Kontent qismiga oʻtish

qat

Vikilug‘atdan olingan

Oʻzbekcha (uz)

[tahrirlash]

qat I

[tahrirlash]

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

[tahrirlash]

qat

Aytilishi

[tahrirlash]

Etimologiyasi

[tahrirlash]

QAT I 'qavat', 'taxlam'. Azmiddin bir varaq hogʻozdagi bir necha h a t buklangan xatni olib, chiroh shuʼlasiga tutib koʻzdan kechirdi (Hamid Gʻu— lom). Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi 'taxla-' maʼno-sini anglatgan qa— feʼlidan (Devon, III, 266) —t qoʻshim-chasi bilan yasalgan (ДС, 432; Devon, I, 311); keyinchalik oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan : qa- + t > qat > qät I.

QAT II ' marta', ' karra'. [Elektr] dehhonchilikni uch h a t yuhoriga koʻtaradi (Oybek). Bu soʻz qat I soʻ— zining qat-qat takror shaklidan maʼno taraqqiyoti yoʻli bilan oʻsib chiqqan: qat—qat = 'bir necha qat -> (miqdor sifatlovchisi) qat II.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

[tahrirlash]

Maʼnosi

[tahrirlash]

1 Qavat-qavat yoki qatlam-qat-lam narsalarning xar bir qavati, qatlami. ◆ Toʻrt qat buklangan koʻrpacha. m ◆ Azmiddin bir varaq qogʻozdagi bir necha qat buklangan xatni olib, chiroq shuʼlasiga tutib, koʻzdan kechirdi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ Imonim-ni asrayman desang, bu yerlardan boig olib ketish kerak. Boʻlmasa, yetti qat yer tagi-da yonib turgan doʻzaxda qovurilasan. S. Anorboyev, „Oqsoy“ .

2 Taxlangan, buklangan narsalarning orasi. ◆ Koʻrpaning qati. yaya Hojimat bel-bogʻining qatidan qogʻoz chiqazib tashladi. S. Ahmad, „Qadrdon dalalar“ . ◆ Mehri opa birinchi konvertni ochdi.. Ikkinchisini ochdi-yu, xatning qatidagi rasmga koʻzi tushishi bilan toʻxtab, unga tikilib qoldi. R. Fay-ziy, „Ona“ .

3 Maʼlum qalinlikdagi yoyiq narsalar qatlami, qavat. ◆ Bir bechoraning chekkan xoʻr-ligini oʻylab, har kuni bir qat etdan tushaman. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Mana, men geolog, necha yildirki, Tinmay oʻrgana-man tuproq qatini. Zulfiya .

4 kam qoʻll. Sahifa, varaq. ◆ Varaqlanar yetimlikning daftarin qati. Gʻ. Gʻulom .

5 kam qoʻll. ayn. qator 1. ◆ Oyna opa ichki bir titroq moeyui bilan ingrandi. Qansha-rida ikki qat ajin boʻrtdi. Sh. Xolmir-zayev, „Toʻlqinlar“ .

6 Marta, karra, qatla. ◆ Biroq uning tash-vishi ikki qat oshdi.. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Ayniqsa, keyingi paytlarda ish chalkashib, oʻn qat ogʻirlashib ketdi. Oybek, „O“ .v. shabadalar. ◆ Nega, koʻnglim, boʻlding be-toqat? Tinchman, dedim senga necha qat. Mirtemir .

Sinonimlari

[tahrirlash]

Antonimlari

[tahrirlash]

qat II

[tahrirlash]

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

[tahrirlash]

qat

Aytilishi

[tahrirlash]

Etimologiyasi

[tahrirlash]

shv. soʻr. olm. Qayer?, qaysi yer?, qaysi joy? Sherbek:

Maʼnoviy xususiyatlari

[tahrirlash]

Maʼnosi

[tahrirlash]

◆ Uzoqligi qatga borardi? Koʻpi bilan toʻrt-besh kunlik yoʻl. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . t

Sinonimlari

[tahrirlash]

Antonimlari

[tahrirlash]

qat III

[tahrirlash]

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

[tahrirlash]

qat

Aytilishi

[tahrirlash]

Etimologiyasi

[tahrirlash]

Maʼnoviy xususiyatlari

[tahrirlash]

Maʼnosi

[tahrirlash]

esk. Ustiga qamish qalam uchini qoʻyib turib, pichoq bilan kesish uchun suyakdan yasalgan taxtacha.

Sinonimlari

[tahrirlash]

Antonimlari

[tahrirlash]

qat IV

[tahrirlash]

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

[tahrirlash]

qat

Aytilishi

[tahrirlash]

Etimologiyasi

[tahrirlash]

a. £-ki — kesish, qirqish; uzish, uzilish

Maʼnoviy xususiyatlari

[tahrirlash]

Maʼnosi

[tahrirlash]
qat etmoq s. t. ayn. qatʼ etmoq q. qat(ʼ).

Sinonimlari

[tahrirlash]

Antonimlari

[tahrirlash]

ҚАТ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

[tahrirlash]

qat I
слой, ряд; складка (см. также tax); ◆ teri qatlari складки кожи; ◆ 

  • ikki qat разг. беременная.


qat II
разг. см. qat(ʼ).

qat III
костяная пластинка, на которой обрезали острым ножом кончик калама (см. qalam 2).

qat IV
раз (см. также qatla).