Parlement van Suid-Afrika
| Sessies van die Parlement van Suid-Afrika |
|---|
.jpg)
Die parlement van Suid-Afrika (Engels: Parliament of South Africa, Noord-Sotho: Palamente ya Afrika-Borwa, Suid-Ndebele: iPalamende yeSewula Afrika, Suid-Sotho: Palamente ya Afrika Borwa, Swazi: iPhalamende yeNingizimu Afrika, Tsonga: Palamende ra Afrika Dzonga, Tswana: Palamente ya Aforika Borwa, Venda: Phalamennde ya Afurika Tshipembe, Xhosa: Palamende yomZantsi Afrika, Zoeloe: iPhalamende yaseNingizimu Afrika) is die nasionale parlement van Suid-Afrika. Dit is die land se wetgewende gesag en bestaan tans uit twee kamers:
- 'n Laerhuis: die Nasionale Vergadering (National Assembly) bestaande uit 400 lede. Die Nasionale Vergadering is in 1994 in die lewe geroep.
- 'n Hoërhuis: die Nasionale Raad van Provinsies (National Council of Provinces) bestaande uit 90 lede. Die Nasionale Raad van Provinsies is in 1997 in die lewe geroep en vervang die vorige Senaat as hoërhuis.
Die parlement van Suid-Afrika is in Parlementslaan in Kaapstad geleë. Die administratiewe hoofstad van Suid-Afrika is egter Pretoria (sien Uniegebou), terwyl die regterlike mag in Bloemfontein gesetel is (sien Appèlhof van Suid-Afrika). Die Parlementsgebou is 'n Suid-Afrikaanse Erfenisterrein.[1]
Naby die Suid-Afrikaanse parlementsgebou is Tuynhuys, setel vir die President van Suid-Afrika in Kaapstad, en die Kompanjiestuin geleë.
Nasionale Vergadering
[wysig | wysig bron]- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Nasionale Vergadering van Suid-Afrika.
Die Nasionale Vergadering mag volgens die Grondwet van Suid-Afrika nie minder as 350, en nie meer as 400 lede hê nie. Die speaker (voorsitter) lei die sittinge van die Nasionale Vergadering en word deur 'n adjunkspeaker (plaasvervangende voorsitter) bygestaan. Die huidige voorsitter van die Nasionale Vergadering is Nosiviwe Mapisa-Nqakula van die ANC.
Die Nasionale Vergadering word deur 'n stelsel van algemene, enkelvoudige kiesreg verkies. Verkiesings is op die basis van 'n distrikstelsel geskoei.
Die ANC het tans 'n volstrekte meerderheid van 230 setels in die Nasionale Vergadering.
Die leier van die grootste party in die Nasionale Vergadering word (byna outomaties) tot die president van Suid-Afrika verkies.
Nasionale Raad van Provinsies
[wysig | wysig bron]- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Nasionale Raad van Provinsies.
Die Senaat is in 1997 deur die Nasionale Raad van Provinsies (NRvP) vervang. Die Nasionale Raad van Provinsies het 90 lede. Die voorsitter lei die verrigtinge. Amos Masondo van die ANC is sedert die presidentsverkiesing van 2019 die voorsitter.
In teenstelling met die Nasionale Vergadering word die NRvP nie direk nie, maar deur verteenwoordiging verkies. Die nege provinsies van Suid-Afrika se regstreeksverkose parlemente kies elk 10 afgevaardigdes uit hul midde om op die NRvP te dien.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]
Met die stigting van die Unie van Suid-Afrika in 1910 bestaan die land se parlement uit 'n tweekamerstelsel. Die hoërhuis dra die naam Senaat (Senate) en die laerhuis kry die naam Volksraad van Suid-Afrika (House of Assembly). Die Senaat is deur 'n stelsel van verteenwoordiging deur die provinsiale rade verkies, terwyl die Volksraad direk verkies is. Kiesreg was vir Blankes en aanvanklik ook vir Kleurlinge in die Kaapprovinsie gereserveer. Die swart bevolking het nie stemreg op nasionale vlak gehad nie.[2]
Apartheidsjare
[wysig | wysig bron]Ná die Nasionale Party (NP) se magsoorname in 1948 kry die blanke inwoners van die Suid-Afrikaanse mandaatgebied Suidwes-Afrika (Namibië) verteenwoordiging in die Senaat en die Nasionale Vergadering. Die sogenaamde blanke verteenwoordiging van die "naturelle" (dit wil sê, die swart bevolking) is afgeskaf. Die Kleurlinge (tot op daardie stadium bondgenote van die blanke bevolking) is in 1959 deur premier Hendrik Verwoerd van hul kiesreg ontneem.
Om die Kleurlinge van hul stemreg te ontneem, moes die grondwet gewysig word, waarvoor 'n tweederdemeerderheid in die Nasionale Vergadering en die Senaat nodig was. Die NP het slegs 'n meerderheid in die Nasionale Vergadering gehad. Premier Verwoerd besluit om die Senaat uit te brei en nuwe senatore (hoofsaaklik NP-lede) te benoem, waardeur 'n tweederdemeerderheid in die Senaat geskep is.
In 1960 word Suid-Afrika 'n republiek, maar dit het weinig aan die funksies van die parlement verander.
Gedurende die jare 1960, '70 en '80 verkry die Bantoestans of sogenaamde "tuislande" (wat aan "Bantoes" toegewys is) outonomie en in sommige gevalle selfs onafhanklikheid. Die tuislande het hul eie parlemente gehad wat hulle volgens hul eie volke se reëls en tradisies kon regeer.
Driekamerparlement
[wysig | wysig bron]In 1980 kondig eerste minister P.W. Botha hervorminge aan om naas die Blankes, ook Kleurlinge en Indiërs in die politieke mag van Suid-Afrika te laat deel. Swartes was steeds uitgesluit omdat hulle onafhanklike en outonome tuislande met hul eie parlemente gehad het. In 1981 word die Senaat afgeskaf en in 1984 kom 'n nuwe grondwet tot stand wat 'n driekamerparlement in die lewe roep.
Die parlement bestaan vanaf 1984 uit die Volksraad (House of Assembly), verkies deur Blankes, die Raad van Verteenwoordigers (House of Representatives), verkies deur Kleurlinge en die Raad van Afgevaardigdes (House of Delegates), deur Indiërs verkies. Elke kamer kry sy eie "ministersraad", belas met die sake en belange van die betrokke bevolkingsgroep wat dit verteenwoordig. Maar die werklike mag in Suid-Afrika bly in die hande van die blankes, wat naas 'n eie ministersraad ook 'n Presidensiële Raad gehad het, wat beslissings van die ministersrade van die Kleurlinge en Indiërs kon weerlê. Die voorsitter van die Presidensiële Raad was die president van die republiek.
Die Driekamerparlement is in 1994, met die beëindiging van Apartheid, afgeskaf. 'n Tweekamerparlement is weer ingestel, bestaande uit 'n Nasionale Vergadering (National Assembly) en 'n Senaat (Senate).
Op 27 April 1994 is die eerste volledig nie-rassige parlementsverkiesing in die geskiedenis van Suid-Afrika gehou, wat deur die ANC onder leiding van Nelson Mandela gewen is.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ "SAHRA declares SA Parliament a National Heritage Site" (in Engels). Suid-Afrikaanse Erfenishulpbronagentskap. 6 Mei 2014. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Augustus 2018. Besoek op 20 Januarie 2017.
- ↑ Sommige swartes in die Kaapprovinsie en Natal kon vir kandidate van die provinsiale rade van die Kaapprovinsie en Natal stem. Omstreeks die eeuwisseling is Walter Rubusana, as enigste swarte tot 1994, in die Provinsiale Raad van die Kaapprovinsie verkies. Sien: Die geskiedenis van Apartheid, deur Brian Lapping (1986), bl. 65
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- (en) Die Parlement van Suid-Afrika se webwerf
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Parlement van Suid-Afrika.
33°55′32.88″S 18°25′10.92″O / 33.9258000°S 18.4197000°O
Normdata  |
|
|---|