Japie Basson

Japie Basson
Japie Basson in 1960
Lid van die Suid-Afrikaanse Parlement
Ampstermyn 1950 – 1980
Persoonlike besonderhede
Gebore	Jacob Daniel du Plessis Basson (1918-07-25)25 Julie 1918 Paarl, Kaapprovinsie, Unie van Suid-Afrika
Sterf	8 Augustus 2012 (op 94) Kaapstad, Wes-Kaap, Suid-Afrika
Politieke party	Nasionale Party Nasionale Unie Verenigde Party Progressiewe Federale Party
Kiesafdeling	Namib Bezuidenhout
Eggenoot/-note	Clare Strauss
Kind(ers)	Caro en Estée
Alma mater	Universiteit Stellenbosch

Jacob Daniel du Plessis (Japie) Basson (25 Julie 1918 – 8 Augustus 2012) was een van die kleurrykste politieke figure in die Suid-Afrikaanse geskiedenis en was agtereenvolgens lid van die Verenigde Party, Nasionale Party, Nasionale Unie, weer die Verenigde Party en later die Progressiewe Federale Party.

Agtergrond

Jacob Daniël du Plessis is in die Paarl gebore en voltooi sy B.A. Regte aan die Universiteit van Stellenbosch. Op universiteit was hy voorsitter van die V.P.-jeugtak en help Henry Fagan om die Nasionale Party se dr. Bruckner de Villiers in die verkiesing van 1938 met net 30 stemme te klop – die laaste keer dat die V.P. in die kiesafdeling Stellenbosch kon wen. Hy was aanvanklik 'n kampusverslaggewer vir die Kaapse V.P.-middagblad, Die Suiderstem. In 1939 is hy aangestel as beroepsorganiseerder vir die V.P. in die Paarl en was ook die stigter en redakteur van die politieke maandblad Nasiebou. 'n Jaar nadat Basson die blad begin het, is dit by Die Suiderstem ingelyf.

Verenigde Party

Basson het toe onder die redakteur Abraham Jonker by die verslagspan van Die Suiderstem aangesluit as politieke verslaggewer en rubriekskrywer, waarna hy afgevaardig is om verslag vanaf die parlementêre persgalery te doen. In 1942 is hy aangestel as voltydse organiseerder van die regerende party se Unie-Jeugfront en het hulle lyfblad, Unie-Jeug/Union Youth, gestig en as redakteur opgetree tot Sakkie Perold gevra is om by hom oor te neem. Hy staan in 1943 se algemene verkiesing as V.P.-kandidaat in Moorreesburg, 'n veilige N.P.-setel, maar verloor met net 1 022 stemme teen die dienende LV, F.C. Erasmus.

Nasionale Party

Daarna het hy na Suidwes-Afrika verhuis, waar hy hom by die Nasionale Party aansluit. Hy was LV vir Namib vanaf die instelling van die ses Volksraadsetels vir die mandaatgebied in 1950 en wen ook in 1953 en 1958, telkens teen die Verenigde Nasionale Suidwes-party. In 1959 skors die N.P. se koukus hom weens verskille oor die party se rassebeleid. Hy dien as onafhanklike LV vir Namib van 1959 tot die algemene verkiesing in 1961, toe hy saam met oudhoofregter Henry Fagan die Nasionale Unie stig. Die N.U. kry 5,8% van die stemme in die algemene verkiesing, maar net Basson wen (in Bezuidenhout) in die ooste van Johannesburg, nadat die V.P. ooreengekom het om nie die N.U. se kandidate teen te staan in die 12 kiesafdelings waar hulle gestaan het nie. Kort ná die verkiesing smelt die N.U. saam met die V.P. Basson het twee politieke weekblaaie begin om die Nasionale Unie se gedagtes oor te dra, Werda in Johannesburg en S.W. Bulletin in Windhoek.

Basson wen in Bezuidenhout in 1961, 1966, 1970 en 1974 vir die Verenigde Party en daarna vir die Progressiewe Federale Party in 1980, waarna hy lid van die Presidentsraad was tot 1987. Intussen het ook 'n gereelde politieke rubriek vir die Sunday Times geskryf van Oktober 1971 tot Desember 1972.

Progressiewe Federale Party

Basson het uit die V.P. bedank nadat die party in die Johannesburgse stadsraadsverkiesing deur die N.P. verslaan is in Maart 1977 en toe besluit het om met die N.P. saam te werk. Hy was die indertydse Transvaalse leier van die V.P. Ná die onderhandelings om 'n nuwe opposisieparty uit die V.P. en Demokratiese Party (1973) te stig, het Basson geweier om deel van die Nuwe Republiek Party te word omdat die Progressiewe Reformiste Party nie deel van die nuwe groepering sou wees nie. Hy en vyf ander V.P.-LV's het toe bedank en by die P.R.P. aangesluit, wat op 5 September 1977 die Progressiewe Federale Party geword het. Basson is verkies tot adjunkvoorsitter.

Basson is in 1947 getroud met Clare Strauss (wat einde April 2016 oorlede is en nes haar man uit die NG kerk Drieankerbaai begrawe is), en hulle het twee dogters, Caro, wat getroud is met die sakeman Christo Wiese, en Estée.

Publikasies

• Basson, Japie, Meneer die speaker!: uit die politieke plakboek van Japie Basson, Kaapstad. Politika, 2012.
• Basson, Japie, Steeds op die parlementêre kolfblad: met insigte oor die Afrikaner en Afrikaans, Kaapstad, Politika, 2008.
• Basson, Japie, State of the nation: as viewed from a front bench in Parliament 1969–1981, Cape Town, Politika, 2008.
• Basson, Japie, Politieke kaarte op die tafel, Kaapstad, Politika, 2006.
• Basson, Japie, Raam en Rigting in die Politiek, en die Storie van Apartheid, Kaapstad, Politika, 2004.

Bronne

• Africa South of the Sahara, Europa Publications Limited, Londen, 1975.
• Rosenthal, Eric, Encyclopaedia of Southern Africa, Juta and Company Limited, Kaapstad en Johannesburg, 1978.
• Van Wyk, Bettie (hoofred.), Official Yearbook of the Republic of South Africa 1979, Chris van Rensburg Publications (Pty.) Limited, 1979.

Eksterne skakels

• Briefskrywer in Rapport verys na hom as "wyle" Geargiveer 12 Januarie 2011 op Wayback Machine
• Dieselfde briefskrywer sê hy lewe nog Geargiveer 26 Februarie 2011 op Wayback Machine
• Aangeprys deur die liberale koerant "Contact"^{[dooie skakel]}
• Stellenbosch Writers
• US bewaar Japie Basson se dokumente, Die Burger, 18 Junie 2011
• Hulle aan Japie Basson na hy op 94 oorlede is Geargiveer 8 April 2013 op Wayback Machine, Die Burger, 9 Augustus2012.
• Chameleon of SA politics dies, Daily News, 9 Augustus 2012