Gazni

Gazni غزني
Panorama stare gradske jezgre Gaznija Panorama stare gradske jezgre Gaznija
Koordinate: 33°33′N 68°25′E
Država	Afganistan
Pokrajina	Gazni
Okrug	Gazni
Visina	2219 m
Stanovništvo (2006.)
- Grad	141.000
Vremenska zona	AST (UTC+3:30)
Službene stranice www.ghazni.org

Gazni (perz. i paš. غزنی - Ḡaznī; povijesni nazivi: غزنین - Ḡaznīn i غزنه - Ḡaznīn) je grad u središnjem Afganistanu. Glavnim je gradom istoimene pokrajine i nalazi se na 2219 m nadmorske visine. Autocestama je povezan s ostalim afganistanskim gradovima: Kalatom na jugozapadu, Kabulom na sjeveroistoku i Gardizom na istoku.

Povijest

Gazni je kao trgovački gradić osnovan još u starom vijeku o čemu svjedoče djela Klaudija Ptolomeja koji ga spominje još u 2. vijeku. Prema legendi, sredinom 2. milenijuma pne. osnovao ga je Radža Gadž iz indoarijske dinastije Jadu, a krajem navedenog milenijuma naseljen je iranskim narodima. U 6. vijeku pne. grad osvaja Kir Veliki i pripaja ga Ahemenidskoj Perzijskoj Monarhiji. U narednih 1000 godina grad je bio i pod upravom Seleukida, Parta i Sasanida, a do 7. vijeka bio je i važnim budističkim središtem.

Godine 683. šire područje osvajaju Arapi, i u narednih nekoliko stotina godina stanovništvo Gaznija postepeno prelazi na islam. U kasnom 9. vijeku osvaja ga Jakub Safari iz Zarandža i pripaja Safaridskoj Monarhiji. Nedugo kasnije postao je glavnim gradom Gaznavidske Monarhije koje je obuhvaćalo dijelove današnjeg Irana, Afganistana, Pakistana, sjeverozapadne Indije i Centralne Azije, a potom i Guridske Monarhije. Iz Gaznija su kretale i brojne ratničke invazije prema Indiji koja je u velikoj mjeri opustošena gaznavidskim odnosno guridskim osvajanjima. Od 1215. godine Gazni je bio dijelom Horezmijske Monarhije, no samo šest godina kasnije devastiran je mongolskim osvajanjima koje je na tom području predvodio Ogotaj, sin Džingis-kana. Kasnije je grad bio i dijelom Ilhanidske, Safavidske, Kadžarske i Duranijske Monarhije. Tokom prvog anglo-afganistanskog rata (1839. – 1842.) Gazni su poharali Britanci, no naposljetku su ipak protjerani i poraženi. Tokom 1990-ih i 2000-ih godina, grad je bio poprištem sukoba talibana i tadžičkog Sjevernog saveza.

Kulturna baština

Gazni obiluje povijesnim spomenicima, a vjerojatno najznačajniji su mauzoleji vladara Mahmuda Gaznevija i pjesnika Al Birunija. Ruševine stare gradske jezgre sastoje se prvenstveno od dva tornja visoka oko 43 metra i razmaknuta 365 metara. Prema zapisima, tornjeve su dali sagraditi Mahmud Gaznevi i njegov sin. Gazni je čuven i po minaretima koji potječu iz sredine 12. vijeka i građeni su po zvjezdanom rasporedu, a jedinim su ostacima džamije koju je dao podići Bahram-šah. Strane minareta ukrašene su geometrijskim oblicima, a gornji dijelovi su oštećeni ili uništeni. Tokom 1960-ih godina otkrivena je i 15 m visoka skulptura Bude okružena stupovima koji su nekad držali redove manjih skulptura, no njihova očuvanost je u lošem stanju.

Grad se spominje u djelu slavnog marokanskog putopisca Ibn Batute koji je nakon posjeta Gazniju napisao:

Odande smo putovali do područja Parvan gdje sam upoznao emira Buruntaja. On me lijepo ugostio i pozvao je sve predstavnike Ganija da mi dođu iskazati čast. Na ljeto smo se uputili u selo Čarikar, a potom prema Gazniju. Grad je poznat po slavnom vojskovođi Mahmudu Gazneviju koji je pokrenuo više pohoda na Indiju i osvojio brojne gradove i utvrde. U gradu je smještena njegova grobnica koja je nadvišena konačištem. Veći dio grada je u ruševinama i postoje samo manji ostaci, iako se nekoć radilo o velikom gradu. Klima u gradu vrlo je hladna zbog čega se njegovi stanovnici zimi sele u Kandahar, veliki razvijeni grad udaljen od Gaznija tri dana jahanja, kojeg nisam posjetio.

– Ibn Batuta

Stanovništvo

Prema popisu stanovništva iz 2006. godine u gradu je živjelo oko 141.000 ljudi. Glavne etničke grupe u gradu su:

• Tadžici (50%)
• Paštunci (25%)
• Hazara (20%)
• Hindu (5%)

Galerija

• 
  Minaret u Gazniju, ostatak Bahran Šahove džamije
• 
  Grob Mahmuda Gaznijskog
• 
  Gaznijska utvrda u vrijeme prvog anglo-afganistanskog rata (1839.–1842.)
• 
  Zemljivid Gaznija i istoimenog okruga

Vanjske veze

• Službene stranice grada Gaznija Arhivirano 2016-02-05 na Wayback Machine-u (fa)
• Giunta, Roberta; de Planhol, Xavier (15. 12. 2000.). Ḡaznī. New York. Arhivirano iz originala na datum 2011-07-15. Pristupljeno 22. 1. 2011.  (en)

Ostali projekti

U Wikimedijinoj ostavi ima još materijala vezanih za: Ghazni