Werwelkolom
| Werwelkolom | ||
| Inligting en eksterne bronne | ||
| ||
| Die werwelkolom van die kant gesien. Nekwerwels Borswerwels Lendewerwels Heiligbeen Stuitjie | ||
| Inligting | ||
| Latyn | Columna vertebralis | |
| Stelsel | Skelet | |
| Bevat | Werwels, rugmurg | |
| Werking | Beskerm rugmurg Dra gewig Help met beweging Absorbeer skokke | |
| Eksterne bronne | ||
| MeSH | D013131 | |
| Gray's Anatomy | Bl. 96 | |
Die menslike werwelkolom of ruggraat (Latyn: columna vertebralis)[1] bestaan uit 33 (of soms 32) werwels, met tussen elke twee werwels ’n tussenwerwelskyf (behalwe tussen die eerste twee nekwerwels, die atlas en die aksis). Dit geld vir 99,9% van mense; in uitsonderlike gevalle kom daar ook ’n onvolledige, agtste nekwerwel of sesde lendewerwel voor. Die werwelkolom vorm die as van die skelet.
Dele van die werwelkolom
[wysig | wysig bron]Die werwelkolom word van bo na onder in die volgende dele verdeel:
- 7 nekwerwels (servikale werwels)
- 12 borswerwels (torakale werwels)
- 5 lendewerwels (lumbale werwels)
- Heiligbeen (sakrale been), ’n vergroeiing van 5 werwels
- Stuitjie (ook stertbeen of koksiks), ’n vergroeiing van meestal 4 (of 3) werwels
Die name van die onderskeie werwels word afgekort as C1-7 vir die nekwerwels, T1-12 of Th1-12 vir die borswerwels, L1-5 vir die lendewerwels en S1-5 vir die heiligbeenwerwels. Vanweë die vorm van die werwels en omdat hulle bo-op mekaar lê, ontstaan ’n hol kanaal wat deur die werwelkolom loop. Dit is die werwelkanaal (canalis vertebralis),[1] waarbinne die rugmurg geleë is.
Die werwels beskerm die rugmurg en dra die liggaam se gewig. Omdat die laer werwels meer gewig dra as dié in die nek, is hulle groter en anders gevorm. Die werwelkolom steun op die bekken.
Die werwelkolom van die mens het ’n dubbele S-vorm. Daardeur word skokke wat deur loop of hardloop veroorsaak word, geabsorbeer en van die gevoelige brein geïsoleer. Die nek- en lendewerwels krom na die voorkant – dit word die (servikale en lumbale) lordotiese kromming genoem. Die borswerwels, heiligbeen en stuitjie krom na die agterkant – dit is die (torakale, sakrale en koksigiale) kifotiese kromming.
Onnatuurlike krommings word lordose (holrug) en kifose (boggelrug) genoem. Skoliose is ’n onnatuurlike sywaartse kromming van die werwelkolom. ’n Vernouing van die werwelkolom word werwelkanaalstenose genoem.
Nekwerwelkolom
[wysig | wysig bron]Die servikale of nekwerwelkolom bestaan uit sewe nekwerwels (vertebrae cervicales). Die boonste nekwerwel (C1) ondersteun die skedel en word die atlas genoem,[2] en die tweede nekwerwel (C2) is die aksis.[3] Die atlas en aksis kan ten opsigte van mekaar veel meer draai as die ander werwels. Die orige nekwerwels word aangedui met C3-7 (van bo af). C7 word vanweë sy groot doringuitsteeksel ook vertebra prominens genoem omdat dit by die meeste mense die eerste werwel is wat van buite af gesien kan word.
Die gewrigsvlakke waarmee die nekwerwels met mekaar verbind is, is taamlik vlak en dit is dus die deel van die werwelkolom waar die meeste bewegingsmoontlikhede bestaan.
Die oorgangsgebied tussen die onderste deel van die nek en boonste deel van die borswerwelkolom word die servikotorakale oorgang (STO) genoem. Die STO is in die anatomie die gebied van C7 (onderste nekwerwel) tot T1 (eerste borswerwel). Dit is ’n belangrike aanhegtingspunt vir spiere en bande (ligamente) en ’n versamelplek vir bloedvate, senuwees en limfvate.
Borswerwelkolom
[wysig | wysig bron]Die torakale, bors- of rugwerwelkolom bestaan uit 12 borswerwels of rugwerwels (vertebrae thoracicae). Danksy hul vorm is nie alle bewegings moontlik nie. Die doringuitsteeksels van hierdie werwels wys skuins na onder en lê as't ware soos dakpanne oor mekaar. Wanneer iemand ouer word en die tussenwerwelskywe dunner word, kan hy ’n geboë borug kry. Dit is omdat die agterkante van die werwels weens die dakpankonstruksie minder insak.
Die borswerwels word aangedui met T1/Th1 tot T12/Th12 (van bo af). Die ribbes sluit by dié werwels aan.
Lendewerwelkolom
[wysig | wysig bron]Die onderste deel van die rug, die lumbale of lendewerwelkolom, bestaan uit vyf lendewerwels (vertebrae lumbales, van bo af L1 tot L5). Hulle het ’n groot werwelliggaam in vergelyking met ander werwels omdat hulle ’n groter gewig moet dra. Hul doringuitsteeksels wys reg na agter. Die gewrigsvlakke waarmee die werwels aan mekaar verbind is, maak dat die lumbale werwelkolom die meeste bewegings voorentoe of agtertoe toelaat.
Heiligbeen
[wysig | wysig bron]Die heiligbeen (os sacrum) is een stuk been wat bestaan uit vyf werwels wat aan mekaar vasgegroei is. Hulle word aangedui met S1 tot S5.
Stuitjie
[wysig | wysig bron]Die stuitjie (os coccygis) bestaan uit vier klein, vasgegroeide werwels.[4]
By diere
[wysig | wysig bron]By gewerweldes soos perde, beeste, skape, bokke, varke, honde en katte word die volgende verdeling aangetref:[5]
| Mense | Perde | Beeste | Skape | Bokke | Varke | Honde | Katte | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nekwerwels | amper altyd 7 | |||||||
| Borswerwels | 12 | 18 | 13 | 13 | 13 | 13-16 | 12-14, gewoonlik 13 | 12-14, gewoonlik 13 |
| Lendewerwels | 5 | 5-7 | 6 | 6-7 | 6-7 | 5-7, meestal 6 | 7, soms 6 | 7 |
| Heiligbeenwerwels | 5 | 5 | 5 | 3-5 | 5 | 4 | 3 | 3 |
| Stertwerwels | 3-5 | 15-21 | 18-20 | 3-24 | 12-16 | 20-23 | 20-23 | 20-23 |
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 Federative Committee on Anatomical Terminology (FCAT) (1998). Terminologia Anatomica. Stuttgart: Thieme
- ↑ (de) Triepel, H. (1910). Die anatomischen Namen. Ihre Ableitung und Aussprache. Mit einem Anhang: Biographische Notizen.(Dritte Auflage). Wiesbaden: Verlag J.F. Bergmann.
- ↑ (de) Triepel, H. (1927). Die anatomischen Namen. Ihre Ableitung und Aussprache. Anhang: Biographische Notizen.(Elfte Auflage). München: Verlag J.F. Bergmann.
- ↑ (nl) Website Nemokennislink.nl, Wanneer verloor de mens zijn staart?
- ↑ (de) Koch, T., Berg, R., & Heinze, W. (1970). Lehrbuch der Veterinär-Anatomie.Band I. Bewegungsapparat. (2. Auflage). Jena: VEB Gustav Fischer Verlag.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Werwelkolom.
Hierdie artikel is vertaal uit die Nederlandse Wikipedia
