Astan

Astan
Astana / Астана (kaz.)
Астана (ven.)

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Kazahstan
Eläjiden lugu (2023)	1,402,002 ristitud
Pind	797,33 km²
Pämez'	Ženis Kasimbek (tal'vku 2022—, Жеңіс Қасымбек)
Telefonkod	+77−172
Aigvö	UTC+6

Astan (kaz.: Astana / Астана «pälidn», ven.: Астана́) om Kazahstanan pälidn. Se om lidn tazovaldkundan alištusenke, valdkundan kahtenz' lidn eläjiden lugun mödhe.

Istorii

Nügüdläižen eländpunktan aluz om pandud vl 1830 kuti kozakoiden Akmolan forpost läz kazahlaižiden surt Akmol-žilod kaičemha Venälaižen imperijan ut ümbrikod kazahan toižiden hanoiden sodavägiden londoišpäi. Vn 1863 16. päiväl kezakud Akmolan varmitez da ühtenzoittud žilo senno saiba ümbrikon pälidnan statusad Akmolinsk-nimenke. Vll 1961−1992 nimitihe sidä Celinograd:aks (kaz. i ven.: Целиноград). Vll 1992−1998 nimi oli Akmol (kaz.: Ақмола, ven.: Акмола), udesnimitihe čoman kulundan da hüvän associacijan täht Astan:aks (kaz. i ven. Астана). Vn 2019 20. päiväl kezakud parlament vahvišti pälidnan ut nimitust — Nur-Sultan (kaz.: Нұр-Сұлтан). Astan-nimi om pörtud vn 2022 sügüz'kus.

Kätihe Kazahstanan pälidnaks vs 1997 tal'vkun 10. päiväspäi.

Astan šingotase sauvondal, torguindal i transportkeskuseks varažomidenke. Tegimišton päsarakod oma sauvondmaterialiden pästand, mašinansauvomine (sidä kesken katl'ad i lämbituzladimed, libutimed), sömtegimišt.

Geografijan andmused

Lidn sijadase valdkundan pohjoižes, Išim-jogen molembil randoil (kaz.: Есіл), 347 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Pälidnan territorii om anklavaks Akmolan agjan suvipäivnouzmas.

Klimat om terav kontinentaline. Voden keskmäine lämuz om +4 C°, kezakun-elokun +19,1..+20,6 C°, tal'vkun-uhokun −12..−14,5 C°. Ekstremumad oma −51,6 C° i +41,6 C°. Kezaaigan minimum om −2,2 C° (eloku), tal'vaigan maksimum om +8,2 C° (uhoku). Paneb sadegid 338 mm vodes, enamba kezakus (40 mm) i heinkus (56 mm), vähemba vilukus-sulakus i sügüz'kus (17..21 mm kus). Ei olele haloid heinkus. Mecankazvatusen sur' projekt tegese ümbri lidnas polenemha kuivaigad i stepin kovid tulleid.

Astan jagase videks administrativižeks rajonaks: Almati, Esil', Sariark (kaz.: Сарыарқа), Baikonur (vn 2018 keväz'kuspäi), Nur (Нура, vspäi 2023).

Tobmuz

Edeližed lidnan pämehed (akimad):

• Aset Isekešev (21. kezaku 2016 — 10. sügüz'ku 2018, Әсет Исекешев)
• Bahit Sultanov (11. sügüz'ku 2018 — 12. kezaku 2019, Бақыт Сұлтанов)
• Altai Kul'ginov (13. kezaku 2019 — 8. tal'vku 2022, Алтай Көлгінов)

Eläjad

Vl 2015 lidnan eläjiden lugu oli 852 985 ristitud, vn 2017 kezakus lidnan ristitišt ületi millionad, i vl 2018 se oli 1 070 196 ristitud. Kaikiš suremb lidnan ristitišt om nügüd'.

Rahvahad (enamba 0,4 % vn 2022 augus, ristitišt 1 239 744 eläjad): kazahlaižed — 81,1 %, venänikad — 11,3 %, ukrainalaižed — 1,2 %, totarlaižed — 1,0 %, uzbekad — 0,9 %, saksalaižed — 0,8 %, korejalaižed — 0,6 %, kirgizlaižed — 0,5 %, azerbaidžanlaižed — 0,4 %, toižed rahvahad — 2,2 %.

Üläopendusen vižtoštkümne aluzkundad i läz 17 kolledžad anttas professionališt opendust.

Transport

Avtobusad i velosipedad oma kundaližeks transportaks lidnas, kiruhtramvain jono om sauvomas vspäi 2017. Rengazavtote ümbri lidnas om avaitud täuzin vn 2019 lopus. Kezaline navigacii oleskeleb Išim-jogedme lidnan röunoiš.

Vl 2017 uz' «Nurli Žol»-päraudtestancii om avaitud lidnan suvipäivnouzmas.

Rahvahidenkeskeine civiline lendimport Nursultan Nazarbajevan nimed (kaz.: Nursultan Nazarbaev halyqaralyq áýejaıy, NQZ / UACC, 5,1 mln passažiroid vl 2019) sijadase 16 kilometras suvipäivnouzmha lidnan azjaližes keskusespäi. Tehtas reisid Azijan lähižiden maiden i Venäman surihe lidnoihe, Frankfurtha i Pekinha, mugažo Kazahstanan kaikihe surihe lidnoihe, om čarterreisid Keskmeren, Egiptan i Tailandan lebutahoiže.

Sebruzlidnad

• Jordanii Amman, Jordanii (vspäi 2005)
• Turkanma Ankar, Turkanma (2001)
• Tailand Bankok, Tailand (2004)
• Kirgizstan Biškek, Kirgizstan (2011)
• Pol'šanma Gdan'sk, Pol'šanma (1996)
• Vjetnam Hanoi, Vjetnam (2009)
• Venäma Kazan', Tatarstanan Tazovaldkund, Venälaine Federacii (2004)
• Filippinad Manil, Filippinad (2004)
• Francii Nicc, Francii (2014)
• Suomenma Oulu, Suomenma (2013)
• Kitai Pekin, Kitai (2006)
• Venäma Piter, Venälaine Federacii (1996)
• Latvii Rig, Latvii (1998)
• Korejan Tazovaldkund Seul, Korejan Tazovaldkund (2004)
• Gruzii Tbilis, Gruzii (1996)
• Venäma Uf, Baškortostanan Tazovaldkund, Venälaine Federacii (2010)
• Pol'šanma Varšav, Pol'šanma (2002)
• Horvatii Zagreb, Horvatii (2014)

Irdkosketused

• Lidnan administracijan (Astanan Akimat:an) oficialine portal (astana.gov.kz). (kazah.) (ven.) (angl.)