Aquisgrán

Aquisgrán
coat of arms of Aachen (en)
Alministración
País	Alemaña
Estáu federáu	Renania del Norte-Westfalia
Government region of North Rhine-Westphalia (en)	Región de Colonia (es)
Special municipality association of Germany (en)	Distrito de Aquisgrán (es)
Tipu d'entidá	gran ciudá
Señor burgomaestre (es)	Sibylle Keupen
Nome oficial	Aachen (de)
Nome llocal	Aachen (de)
Códigu postal	52062, 52063, 52064, 52065, 52066, 52067, 52068, 52069, 52070, 52071, 52072, 52073, 52074, 52075, 52076, 52077, 52078, 52079 y 52080
Xeografía
Coordenaes	50°46′34″N 6°05′02″E
Aquisgrán Aquisgrán (Alemaña)
Superficie	160.85 km²
Altitú	173 m, 410 m y 125 m
Llenda con	Herzogenrath, Würselen, Eschweiler, Stolberg, Roetgen, Raeren (es) , Kelmis (es) , Plombières (es) , Vaals, Gulpen-Wittem, Simpelveld, Heerlen y Kerkrade
Demografía
Población	252 769 hab. (31 avientu 2023)
Porcentaxe	100% de Distrito de Aquisgrán (es)
Densidá	1571,46 hab/km²
Más información
Prefixu telefónicu	0241, 02403, 02405, 02407 y 02408
Estaya horaria	Europa/Berlin (es) UTC+01:00 (horariu estándar) CEST UTC+02:00 (horariu de branu)
Llocalidaes hermaniaes	Reims, Toledo, Ningbó, Naumburg (Saale), condáu d'Arlington, Ciudá del Cabu, Sarıyer, Liexa, Montebourg, Halifax y Ciudá del Cabu
aachen.de

Aquisgrán (n'alemán: Aachen  [ˈaːχn̩] ; en fráncicu ripuario: Oche [oxe]: en francés: Aix-la-Chapelle; y en llatín: Aquisgranum), tamién llamada Baños d'Aquisgrán, ye una ciudá balneariu nel distritu gubernamental de Colonia en Renania del Norte-Westfalia (Alemaña). Aquisgrán yera la residencia favorita de Carlomagno, y más tarde foi'l llugar de coronación de los reis alemanes. Ye la ciudá más occidental d'Alemaña, asitiada xunto a les fronteres con Bélxica y los Países Baxos, a 61 km al suroeste de Colonia. Dientro de la rexón esisten mines de carbón y esto repercutió na so historia económica. La Universidá Téunica d'Aquisgrán, una de les universidaes d'excelencia n'Alemaña, atópase na ciudá. L'enfoque económicu predominante en Aquisgrán ta na ciencia, la inxeniería, la teunoloxía y sectores allegaos. En 2009, Aquisgrán clasificóse octava ente les ciudaes d'Alemaña más innovadores. La población de la ciudá supera los 260 000 habitantes.

Nome de la ciudá

El nome d'Aquisgrán ye d'orixe inciertu. L'allugamientu foi habitada pol home dende'l Neolíticu, hai aproximao 5000 años, atraíu polos sos manantiales d'agües calientes. El raigañu Aa, o variantes como Ae, Y, Ee, Ie, o IJ atopar nos nomes de los ríos o otres fontes d'agua nes zones de fala xermánica del norte d'Europasobremanera los Países Baxos y el noroeste d'Alemaña.

Estos nomes de los ríos derivar del aha o ahwô del antiguu alemán que significa "agua". Estes pallabres comparten un raigañu indoeuropea más antigua cola llatina Aquae.

El términu llatín "Aquae" ye l'orixe del nome romanu Aquae granni, que significa "agua de Grannus", en referencia a una deidá celta venerada na zona. Sicasí, una etimoloxía alternativa atribúi l'elementu granni a un oficial romanu de nome Grenus, qu'estableció un campamentu militar romanu na zona mientres los tiempos del emperador Adriano en redol al añu 124. Esti nome convertir en Aix en francés, y darréu en Aix-la-Chapelle dempués de la construcción d'una catedral na ciudá so la direición de Carlomagno a finales del sieglu VIII, que convirtiera la ciudá na capital del so imperiu.

D'esta manera, los topónimos de derivaos rellacionaos col términu "agua" nes llingües xermánicu y románicu son un casu d'evolución paralela. La ciudá ye conocida por una variedá de distintos nomes n'otros idiomes:

Idioma	Nome	Pronunciación n'IPA
Francés	Aix-la-Chapelle	[ˌɛkslaʃaˈpɛl]
Llatín	Aquae granni, Aquisgranum
Inglés	Aachen, Aix-la-Chapelle	[ˈʔaːxən]
Luxemburgués	Oochen	[ˈɔːxən]
Holandés	Aken	[ˈaːkən]
Checu	Cáchy	[t͡saxɪ]
Polacu	Akwizgran

Dialeutu d'Aquisgrán

Aquisgrán ta nel estremu occidental de la llinia de Benrath qu'estrema les llingües altoxermániques nel sur del restu de la zona de llingües xermániques occidentales nel norte. El dialeutu llocal de la ciudá llámase Öcher Platt y pertenez al grupu de llingües de franconio ripuario.

Historia

Historia Antigua

Les canteres de xiles en Lousberg, Schneeberg y Königshügel, que fueron utilizaes per primer vegada nel Neolíticu (3000-2500 e.C.) dan testimoniu de la llarga ocupación del llugar d'Aquisgrán, al igual que los recién afayos atopaos debaxo de Elisengarten de la moderna ciudá, que demuestren qu'hubo un antiguu asentamientu d'aquella dómina. Na Edá del Bronce (hacia 1600 e.C.) l'asentamientu se evidenció colos restos de los túmulos atopaos, por casu, en Klausberg. Mientres la Edá del Fierro, l'área foi poblada por pueblos celtes que seique fueron atraíos poles agües termales d'azufre caliente na pantanosa cuenca d'Aquisgrán, onde ellos adoraben a Granum, dios de la lluz y el sanamientu.

Foi un asentamientu celta hasta la conquista de los romanos, en dómina d'Adriano, que la utilizaron probablemente como llugar de retiru y cura de los lexonarios, aprovechando les sos agües termales (afayáronse restos de termes romanes). Ellos dieron l'actual nome a la ciudá, dedicada al dios "Granum", a quien se-y atribuyíen cualidaes curatibles. Empezaron enriando les agües termales nun balneariu en Büchel nel sieglu I e.C., añadiendo a finales del sieglu'l balneariu Münstertherme, dos acueductos y un templu dedicáu a Granum. Una especie de foru, arrodiáu de pórticos, conectaba los dos balnearios. Tamién hubo una amplia zona residencial, na que florió una comunidá xudía. Los romanos construyeron baños públicos cerca de Burstcheid. Una zona de templos llamada Vernenum foi construyida cerca del modernu Kornelimünster/Walheim. Anguaño lo único que queda son dos fuentes en Elisenbrunnen y la casa de baños en Burtscheid.

El Gobiernu civil romanu desfacer en Aquisgrán ente finales del sieglu IV y empiezos del V. Roma retiró les sos tropes de la zona, pero la ciudá permaneció poblada. Alredor del 470, la ciudá pasó a los francos ripuarios y taba subordinada a la so capital, Colonia.

Edá Media

Dempués de la dómina romana, Pipino el Curtiu mandó construyir un castiellu na ciudá, y Eginardo menta qu'ente 765 y 766 Pipino pasó la Navidá y la Pascua na ciudá de Aquis ("Et celebravit natalem Domini in Aquis villa et pascha similiter"), que tuvo de ser debidamente fornida p'acoyer a la Casa Real mientres meses. Nel añu de la so coronación como rei de los francos, en 768, Carlomagno pasó la Navidá en Aquisgrán per primer vegada. Esto ye oxetu de discutiniu, una y bones dellos llibros d'historia dicen que Carlomagno, ello ye que nació en Aquisgrán en 742. Depués moró ellí nel palaciu que pudo ampliar. Anque nun hai nenguna fonte qu'acredite cualquier actividá importante nel edificiu por aquella dómina, sí construyó la Capiya Palatina d'Aquisgrán (dende 1929, Catedral) y salones de presentaciones palaciegues. Carlomagno pasó la mayor parte de los iviernos en Aquisgrán ente 792 y la so muerte en 814. Aquisgrán convertir nel focu de la so corte y el centru políticu del so imperiu. Dempués de la so muerte, l'emperador foi soterráu na ilesia qu'él había construyíu; anque la so tumba orixinal perdióse, los sos supuestos restos permanecen na capiya onde foi vueltu soterrar, dempués de ser declaráu santu. La so santidá, sicasí, nun foi reconocida fuera del Principáu de Liexa, onde inda ye veneráu por tradición.

En 936 Otón I foi coronáu rei na ilesia colexal construyida por Carlomagno. Mientres Otón II gobernaba, los nobles remontáronse y los francos occidentales tomaron la ciudá nel tracamundiu que siguió. Aquisgrán foi atacada nuevamente, esta vegada por Eudes II de Blois, qu'atacó'l palaciu imperial, mientres Conrado II taba ausente. Él abandonar rápido y pocu dempués foi asesináu. Mientres los siguientes 500 años, la mayoría de los reis d'Alemaña destinaos a reinar sobre'l Sacru Imperiu Romanu Xermánicu fueron coronaos en Aquisgrán. Carlos IV nun foi coronáu en Aquisgrán dempués de que'l so padre Juan morriera nuna batalla contra Lluis IV de Baviera nuna disputa que se remontaba venti años tras. De cuenta que foi coronáu en Bonn. L'últimu rei en ser coronáu en Aquisgrán foi Fernandu I en 1531.

Mientres la Edá Media, Aquisgrán siguió siendo una ciudá d'importancia rexonal, por cuenta de la so proximidá con Flandes, llogrando una posición modesta nel comerciu de teles de llana, favorecida por privilexos imperiales. Aquisgrán siguió siendo una ciudá imperial llibre, suxeta namái al emperador, pero foi demasiáu débil políticamente como pa influyir nes polítiques de cualesquier de los sos vecinos. L'únicu dominiu que tenía yera sobre Burtscheid, un territoriu vecín gobernáu por una abadía benedictina. Viose forzada a aceptar que tol so comerciu pasara pela zona de Aachener Reich. Inclusive nel sieglu XVIII evitó que l'abadía de Burtscheid construyera un camín que conectara'l so territoriu a los estaos vecinos del ducáu de Jülich; la ciudá d'Aquisgrán inclusive esplegó un puñáu de soldaos pa estornar a los obreros.

Sieglos XVI - XVIII

Como ciudá imperial, Aquisgrán caltuvo ciertes ventayes polítiques que la dexaben siguir siendo independiente de los problemes d'Europa mientres munchos años. Foi vasalla del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu a lo llargo de la mayor parte de la Edá Media, según yera'l llugar onde se realizaron munchos conceyos eclesiásticos importantes, como'l Conseyu de 836 y el Conseyu de 1166, un conceyu convocáu pol antipapa Pascual III. En 1598, tres la invasión de los Países Baxos per parte de les tropes españoles, Rodolfo II quitó a tolos posesores de negocios protestantes en Aquisgrán ya inclusive foi tan lloñe como a llegar a espulsalos de la ciudá. Dende'l sieglu XVI, Aquisgrán empezó a perder poder ya influyencia. Tou empezó cola coronación de los emperadores que nun se coronaron en Aquisgrán, sinón en Frankfurt. Mientres la Crisis de la socesión de Juliers-Kleve, la ciudá foi asediada por un exércitu español en 1614. Más tarde llegaron les guerres de relixón y la gran quema de 1656. Remató en 1794, cuando los franceses, al mandu del xeneral Carlos Francisco Dumouriez, ocuparon Aquisgrán.

Aquisgrán volvióse curiosa pol so balneariu a mediaos del sieglu XVII, non tantu por cuenta de los efeutos de les agües termales na salú de los sos visitantes, sinón porque Aquisgrán yera entós -y caltúvose hasta bien entráu'l sieglu XIX- un llugar d'alta prostitución n'Europa. El rastru d'esta parte de la historia oculta de la ciudá atópase nes guíes turístiques del sieglu XVIII en Aquisgrán, según n'otros balnearios. La principal enfermedá, irónicamente, foi la sífilis; namái a finales del sieglu XIX el principal motivu pa visitar Aquisgrán y Burtscheid pasó a ser el tratamientu del reuma. Aquisgrán foi escoyida como sede de dellos congresos y trataos de paz importantes: el primer congresu d'Aquisgrán en 1668 llevó al Primera Tratáu d'Aquisgrán, nel mesmu añu que terminó la Guerra de Devolución. El segundu congresu terminó col Segundu Tratáu en 1748, concluyendo la Guerra de Socesión Austriaca. En 1789, producióse una crisis constitucional nel gobiernu d'Aquisgrán.

Sieglu XIX

El 9 de febreru de 1801, según el Tratáu de Luneville Aquisgrán y tola zona a la vera izquierda del Rin a Alemaña pasaron a manes de Francia. En 1815, el control de la ciudá vencer a Prusia por un alcuerdu tomáu nel Congresu de Viena. El tercer congresu tuvo llugar en 1818 pa decidir el destín de la zona ocupada pola Francia napoleónica.

A mediaos del sieglu XIX, la industrialización baltó la mayoría de les normes medievales na ciudá sobre'l comerciu y la producción, anque permanecieron rastros de corrupción na constitución de la ciudá medieval (lléanse les famoses pallabres de Georg Forster na so Ansichten vom Niederrhein) hasta 1801, cuando Aquisgrán convertir na prefeutura del Departamentu del Rucar, nel Primer Imperiu francés de Napoleón. En 1815, dempués de les Guerres Napoleóniques, el Reinu de Prusia fíxose cargu y la ciudá convertir n'unu de los centros más social y políticamente atrasaos hasta'l final del sieglu XIX.

Alministrada na provincia del Rin, en 1880 la población yera de 80 000 persones. Empezáu en 1838, el ferrocarril de Colonia a Bélxica pasó al traviés d'Aquisgrán. La ciudá sufrió un hacinamiento estremu y tuvo condiciones sanitaries deplorables hasta 1875, cuando les fortificaciones medievales fueron finalmente abandonaes como zones de residencia y construyéronse nuevos barrios menos miserables na parte oriental de la ciudá, onde'l drenaxe de los residuos yera más fácil. N'avientu de 1880, inauguróse la rede de tranvíes d'Aquisgrán, qué s'electrificó en 1895. Nel sieglu XIX y hasta la década de 1930, la ciudá foi importante pa la producción de llocomotores, vagones y carruaxes, fierro, anfileres, aguyes, botones, tabacu, productos de llana y de seda.

Sieglu XX

Dempués de la Primer Guerra Mundial, Aquisgrán foi ocupada polos Aliaos hasta 1930. Aquisgrán foi una de les llocalidaes que participaron na malograda República Renana. El 21 d'ochobre de 1923, un grupu armáu apoderar de l'alcaldía. Aiciones similares tuvieron llugar en Mönchengladbach, Duisburgu y Krefeld. Esta República namái duró alredor d'un añu. Aquisgrán sufrió graves daños mientres la Segunda Guerra Mundial. La ciudá y la so contorna fortificada fueron arrodiaes dende'l 13 de setiembre hasta'l 16 d'ochobre de 1944 pola Primer División d'Infantería y la Tercer División d'Artillería de los Estaos Xuníos xunto cola Segunda División d'Artillería y la Trentena División d'Infantería, tamién d'Estaos Xuníos, mientres la enllargada Batalla d'Aquisgrán, más tarde reforzaes pola Vigésimoctava División d'Infantería.

Ataques direutos al traviés de la ciudá fuertemente defendida finalmente obligaron a la guarnición alemana a rindise'l 21 d'ochobre de 1944. Aquisgrán foi la primer ciudá alemana en ser prindada polos Aliaos, y los sos habitantes dieron la bienvenida a los soldaos como llibertadores. La ciudá foi destruyida en parte -y delles zones por completu- mientres los combates, na so mayoría pol fueu d'artillería estauxunidense y les baltaderes llevaes a cabu polos defensores de les Waffen-SS. Los edificios fueron estropiaos, incluyíes les ilesies medievales de Foillán de Fosses, San Pablo y San Nicolás, amás del conceyu d'Aquisgrán, inclusive la Catedral sufrió un fuerte impautu. Namái 4000 habitantes permanecieron na ciudá, una y bones el restu siguiera les órdenes d'evacuación. El primer alcalde nomáu polos Aliaos, Franz Oppenhoff, foi asesináu por un comandu SS.

Historia de la Aquisgrán xudía

Mientres el periodu romanu, en Aquisgrán hubo una floreciente comunidá xudía. Más tarde, mientres l'imperiu carolinxu, esistía una comunidá xudía cerca del palaciu real. En 802, un xudíu llamáu Isaac acompañó al embaxador de Carlomagno hasta Harun al-Rashid. Mientres el sieglu XIII, munchos xudíos convertir al cristianismu como s'amuesa nos rexistros de la ilesia St. Marry. En 1486, los xudíos d'Aquisgrán ufiertaron regalos a Maximiliano I mientres la so ceremonia de coronación. En 1629, la comunidá xudía d'Aquisgrán foi espulsada de la ciudá hasta 1667, cuando s'autorizó la entrada a seis xudíos. La mayoría de los xudíos d'Aquisgrán establecer na ciudá cercana de Burtscheid. El 16 de mayu de 1815, la comunidá xudía de la ciudá ufiertó un homenaxe al rei prusianu Federico Guillermu III nel so sinagoga. La sinagoga de la ciudá foi construyida en 1860 y destruyida mientres la Nueche de los Cristales Rotos en 1938. Un campusantu xudíu foi adquiríu en 1851. Na ciudá vivíen 1345 xudíos en 1933 y en 1939, dempués de la emigración y les detenciones, quedaben solamente 782. Dempués de la Segunda Guerra Mundial había namái 62 xudíos. En 2003, 1434 xudíos volvieren a Aquisgrán. Nos testos xudíos, la ciudá d'Aquisgrán yera llamada Aish o Ash (אש).

Aquisgrán perteneció a:

Imperiu romanu Imperiu galu Imperiu romanu Imperiu romanu d'Occidente Reinu de los francos na dómina merovinxa Imperiu carolinxu Lotaringia Baxa Lotaringia Ciudá Imperial Llibre d'Aquisgrán so proteición de la Bandera2|Sacru Imperiu Romanu Xermánicu|1200}} Departamentu del Rucar parte de la Bandera|FRA}} Primer Imperiu francés Confederación Xermánica Reinu de Prusia Imperiu alemán República de Weimar Alemaña nazi RFA

Anguaño pertenez a Alemaña

Ver tamién: Imperiu Galu y Departamentu del Rucar

Sieglu XXI

La ciudá d'Aquisgrán convirtióse nun centru de la teunoloxía por allugar una de les principales universidaes teunolóxiques n'Alemaña cola RWTH Aachen (Rheinisch - Westfälische Technische Hochschule), conocíu sobremanera pa la inxeniería mecánica, automotriz y teunoloxía de fabricación, según pola so investigación y hospital académicu Klinikum Aquisgrán, unu de los mayores centros médicos n'Europa.

Xeografía

Aquisgrán ta asitiada nel trifinio d'Alemaña, los Países Baxos y Bélxica metanes la Eurorrexón Mosa-Rin, que contién la cuenca d'un valle abiertu qu'inclúi afluentes de los ríos Wurm y Rur. La ciudá ta asitiada na cuenca del ríu Mosa, xusto na llende norte de la rexón d'Eifel del macizu renano, a unos 30 km al norte de los Hautes Fagnes. El puntu más altu d'Aquisgrán algama 410 metros Normalnull (NN) y atópase nel estremu sureste de la ciudá. El puntu más baxu ye de 125 m NN y atópase nel norte, na frontera colos Países Baxos. El llargor de la frontera de la ciudá ye de 87,7 quilómetros, 23,8 km de los cualos dixebrar de Bélxica y 21,8 bordien los Países Baxos. De norte a sur, la ciudá ye de 21,6 km na so parte más ancha y d'este a oeste, ye de 17,2 km.

Clima

Como ciudá más occidental d'Alemaña (y cerca de los Países Baxos), Aquisgrán y la so contorna pertenecen a una zona de clima templáu, con clima húmedu, iviernos nidios y branos templaos. Por cuenta del so allugamientu al norte de la rexón del Eifel y de los Hautes Fagnes y los sos subsecuentes patrones climáticos predominantes del oeste, l'agua en Aquisgrán (con un permediu de 805 mm/añu) ye comparativamente mayor que, por casu, Bonn (con 669 mm/añu). Otru factor nel clima llocal d'Aquisgrán ye la presencia de vientos foehn nel sur, que resulta del allugamientu xeográficu de la ciudá nel estremu norte de la rexón de Eifel.

Por cuenta de que la ciudá ta arrodiada de llombes, sufre d'esmog rellacionáu cola inversión térmica. Delles zones de la ciudá convirtiéronse n'islles de calor de resultes del mal intercambiu térmicu, tantu pola xeografía natural de la zona como pola actividá humana. Los numberosos corredores d'aire frío na ciudá, programaos pa dexar zones llibres por que sían posibles nueves construcciones, por tanto, desempeñen papeles importantes nel clima urbanu d'Aquisgrán.

La media de xineru ye de 3,0 °C, ente que la media en xunetu ye de 18,5 °C. Les precipitaciones estiéndense cuasi por igual a lo llargo del añu.

Parámetros climáticos permediu d'Aquisgrán, Alemaña dende 1981 a 2010 (Source: DWD)
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Temperatura máxima absoluta (°C)	16.2	20.2	23.1	28.7	32.8	34.5	36.7	36.8	32.2	26.9	22.1	16.8	36.8
Temperatura máxima media (°C)	5.4	6.2	10.1	14.1	18.2	20.8	23.3	23.0	19.2	14.8	9.3	5.9	14.2
Temperatura media (°C)	3.0	3.2	6.4	9.5	13.6	16.2	18.5	18.0	14.6	11.0	6.6	3.7	10.4
Temperatura mínima media (°C)	0.7	0.6	3.2	5.5	9.2	11.8	14.1	13.9	11.2	7.9	4.3	1.5	7.0
Temperatura mínima absoluta (°C)	-16.4	-15.8	-9.9	-4.7	0.4	3.9	5.8	6.7	3.8	-3.7	-7.6	-14.3	-16.4
Precipitación total (mm)	68.1	63.6	67.0	55.7	72.0	80.3	75.2	74.8	69.2	70.1	66.1	74.9	836.8
Hores de sol	63.5	83.0	119.3	163.4	195.6	196.6	208.5	195.7	149.3	120.4	71.0	50.2	1616.5
Fonte: Data derived from Deutscher Wetterdienst

Xeoloxía

Capes d'arenisca y formación de piedra magriza a partir del periodu Devónicu debaxo de la Ilesia de San Adalberto en Aquisgrán.

La xeoloxía d'Aquisgrán ye estructuralmente bien heteroxénea. Les roques más antigües produciéronse pela redolada de la ciudá mientres el periodu devónicu ya inclúin arenisca, grauvaca, magres y caliares del carboníferu. Estes formaciones son parte del macizu renano, al norte de los Hautes Fagnes. Nel subperíodo pensilvánico del periodu xeolóxicu carboníferu, estes capes de roca estrechar y pliéguense de resultes de la oroxenia varisca. Dempués d'esti acontecimientu, y nel intre de los siguientes 200 millones d'años esta área foi de cutio esplanada.

Mientres el periodu cretácicu, el mar enfusó nel continente dende la direición del mar del Norte hasta la zona montascosa cerca d'Aquisgrán, trayendo consigo magres, arenisques y depósitos de tiza. Ente que el magre (que foi la base d'una gran industria cerámico na cercana Raeren) atópase principalmente nes zones baxes d'Aquisgrán, nes llombes del monte d'Aquisgrán y en Lousberg hubo formaciones d'arenisca y tiza del cretácicu cimeru. La sedimentación más recién atópase principalmente nel norte y este d'Aquisgrán, y formáronse al traviés de corrientes y actividaes eóliques mientres el terciariu y cuaternariu.

A lo llargo del encabalgamientu, mientres la oroxenia varisca, hai más de 30 fontes termales en Aquisgrán y Burtscheid. Amás, el sosuelu d'Aquisgrán ta travesáu por numberoses falles actives, que pertenecen al sistema de falles Rurgraben, que tuvo nel pasáu bastante responsabilidá de numberosos terremotos, incluyíu'l terremotu de 1756 en Düren y el de 1992 en Roermond, que foi'l terremotu más fuerte enxamás rexistráu nos Países Baxos.

Demografía

Aquisgrán tien 236 420 habitantes (a 9 de mayu de 2011), de los cualos 116 340 son muyeres y 120 090 son homes. La distribución por edaes ye la siguiente: de 3 años: 5500; de 3 a 5 años: 5340; 6 a 14 años: 17 000; 15 a 17 años: 6060; 18 a 24 años: 31 060; 25 a 29: 23 370; 30 a 39 años: 29 680; 40 a 49 años: 34 030; 50 a 64 años: 40 880; 65 a 74 años: 23 030; 75 años y más: 20 570. (9 de mayu de 2011). La edá permediu a avientu de 2010 foi de 40,8 años.

La tasa de desemplegu na ciudá ye, a partir d'abril de 2012, un 9,7 %. A finales de 2009, los residentes nacíos nel estranxeru yera'l 13,6 % de la población total. Una parte significativa de los residentes estranxeros son estudiantes de la Universidá Téunica d'Aquisgrán.

Añu	Población
1994	246 570
2007	247 740
2011	236 ,420
2012	240 086

Barrios

La ciudá ta estremada en siete distritos alministrativos, o barrios, cada unu col so propiu conseyu de distritu, líder de distritu y autoridaes. Los conseyos son escoyíos a nivel llocal polos que viven dientro de los distritos, y estos subdivídense en seiciones más pequeñes con fines estadísticos, na que cada sub-distritu ye nomáu por un númberu de dos díxitos.

Los distritos d'Aquisgrán, incluyíos los sos distritos estadísticos constituyentes, son los siguientes:

• Aachen-Mitte: 10 Markt, 13 Theater, 14 Lindenplatz, 15 St. Jakob, 16 Westpark, 17 Hanbruch, 18 Hörn, 21 Ponttor, 22 Hansemannplatz, 23 Soers, 24 Jülicher Straßy, 25 Kalkofen, 31 Kaiserplatz, 32 Adalbertsteinweg, 33 Panneschopp, 34 Rothe Erde, 35 Trierer Straßy, 36 Frankenberg, 37 Forst, 41 Beverau, 42 Burtscheid Kurgarten, 43 Burtscheid Abbey, 46 Burtscheid Steinebrück, 47 Marschiertor, 48 Hangeweiher

• Brand: 51 Brand

• Eilendorf: 52 Eilendorf

• Haaren: 53 Haaren (including Verlautenheide)

• Kornelimünster/Walheim: 61 Kornelimünster, 62 Oberforstbach, 63 Walheim

• Laurensberg: 64 Vaalserquartier, 65 Laurensberg

• Richterich: 88 Richterich

Independientemente de les denominaciones oficiales d'estadística, hai 50 barrios y comunidaes dientro d'Aquisgrán, equí entamaes por distritos:

• Aachen-Mitte: Beverau, Bildchen, Burtscheid, Forst, Frankenberg, Grüne Eiche, Hörn, Lintert, Pontviertel, Preuswald, Ronheide, Rosviertel, Rothe Erde, Stadtmitte, Steinebrück, West

• Brand: Brand, Eich, Freund, Hitfeld, Niederforstbach

• Eilendorf: Eilendorf, Nirm

• Haaren: Haaren, Hüls, Verlautenheide

• Kornelimünster/Walheim: Friesenrath, Hahn, Kitzenhaus, Kornelimünster, Krauthausen, Lichtenbusch, Nütheim, Oberforstbach, Sief, Schleckheim, Schmithof, Walheim

• Laurensberg: Gut Kullen, Kronenberg, Laurensberg, Lemiers, Melaten, Orsbach, Seffent, Soers, Steppenberg, Vaalserquartier, Vetschau

• Richterich: Horbach, Huf, Richterich

Comunidaes vecines

Les siguientes ciudaes y comunidaes fronterices con Aquisgrán, entamaos en sentíu de les manes del reló, dende'l noroeste: Herzogenrath, Würselen, Eschweiler, Stolberg y Roentgen (que tán toos nel distritu d'Aquisgrán); Raeren, Kelmis y Plombières (Provincia de Liexa en Bélxica), según Vaals, Gulpen -Wittem, Simpelveld, Heerlen y Kerkrade (toos ellos na provincia de Limburgu, nos Países Baxos).

Economía

Nes antigües plantes industriales de la zona estableciéronse empreses teunolóxiques, gracies al impulsu que da la Universidá Téunica de Renania-Westfalia (RWTH) en Aquisgrán.

Aquisgrán foi'l centru alministrativu pa les industries mineres de carbón de la so contorna, sobremanera pa los sos vecinos del nordés.

La ciudá ta asitiada nuna de les rexones económicamente más brengoses de la Xunión Europea (XE).

Ye unu de los centros de desarrollu más importante de la empresa multinacional Ericsson, líder mundial nel mercáu de les telecomunicaciones.

Los productos más importantes fabricaos en Aquisgrán o la so contorna son los electrónicos, productos químicos, plásticos, maquinaria, muebles, productos de metal, testiles, vidriu, productos cosméticos, cauchu, productos alimenticios (chocolate y duces), y les aguyes y anfileres. Anque una vegada foi bien importante, anguaño la cristalería y la producción testil representen namái'l 10 % de los emplegos industriales del total na ciudá.

Educación

	Universidá	Fundación	Acrónimu	Tipu
	Universidá Téunica d'Aquisgrán	1870	RWTH	Pública

La Universidá Téunica d'Aquisgrán, establecida como Politéunica en 1870, ye una de les universidaes d'excelencia n'Alemaña con un fuerte énfasis na investigación tecnolóxicasobremanera pa la inxeniería llétrico y mecánico, ciencies de la computación, física y química. La clínica universitaria xunida a la Téunica, Clínica d'Aquisgrán, ye'l mayor hospital d'una única ala d'Europa. Col tiempu, una gran industria de software ya informática foi creada en redol a la universidá. Tamién contién un xardín botánicu (el Xardín Botánicu d'Aquisgrán).

Aquisgrán FH, la Universidá d'Aquisgrán de Ciencies Aplicaes (AcUAS) foi fundada en 1971. El AcUAS ufierta una enseñanza de la inxeniería clásica n'oficios como Mecatrónica, Inxeniería civil, Inxeniería Mecánica, o Inxeniería Llétrica. Los estudiantes alemanes ya internacionales son educaos en más de 20 programes internacionales empobinaes a estranxeros, y pueden adquirir alemán, según graos internacionales (Bachelor/Master) o Doppeldiplome (dobles titulaciones). Los estudiantes estranxeros representen más del 21% de la población estudiantil.

La Escuela Téunica del Exércitu Alemán (Technische Schule des Heeres und Fachschule des Heeres für Technik) ta en Aquisgrán.

Deportes

Equipu	Deporte	Competición	Estadiu	Creación
Alemannia Aachen	Fútbol	Regionalliga West	New Tivoli Stadion	1908

L'equipu de fútbol llocal Alemannia Aachen tuvo una curtia carrera na Bundesliga, dempués de la so promoción en 2006. Sicasí, l'equipu nun pudo sostener la so situación y agora ta de nuevu na cuarta división. L'estadiu "Tivoli", inauguráu en 1928, sirvió como sede pa los partíos llocales y foi bien conocíu pol so ambiente incomparable na segunda división. Antes de la baltadera del vieyu estadiu en 2011, foi utilizáu polos amateurs, ente que'l club de la Bundesliga xugaba nel nuevu estadiu "New Tivoli Stadion", a un par de metros de la carretera. La construcción del estadiu, que tien una capacidá de 32.960 espectadores, empezó en mayu de 2008 y terminó a principios del 2009.

El CHIO añal (abreviatura del términu francés Concours Hippique International Officiel) ye'l mayor alcuentru ecuestre del mundu y los caballeros considerar tan prestixosu na equitación como Wimbledon nel tenis. Aquisgrán foi sede de los Xuegos Ecuestres Mundiales 2006 (nel Hauptstadion del Parque Deportivu Soers) y CHIO 2011. El mayor club de tenis de la ciudá, "TC Grün Weiss", acueye añalmente'l tornéu ATP.

Tresporte

Trenes

La estación de tren d'Aquisgrán, la Hauptbahnhof (estación central) foi construyida en 1841, col trayecto Colonia - Aquisgrán y reemplazada en 1905, moviéndolo significativamente más cerca del centru de la ciudá. Les principales llinies lleven a Colonia, Mönchengladbach y Liexa, según a Heerlen, Alsdorf, Stolberg y Eschweiler. La InterCityExpress(ICE), na llinia Bruxeles-Colonia-Frankfurt del Main y los trenes de Thalys, dende París a Colonia tamién paran na estación central d'Aquisgrán. Cuatro llinies Rexonal-Express y dos llinies Regionalbahn conecten Aquisgrán cola rexón del Ruhr, Mönchengladbach, Liexa, Düsseldorf y Siegerland. El Euregiobahn, un sistema ferroviariu rexonal, llega a delles ciudaes de menor importancia na rexón d'Aquisgrán.

Hai cuatro estaciones más pequeñes en Aquisgrán: Aquisgrán oeste, Schanz (a la llende oeste de la ciudá), Rothe Erde (nel este) y l'estación de Eilendorf (al sureste). Los trenes más lentos detiénense equí. La estación Aquisgrán oeste desenvolvió prioridá a la espansión de la Universidá Téunica d'Aquisgrán.

Carreteres

Aquisgrán ta coneutada a l'Autobahn A4 (Oeste-Esti), A44 (Norte-Sur) y A544 (una autopista más pequeña que va dende A4 hasta Europaplatz, cerca del centru de la ciudá). Hai planes pa esaniciar los atascos de tráficu como l'intercambiu de carreteres en Aquisgrán.

Premiu Carlomagno

Dende 1950, un comité de ciudadanos d'Aquisgrán da añalmente'l Premiu Carlomagno (n'alemán Karlspreis) a personalidaes destacaes pol serviciu emprestáu a la unificación d'Europa. Tradicionalmente axudicóse'l Día de l'Ascensión nel Conceyu. Más apocayá, en 2013, el Premiu Carlomagno foi dau a Dalia Grybauskaite, presidenta de Lituania.

El premiu internacional galardonó nel añu 2000 al Presidente de los Estaos Xuníos, Bill Clinton, pola so contribución personal especial a la cooperación colos estaos europeos, pa la preservación de la paz, la llibertá, la democracia y los derechos humanos n'Europa, y pol so sofitu a l'ampliación de la Xunión Europea. En 2004, los esfuercios del Papa Juan Pablo II pa xunir Europa fueron honraos con una "Estraordinaria Medaya Carlomagno", que foi gallardoniada solamente una vegada.

Cultura

En 1372 Aquisgrán convertir na primer ciudá del mundu qu'acuñó una moneda p'asitiar regularmente na fecha del Anno Domini una regulación na circulación de la so moneda, el groschen.

El Scotch-Club, en Aquisgrán, foi la primer discoteca; tuvo abierta dende'l 19 d'ochobre de 1959. Klaus Quirini, como DJ Heinrich foi'l primer DJ.

Aquisgrán tamién ye bien conocida pel antroxu (Karneval, Fasching), na que les persones salen a la cai con traxes coloríos.

Llugares d'interés

El "Rathaus" (Conceyu) d'Aquisgrán

Conceyu, torre oeste vista dende'l norte

• Conceyu d'Aquisgrán: construyíu sobre les ruines del palaciu de Carlomagno nel añu 1330, atopar ente dos llugares centrales, Markt (plaza de mercáu) y Katschhof (ente'l Conceyu y la Catedral). Del antiguu palaciu carolinxu caltiénse una torre y parte de los cimientos. Na sala principal atópase una copia de les insinies del Reinu, sacupaes a Viena ante la llegada de Napoleón y nunca devueltes, polo qu'hai un pleitu plantegáu ante'l Tribunal Internacional de L'Haya.

Ver tamién: Palaciu d'Aquisgrán

Nesa sala, afatada con cinco magníficos frescos d'Alfred Rethel, onde s'amuesen escenes llexendaries de la vida de Carlomagno incluyendo una firma, apúrrese tolos años (dende 1950) el Premiu Carlomagno a personaxes d'un marcáu perfil européu, pol so cotribución a la construcción europea. Recibir, ente otros Robert Schuman, el Rey Xuan Carlos I en 1982, Felipe González en 1993, Bill Clinton en 2000 y Javier Solana, representante de la Política Esterior y de Seguridá Común de la Xunión Europea, en 2007. Tamién contién la sala de los emperadores.

Catedral

El modelu en bronce de la catedral, una placa de la UNESCO sobre la base

• Catedral d'Aquisgrán: nel so orixe ta la octogonal Capiya Palatina, alzada a empiezos del sieglu VIII por orde de Carlomagno, siendo naquella dómina, la catedral más grande al norte de los Alpes. Inspirar na Ilesia de San Vital de Rávena, Italia y foi construyida por Eudes de Metz. A la so muerte, los restos de Carlomagno fueron soterraos na Catedral, y pueden ser vistos anguaño. Ellí caltiénse'l (supuestu) tronu de Carlomagno (en realidá, ye posterior, anque vien de un pisu romanu, como se comprueba por llevar inscritu un tableru pa un popular xuegu de dados de les lexones). La Catedral foi creciendo delles vegaes n'años posteriores, convirtiéndose nun amiestu interesao y único d'estilos arquiteutónicos. Mientres 600 años, 936 a 1531, la Catedral d'Aquisgrán foi'l llugar onde se coronaron 30 reis y 12 reines. La Catedral construyida por Carlomagno sigue siendo'l principal reclamu turísticu de la ciudá. Amás de la celebración de los restos del so fundador, convertir nel llugar d'enterramientu del so socesor, Otón III. La Catedral d'Aquisgrán foi designada como Patrimoniu de la Humanidá pola UNESCO.

• Grashaus, una casa del medievu tardíu en Fisch Markt, ye unu de los edificios más antiguos non relixosos nel centru d'Aquisgrán. Alluga l'archivu de la ciudá. El Grashaus foi l'antiguu conceyu, primero que l'edificiu actual fixérase cargu d'esta función.

• Elisenbrunnen: ye unu de los llugares más famosos d'Aquisgrán. Ye una sala d'estilu neoclásicu que contién una de les famoses fontes termales de la ciudá. Ta a namái un minutu de la Catedral. A namái unos pasos en direición sureste atópase un teatru del sieglu XIX.

  

  Elisenbrunnen

• Ponttor y Kleinmarschiertor: Ponttor ye una puerta medieval un quilómetru al noroeste de la Catedral. Kleinmarschiertor, ye otra puerta allugada cerca de la estación de trenes. Tamién hai partes de la muralla medieval que pertenecieron, anque la mayoría ta integrada n'edificios más recién, inda hai tramos visibles. Inclusive queden cinco torres, dalgunes de les cualos úsense como vivienda.

• La Ilesia de San Miguel: foi construyida polos xesuites en 1628. Atribuyir al manierismu del Rin y ye una muestra de la renacencia na arquiteutura local. La rica fachada quedó inacabada hasta 1891 cuando l'arquiteutu historicista Peter Friedrich Peters terminar. La ilesia ye una ilesia ortodoxa griega anguaño, pero l'edificiu utilízase tamién pa conciertos por cuenta de la bona acústica.

• La sinagoga xudía: que foi destruyida na Nueche de los Cristales Rotos (Kristallnacht), el 9 de payares de 1938, foi reinaugurada el 18 de mayu de 1995. Unu de los contribuyentes pa la reconstrucción de la sinagoga foi Jürgen Linden, alcalde mayor d'Aquisgrán dende 1989 hasta 2009. El 30 de marzu de 2011, informar d'una esvástica pintada en aerosol nuna paré de la sinagoga, como un actu antisemita.

• Hai munches otres notables ilesies y monesterios, de los sieglos XVII y XVIII, nel particular Barrocu típicu de la rexón, una sinagoga xudía, una coleición d'estatues y monumentos, árees de parques y campusantos ente otros. Ente los museos de la ciudá tán el Muséu Suermondt-Ludwig, que cunta con una coleición d'escultures y el Muséu d'Aquisgrán de la Prensa Internacional, que se dedica a los periódicos dende'l sieglu XVI hasta l'actualidá. La historia industrial de la ciudá reflexar en decenes de llugares de manufactures mientres los sieglos XIX y principios del XX.

Gastronomía

Aachener Printen

Cúntase que foi en Aquisgrán onde s'inventó'l sándwich. Participaba John Montagu IV, conde de Sándwich, nes negociaciones de la Paz d'Aquisgrán, na delegación que representaba a la Emperatriz María Teresa. Pero la so pasión peles cartes llevaría-y a desdexar les comíes, lo qu'esmolecería a los sos criaos, quien empezaríen a preparar un alimentu que pudiera comer ensin dexar de xugar a les cartes. Sía o non ciertu, nel conceyu d'Aquisgrán cuelga una semeya del Conde de Sandwich.

La especialidá llocal d'Aquisgrán son les Aachener Printen, un tipu de galleta orixinaria d'Aquisgrán. Orixinalmente adulzaes con miel, anguaño les Printen adulzar con sirope de remolacha azucrera por cuenta de que'l miel nun tuvo temporalmente disponible n'ordenando Napoleón un embargu, lo que bloquió tol comerciu col principal suministrador de miel, los Estaos Xuníos. El costume d'adulzar con remolacha azucrera caltener tres la derrota de Napoleón y el fin de la ocupación francesa.

Les Printen facer con una variedá d'ingredientes, incluyendo canela, anís, clavu, cardamomo, coriandro, pimienta de Xamaica y tamién jengibre. Sicasí, l'amiestu exacto d'estos ingredientes ye guardada de callao poles distintes fábriques de Printen.

Amás de les Printen orixinales, tamién les hai con frutos secos (de normal almendra y cacagüeses), cubiertes con chocolate o glaseado y mazapán.

Personaxes célebres

• Rei Ethelwulfo, padre d'Alfredo'l Grande.
• Ludwig Mies van der Rohe, arquiteutu.
• Paul Reuter, periodista y empresariu
• Edith Frank, madre d'Ana Frank
• Uli Kusch, batería.
• Hans d'Aquisgrán, cañonero de la nave Victoria, que completó la primer circunnavegación del globu al mandu de Magallanes-Elcano.
• Unheilig, banda de xéneru Neue Deutsche Härte
• David Garrett, virtuosu del violín.

Ver tamién

• Aachenosaurus

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Aquisgrán.

• Sitiu web oficial (n'alemán, inglés, francés)

• Aquisgrán n'OpenStreetMap.
• Aquisgrán n'OpenWeatherMap y * Aquisgrán n'OpenWeatherMap

• Datos: Q1017
• Multimedia: Aachen