Bram Fischer

Bram Fischer
Gebore	Abraham Fischer 23 April 1908 Bloemfontein
Sterf	8 Mei 1975 Bloemfontein
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Beroep	Advokaat
Bekend vir	Verdediging van Nelson Mandela
Politieke party	Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party
Eggenoot	Susanna Johanna (Molly) Krige
Kinders	Seun en twee dogters
Ouer(s)	Percy Ulrich Fischer Ella Fichardt

Abraham Fischer, algemeen bekend as Bram Fischer (23 April 1908, Bloemfontein - 8 Mei 1975, Bloemfontein), was ’n Suid-Afrikaanse advokaat en kommunis van Afrikaanse afkoms. Fisher het bekendheid verwerf as anti-apartheidsaktivis en was deel van Nelson Mandela se regspan in die Rivonia-verhoor. Die Bram Fischer Internasionale Lughawe is op 13 Desember 2012 na hom vernoem.

Vroeë lewe

Fischer kom van ’n bekende Afrikaanse familie. Hy was die oudste van vyf kinders van Percy Ulrich Fischer, ’n regter-president van die Oranje-Vrystaat, en Ella Fichardt. Sy oupa was die regsgeleerde, Abraham Fischer, Eerste Minister in die eerste kabinet van die Oranjerivierkolonie in 1907.

Fischer het sy jeugjare op die plaas Bergendal naby Bloemfontein deurgebring waar hy volkome tweetalig grootgeword het, want sy pa was Afrikaanssprekend en sy ma Engelssprekend. Tydens sy skooljare op Grey-kollege het hy geweier om kadetoefening te doen omdat hy die gehate Engelse uniform moes dra. In 1925 het hy matriek in die eerste klas geslaag met ’n onderskeiding in wiskunde.

Studies en kommunisme

Hierna is hy na die Universiteit van Kaapstad maar het na ’n jaar na Bloemfontein teruggekeer waar hy aan die Grey-universiteitskollege die grade B.A. en LL.B. verwerf het. Hy was die eerste minister van die ‘Nasionale Party’ in die eerste studenteparlement wat in die laat twintigerjare in Durban gesit het. Vanweë sy belangstelling in die beleid van segregasie het hy lid van die Bloemfonteinse Raad van Europeërs en Swartes geword en hom vir behoorlike, aparte geriewe vir Swartes beywer. Terwyl hy klasse in die Waaihoek informele nedersetting naby Bloemfontein aangebied het, het hy oortuig geraak dat kleurvooroordeel irrasioneel is en dat ware vriendskap oor die kleurgrens heen kon strek.

Fischer het by die Kommunistiese Party van Suid-Afrika (KPSA) in die 1930’s aangesluit en was ’n lid van dié party totdat dit deur die Suid-Afrikaanse regering in die 1950’s verban is. In 1932 is Fischer as Rhodes-student na Oxford waar hy onder die invloed van radikale linkses gekom het. Hy het Rusland besoek en is beïndruk deur wat hy daar waargeneem het; Adolf Hitler se ‘Herrenvolk’-gedagte daarenteen, het hom tydens sy besoek aan Duitsland met weersin vervul.

Verbanning van die KPSA

Na sy terugkeer na Suid-Afrika in 1935 het Fischer as advokaat in Johannesburg gepraktiseer. Hy het in die veertigerjare as lid van die Johannesburgse distrikskomitee sowel as die sentrale komitee van die SAKP na vore getree. In 1943 was hy behulpsaam met die hersiening van die grondwet van die ANC. In Mei 1946 is hy betrek by die uitvoerende komitee van die Anti-Fascistiese Beweging, en het in dieselfde jaar as advokaat die Swart stakers van die mynwerkerstaking verdedig, waarna hy vir die eerste keer gearresteer is. Hy is skuldig bevind aan ondermynende bedrywighede en beboet. Volgens hom was die Ossewabrandwag, die Gryshemde en ander Afrikaanse organisasies fascisties, terwyl die ANC die mees demokratiese organisasie in die land was.

In Januarie 1950 is Fischer tot die uitvoerende komitee van die Johannesburgse distrikskomitee van die KPSA herkies, terwyl hy ’n leidende figuur, en dikwels waarnemende voorsitter van die Transvaal Peace Council, ’n frontorganisasie van die KPSA, was. In dieselfde jaar is die Wet op die Onderdrukking van Kommunisme aanvaar, en die SAKP is verban, waarna dit, op aanbeveling van die sentrale komitee, waarvan Fischer ’n lid was, ontbind is. Dit het veroorsaak dat die nuwe Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party (SAKP) (soos die naam toe verander is) met verskeie frontorganisasies ondergronds gegaan het. Fischer het van 2 tot 20 Desember 1952 die Congress of the People of Peace in Wene as afgevaardigde bygewoon, na afloop waarvan hy Rusland weer besoek het. In Februarie 1952 het hy as voorsitter van die Vereniging vir Vrede en Vriendskap met die USSR opgetree.

Regswerk en verdwyning

Reeds in 1952 het Fischer koningsadvokaat geword en is hy weens sy uitmuntende kennis van die mynreg deur verskeie finansiële instellings geraadpleeg. Dit was egter tydens politieke verhore dat hy landwyd bekend geword het. Fischer was een van die vooraanstaande lede van die verdedigingspan tydens die hoogverraadverhoor wat in 1956 begin het, vyf jaar sou sloer, en leiers soos Albert Luthuli en Z.K. Matthews sou betrek. Toe die verhoor in 1961 ten einde loop, is al die aangeklaagdes onskuldig bevind. Fischer was die leier van die regspan vir die Rivonia-aangeklaagdes in 1963 toe Umkonto we Sizwe sabotasie van staatseiendom beoog het. In daardie stadium was dit nog onbekend dat Fischer intiem gemoeid was met die beplanning van Operasie Mayibuye waardeur die beskuldigdes se ondermynende bedrywighede ten uitvoer gebring moes word. Agt van Fischer se kamerade is tot lewenslange gevangenisstraf veroordeel.

Op 13 Junie 1960 het Fischer se vrou, ook ’n gelyste kommunis wat in 1960 ’n kort rukkie aangehou is, in ’n motorongeluk naby Ventersdorp gesterf. Hy self was ongedeerd en is kort daarna drie dae lank aangehou ten tyde van die arrestasie van lede van die African Resistance Movement. In September is hy weer gearresteer, aangekla onder die Wet op die Onderdrukking van Kommunisme, maar onder borgtog toegelaat om na Londen te gaan om voor die Geheime Raad in Engeland vir ’n internasionale maatskappy op te tree, wat hy gewen het. Na sy terugkeer het hy vanweë verdoemende getuienis oor sy ondermynende kommunistiese aktiwiteite, op 25 Januarie 1965 verdwyn. In ’n brief het hy verklaar dat hy sy bedrywighede sou voortsit en dat sy borggeld verbeurd verklaar kon word. Hy het eers op ’n plaas naby Rustenburg geskuil, en toe, vermom met ’n baard en na plastiese snykunde, onder die skuilnaam Douglas Black ’n huis in Johannesburg betrek. Na ’n intensieve polisiesoektog is hy op 11 November 1965 opgespoor. Sy naam is agt dae vroeër van die rol van advokate geskrap.

Finale tronkstraf en dood

Op 9 Mei 1966 is hy vir sameswering om die regering omver te werp tot lewenslange gevangenisstraf onder die Sabotasiewet gevonnis. Tesame daarmee moes hy twintig jaar uitdien vir sy deelname aan die bedrywighede van die SAKP. In sy slotrede in die hof het Fischer vier en ’n half uur lank met groot welsprekendheid die kommunisme verduidelik en sy geloof in kommunisme bely. Op Meidag 1967 is die Leninprys vir Vrede aan hom toegeken.

Fischer is op Robbeneiland aangehou, maar teen die einde van 1974 vir waarneming na die hospitaal van die Sentrale Gevangenis in Kaapstad oorgeplaas nadat hy sy been in die stortbad beseer het. Van daar is hy na ’n buitehospitaal oorgeplaas waar vasgestel is dat hy kanker het. Op 10 Maart 1975 het die Minister van Justisie toegestem dat hy by sy broer, dr. Paul Fischer, in Bloemfontein versorg kon word, maar dat slegs sy naaste familie hom kon besoek. Twee maande later is hy aan kanker oorlede.

Persoonlike lewe

Fischer het sy doelstelling om die bestaande orde in Suid-Afrika te vernietig, meedoënloos nagestreef. Hy was nooit ’n godsdienstige mens nie. Vir talle mense was hy die simbool van die aartsterroris, vir ander ’n tragiese figuur, oorweldig deur sy lewensomstandighede en vir ander die sinnebeeld van hoop vir die toekoms, die kampvegter vir gelykheid en geregtigheid.

Fischer is in 1937 getroud met Susanna Johanna (Molly) Krige, kleinnig van Issie Smuts, die vrou van genl. J.C. Smuts. Haar vader, Tottie Krige, was Smuts se adjudant tydens die inval in die Kaapkolonie tydens die Tweede Vryheidsoorlog. ’n Seun en twee dogters is uit die huwelik gebore en die egpaar het ook ’n Swart baba in hul huis opgeneem en grootgemaak.

Benewens sy leierseienskappe het Fischer ook uitgeblink in tennis en rugby en hy het in 1928 vir die Vrystaatse rugbyspan teen Maurice Brownlee se All Blacks gespeel.

Bronne

• Moll, J.C. Beyers, C.J. (red.). Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek. Pretoria: Chris van Rensburg nms. die RGN. p. 962. ISBN 0796904197.