць хутка запісваць вусную мову. Хуткасць стэнаграфічнага запісу перавышае хуткасць звычайнага ў 4—7 разоў.
У 2009 годзе першы адпаведны беларускамоўны падручнік выдаў Станіслаў Суднік[2][3].
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Стэнаграфія вядома са старажытных часоў (Старажытная Грэцыя — IV стагоддзе да н.э., Старажытны Рым — I стагоддзе да н.э.)[1]. Адзін з першых помнікаў стэнаграфіі — надпіс стэнаграфічнымі знакамі на знойдзенай у Акропалі ў Афінах мармуровай пліце, якая адносіцца да 350 года да н.э.[4] Тэрмін стэнаграфія ўведзены ў Англіі ў 1602 годзе Дж. Уілісам[4][1] у кнізе «Мастацтва скорапісу, або Стэнаграфія»[1].
У СССР і Расіі
[правіць | правіць зыходнік]У СССР у 1933 годзе на аснове тэарэтычнага і практычнага параўнання сямі стэнаграфічных сістэм Народным камісарыятам асветы была прынята Дзяржаўная адзіная сістэма стэнаграфіі (ДАСС), створаная на аснове сістэмы М. М. Сакалова. Для рускай мовы яна была прынята і ў рэспубліках СССР. Гэта курсіўная сістэма, заснаваная на вывучэнні біямеханічных заканамернасцяў пісьма, на ўліку частотнасці літар і марфем у звычайным пісьме і частотнасці знакаў у стэнаграфічным пісьме[4]. Адным з прынцыпаў яе з’яўляецца стандартнасць напісанняў (слова выпісваецца адным аднастайным спосабам)[4]. ДАСС удасканальвалася, былі прапанаваны альтэрнатыўныя сістэмы.
У Расіі дзейнічае супольнасць рэдактараў і стэнаграфістаў «Институт стенограммы».
Стэнаграфічныя машыны
[правіць | правіць зыходнік]На стэнаграфічных друкарскіх машынах з дапамогай клавішаў вусная мова запісваецца на рухомую папяровую стужку звычайнымі літарамі і іх спалучэннямі (акордамі); хуткасць запісу складае 120—150 слоў за мінуту[5]. Гэты працэс пісьма называецца стэнатыпіяй[6]. З развіццём магнітнага гуказапісу і з’яўленнем дыктафонаў стэнаграфічныя машыны страцілі сваё значэнне.
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ а б в г БелЭн 2002.
- ↑ Глеб Лабадзенка. Адзіны ў свеце падручнік па беларускай стэнаграфіі напісаў краязнаўца з Ліды // Звязда : газета. — 9 чэрвеня 2010. — № 110 (26816). — С. 8. — ISSN 1990-763x.(недаступная спасылка)
- ↑ Станіслаў Суднік. Стэнаграфія / Навук. рэд. Павел Сцяцко. — Ліда: Таварыства беларускай мовы, 2009. — 224 с.
- ↑ а б в г ВСЭ 1969—1978.
- ↑ БелЭн: Стэнаграфічная машына 2002.
- ↑ БелЭн: Стэнатыпія 2002.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Міхневіч А. Я. Стэнагра́фія // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 231. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Стэнаграфі́чная машы́на // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 231. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Стэнаты́пія // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 231. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Стенография / Н. Н. Соколов, Н. П. Скородумова // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
- Герасимов В. В. Стенография. Изд. 2-е, переработ. — Мн.: Вышэйшая школа, 1975. — 272 с. (руск.)
- Fiodorov Anatole. Scorapice: English Shorthand Reference-Dictionary = Фёдоров А. М. Scorapice: Английская стенография. Словарь-справочник — Мн.: Колорград, 2020. — 80 с. — ISBN 978-985-596-507-8.
- Романова Е. Д. Основы стенографии: учебник для. нач. проф. образования / Е. Д. Романова. — М.: Издательский центр «Академия», 2010. — 176 с. — ISBN 978-5-7695-5920-4. (руск.)
- Вексман Р. А., Каждан Я. К., Порто Т. С. Стенография. Изд. 3-е, переработ. — М.: Просвещение, 1977. — 319 с., илл. (руск.)
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Власов Д. Стенография и её рыцарь // Архив журнала «Наука и жизнь» (руск.) (Праверана 9 ліпеня 2023)
- Левинсон, К. А. О зависимости статуса дисциплин от культурно-регионального контекста (на примере стенографии): препринт WP6/2011/05 / К. А. Левинсон; Нац. исслед. ун-т «Высшая школа экономики». — М.: Изд. дом Высшей школы экономики, 2011. — 32 с. — 150 экз. (руск.) (Праверана 9 ліпеня 2023)
- Стенография (руск.) (Праверана 9 ліпеня 2023) // Энцыклапедычны слоўнік «Гранат»
- В Швейцарии живо искусство стенографии // Наша Газета.ch (руск.) (Праверана 9 ліпеня 2023)
- Стенография // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
Слоўнікі і энцыклапедыі | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
