Cemal Abdünnâsır
| Cemal Abdünnâsır جمال عبد الناصر | |
|---|---|
| |
| 1969'da Abdünnâsır | |
| Birleşik Arap Cumhuriyeti cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 22 Şubat 1958 - 28 Eylül 1970 | |
| Yerine geldiği | Makam oluşturuldu |
| Yerine gelen | Enver Sedat |
| 2. Mısır devlet başkanı | |
| Görev süresi 23 Haziran 1956 - 28 Eylül 1970 | |
| Yerine geldiği | Muhammed Necib |
| Yerine gelen | Enver Sedat |
| Mısır başbakanı | |
| Görev süresi 19 Haziran 1967 - 28 Eylül 1970 | |
| Yerine geldiği | Muhammed Sıtkı Süleyman |
| Yerine gelen | Mahmud Fevzi |
| Görev süresi 18 Nisan 1954 - 29 Eylül 1962 | |
| Yerine geldiği | Muhammed Necib |
| Yerine gelen | Ali Sabri |
| Görev süresi 25 Şubat 1954 - 8 Mart 1954 | |
| Yerine geldiği | Muhammed Necib |
| Yerine gelen | Muhammed Necib |
| Bağlantısızlar Hareketi genel sekreteri | |
| Görev süresi 5 Ekim 1964 - 8 Eylül 1970 | |
| Yerine geldiği | Josip Broz Tito |
| Yerine gelen | Kenneth Kaunda |
| 2. Afrika Birliği Örgütü başkanı | |
| Görev süresi 17 Temmuz 1964 - 21 Ekim 1965 | |
| Yerine geldiği | Haile Selassie |
| Yerine gelen | Kwame Nkrumah |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 15 Ocak 1918 İskenderiye, Mısır |
| Ölüm | 28 Eylül 1970 (52 yaşında) Kahire, Mısır |
| Partisi | Arap Sosyalist Birliği |
| Evlilik(ler) | Tahiye Kâzım (e. 1944-1970) |
| Mesleği | Asker, siyasetçi |
| Dini | Sünni İslam |
| İmzası | .jpg){kind=small}
|
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Mısır
|
| Branşı | Mısır Kara Kuvvetleri |
| Hizmet yılları | 1938–1952 |
| Rütbesi |  Albay
|
| Çatışma/savaşları | 1948 Arap-İsrail Savaşı |
Cemal Abdünnâsır Hüseyin[a] (d. 15 Ocak 1918 - ö. 28 Eylül 1970), 1954'ten 1970'teki ölümüne kadar Mısır'ın ikinci cumhurbaşkanı olarak görev yapan Mısırlı bir subay ve politikacıydı. Nâsır, 1952 Mısır Devrimi'ne öncülük etti ve ertesi yıl geniş kapsamlı toprak reformlarını başlattı. 1954'te bir Müslüman Kardeşler üyesinin suikast girişiminin ardından örgüte baskı uyguladı. Kendisine karşı yapılan bir suikast girişimine adı karışan Devlet Başkanı Muhammed Necib'i ev hapsine aldı ve idari görevi üstlendi. Haziran 1956'da resmen başkan seçildi.
Nâsır'ın Mısır ve Arap dünyasındaki popülaritesi, Süveyş Kanalı Şirketi'ni millîleştirmesi ve ardından Mısır'da Üçlü Saldırganlık olarak bilinen Süveyş Krizi'nde kazandığı siyasi zaferden sonra hızla arttı. Liderliği altında pan-Arap birliğine yönelik çağrılar arttı ve 1958'den 1961'e kadar Suriye ile Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla doruğa ulaştı. 1962'de Nâsır, Mısır'da bir dizi büyük sosyalist önlem ve modernizasyon reformuna başladı. Pan-Arabizm davasında yaşanan aksaklıklara rağmen, 1963'te Nâsır'ın destekçileri birçok Arap ülkesinde güç kazandı. Ancak Nâsır Kuzey Yemen İç Savaşı'na ve sonunda çok daha büyük Arap Soğuk Savaşı'na karıştı. Siyasi rakiplerinin adaylığının yasaklanmasının ardından Mart 1965'te ikinci başkanlık dönemine başladı. 1967'deki Altı Gün Savaşı'nda Mısır'ın İsrail'e yenilmesinin ardından Nâsır istifa etti, ancak göreve dönmesi yönünde yapılan gösterilerin ardından göreve geri döndü. 1968'e gelindiğinde Nâsır kendisini başbakan olarak atadı, İsrail işgali altındaki Sina Yarımadası'nı geri almak için Yıpratma Savaşı'nı başlattı, orduyu depolitize etme sürecini başlattı ve bir dizi siyasi liberalleşme reformu yayınladı. 1970 Arap Birliği zirvesinin sona ermesinin ardından Nâsır kalp krizi geçirdi ve öldü. Kahire'deki cenazesi beş ila altı milyon kişinin cenazesine katıldı ve Arap dünyasında büyük bir üzüntüye yol açtı.[1]
Nâsır, özellikle sosyal adalet ve Arap birliğine yönelik atılımları, modernleşme politikaları ve anti-emperyalist çabalarıyla Arap dünyasında ikonik bir figür olmaya devam ediyor. Onun başkanlığı ayrıca Mısır'daki kültürel patlamayı ve Asvan Barajı ve Helvan şehri de dahil olmak üzere büyük endüstriyel projelerin başlatılmasını teşvik etti. Nâsır'ı eleştirenler onun otoriterliğini, insan hakları ihlallerini ve onun görev süresini karakterize eden ordunun sivil kurumlar üzerindeki hakimiyetini eleştiriyor, bu da Mısır'da günümüze kadar neredeyse kesintisiz olarak devam eden bir askeri ve diktatörlük yönetimi modeli oluşturuyor.
Askeri kariyeri ve Hür Subaylar Hareketi
[değiştir | kaynağı değiştir]
İskenderiye'de babasının postane görevlisi olduğu yoksul bir mahallede doğdu. İsmi Cemal Paşa'ya atfen verilmiştir. Ortaöğrenimini Kahire'deki amcasının yanında tamamladı. Bu arada İngiliz karşıtı sokak gösterilerine katıldı. Kısa bir süre hukuk okuduktan sonra 1937'de Kraliyet Askerî Akademisi'ne girerek 1939'da mezun oldu. Sudan'daki Mısır ordusunda görev yaparken arkadaşlık kurduğu üç subayla (Zekeriya Muhiddin, Abdülhakim Amir ve Enver Sedat) birlikte 1949'da İngiliz egemenliğine ve krallık yönetimine son vermeyi amaçlayan gizli Hür Subaylar Hareketi'ni kurdular. Nâsır I. Arap-İsrail Savaşı'nda (1948-1949) Filistin'de çarpıştı.
1951'de yarbaylığa yükseldi. Savaşın ardından baş gösteren siyasi bunalım ortamında, Hür Subaylar Hareketi 23 Temmuz 1952'de darbeyle yönetime el koydu. Orgeneral Muhammed Necib'in devlet başkanlığına getirilmesine karşın, gerçek iktidar Nâsır'ın denetimindeki Devrimci Komuta Konseyi'nin eline geçti. Ocak 1953'te siyasi partiler kapatıldı ve Özgürlük birliği adlı yeni bir parti devlet içinde çekirdek örgütler kurdu. Haziran 1953'te Cumhuriyet ilan edildi ve İngilizlerle Süveyş Kanalı bölgesinin boşaltılmasını öngören bir antlaşma imzalandı. 1954 ilkbaharında Necib'in görevden alınmasına yol açan iç çekişmelerden sonra perde arkasındaki konumundan çıkarak başbakanlık görevini üstlenen Nâsır, en güçlü muhalefet odağı olan Müslüman Kardeşler'i sindirerek konumunu pekiştirdi. Ocak 1956'da tek partili siyasi sisteme dayalı yeni anayasayı yürürlüğe koydu. Haziranda da tek aday olarak, oyların yüzde 99,95'ini alarak devlet başkanlığına seçildi.
Liderliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Bandung Konferansı'na (1955) katılarak Yugoslavya lideri Tito ve Hindistan başbakanı Cevahirlal Nehru ile birlikte bağlantısızlar Hareketi'nin önderleri arasında yer alan Nâsır önceleri ılımlı bir dış politika izlemeye özen gösterdi. Ama Birleşik Krallık ve ABD'nin, Asvan Barajı projesinin finansmanından vazgeçmesi üzerine gerekli kaynağı sağlamak için Süveyş Kanalı'nı millîleştirme yoluna gitti. Ekim 1956'da İsrail, Fransa ve Birleşik Krallık'ın giriştiği ortak harekâtla başlayan Süveyş Bunalımı sırasında, İsrail'in Sina Yarımadası'nı Şarmü'ş-Şeyh'e kadar işgal etmesine ve Mısır Hava Kuvvetleri'nin ağır bir darbe yemesine karşın, ustaca manevralarla dış müdahaleyi boşa çıkardı. Arap dünyasındaki saygınlığını artıran bu olayın ardından daha radikal bir çizgiye yöneldi. 1958 başlarında Mısır ve Suriye'nin Birleşik Arap Cumhuriyeti adı altında birleşmesine öncülük etti. Suriye'nin 1961'de birlikten çekilmesini Arap ülkelerindeki rejimlere bağlayarak Arap dünyasındaki devrimci hareketleri etkin biçimde desteklemeye başladı. Ertesi yıl Arap Sosyalist Birliği'ni kurdu.
Nâsır, Mısır'ın sosyalist ülkelerle yakınlaşmaya girdiği bu dönemde özellikle Sovyetler Birliği'nin teknik ve mali yardımıyla geniş çaplı bir kalkınma hamlesi başlattı. Asvan Barajı'nı tamamlama (1968), sanayileşmeyi hızlandırma ve köylüleri topraklandırma gibi başarıların yanı sıra kadınların haklarını genişletme ve eğitimi yaygınlaştırma gibi önemli adımlar attı. Bu arada kendi kişisel otoritesinde odaklanan ve siyasi muhalefeti etkisiz kılan sıkı ve baskıcı bir devlet mekanizması yarattı.
Nâsır'ın aynı dönemde İsrail'e karşı militan bir tutum takınması, Mısır'ın Ortadoğu sorununa daha yakından karışmasına ve silahlanmaya geniş kaynaklar ayırmasına yol açtı. Eski ABD Dışişleri Bakanı ve diplomat Henry Kissinger Nâsır dönemi Mısır dış politikasını şöyle yorumlamaktadır: "Nâsır, İsrail ile gerçek bir barış yapsaydı, yani bir arada yaşamaya razı olsaydı, Arap dünyasındaki liderlik iddiasını kaybederdi".[2] Mısır birliklerinin Yemen'deki iç savaşta (1962-1970) cumhuriyetçilerin yanında çarpışmasıyla ABD ile ilişkileri gerginleşti. Önceleri İsrail sorununu Arap dünyasında birliği sağlamanın amacı olarak gören Nâsır, 1967'de Sina'ya kuvvet yığdı. 22 Mayıs 1967'de, İsrail'in Eilat'a deniz erişimi olan Tiran Boğazı'nın tüm İsrail gemilerine ve İsrail'e gitmekte olan diğer gemilere kapalı olduğunu ilan ederek, Akabe Körfezi'ni ulaşıma kapattı, böylece İsrail'le açık çatışmaya yöneldi. Bunu izleyen Altı Gün Savaşı'nda (5-10 Haziran 1967) erken davranan İsrail'in Mısır uçaklarını yerdeyken yok etmesi ağır bir yenilgiyi getirdi. 9 Haziran'da, Nâsır bütün sorumluluğu üstlenerek canlı yayında gözyaşları içerisinde istifa ettiyse de yaygın kitle gösterileri nedeniyle ertesi gün kararını geri aldı. Savaş sonrası dönemde radikal çizgisinden giderek uzaklaştı.
23 Temmuz 1969'da, İsrail'e karşı bir yıpratma savaşı açtığını ilan etti. Bununla birlikte Nâsır, temmuzda bir ateşkes düzenlenmesini öngören Rogers Planı'nı kabul etti ve 7 Ağustos'ta bu plan, Süveyş Kanalı boyunca yürürlüğe girdi. Bunun üzerine, Mısır'ın Sudan ve Libya ile ilişkilerini güçlendirmeye girişti ve Araplar arasında çıkan birçok anlaşmazlığa aracı olarak müdahalede bulundu; 27 Eylül 1970'te yeni bir Ürdün-Filistin çatışmasına son vermeyi başardı.
Arap milliyetçiliğinin yükseldiği ve Üçüncü Dünya'da radikal arayışların güçlendiği bir dönemde büyük yankı uyandıran Felsefetü's-Savra (1956; Devrimin Felsefesi) adlı yapıtı, Nâsır'ın Arap Birliği konusundaki coşkulu düşüncelerini içerir. Cemal Abdünnâsır döneminde, kırsal kesimlerden gelenler için başkent Kahire'nin Kadim Kahire (Eski Kahire) bölgesinde bulunan Ölüler Şehri'nde oturum izni verildi.
Ölümü ve cenaze töreni
[değiştir | kaynağı değiştir]
28 Eylül 1970'te Arap liderlerle yaptığı zirve sonrası, ağır bir kalp krizi geçirdi. Doktorları tarafından derhal müdahale edilmesine rağmen saat 18.00 sularında öldü.[3] Doktorları ölüm nedenini; damar sertliği, varis ve diyabet hastalığının uzun süreli komplikasyonları olduğunu açıkladı. Nâsır, ağır bir sigara içicisiydi. Daha önce 1966 ve 1968 yıllarında iki kez kalp krizi geçirmiş fakat bu kamuoyuna duyurulmamıştı.
Nâsır'ın ölümü Arap ülkelerinde ve dünyada şok etkisi yarattı.[4] 1 Ekim'de Kahire'de düzenlenen cenaze törenine 5 milyon kişi katıldı.[5] Kalabalığın uzunluğu 10 kilometreyi buluyordu. Suudi Arabistan kralı Faysal hariç tüm Arap liderler cenazeye katıldı. Arafat ve Kral Hüseyin açıkça ağlarken, Libya lideri Muammer Kaddafi üzüntüden iki kez bayıldı. Lübnan'da çıkan Le Jour gazetesi Nâsır'ın ölümünü, "100 milyon Arap yetim kaldı" manşetiyle duyurdu.[6]
İzdiham yaşanan cenaze töreni başladıktan hemen sonra yas tutanlar Nâsır'ın tabutunun etrafını sararak "Allah'tan başka ilah yoktur ve Nâsır Allah'ın sevdiğidir... Her birimiz Nâsır'ız." sloganları attılar.[7] Polis kalabalığı bastırma girişiminde başarısız oldu ve sonuç olarak yabancı devlet adamlarının çoğu tahliye edildi.[7] Son varış noktası, daha sonra adı Abdünnâsır Camii olarak değiştirilen ve Nâsır'ın defnedildiği Nasr Camii oldu.[7]
Hatırası
[değiştir | kaynağı değiştir]Nâsır, Mısır'ı İngiliz etkisinden tamamen bağımsız hale getirdi[8][9] ve ülke, onun liderliği altında gelişmekte olan ülkeler arasında büyük bir güç haline geldi.[8] Nâsır'ın ülke içindeki başlıca çabalarından biri, liberal demokrasinin önkoşulu olduğunu düşündüğü sosyal adaleti tesis etmekti.[10] Onun başkanlığı sırasında sıradan vatandaşlar barınma, eğitim, iş, sağlık hizmetleri ve beslenmenin yanı sıra diğer sosyal refah türlerine eşi benzeri görülmemiş bir erişime sahip olurken, feodal etki zayıfladı.[8][11]
Ancak bu ilerlemeler sivil özgürlüklerin pahasına gerçekleşti. Nâsır'ın Mısır'ında medya sıkı bir şekilde kontrol ediliyordu, postalar açılıyor ve telefonlar dinleniyordu.[12] 1956, 1958 ve 1965'te tek aday olduğu halk oylamasıyla seçildi ve her seferinde oybirliğiyle veya oybirliğine yakın destek talep etti. Birkaç istisna dışında yasama organı Nâsır'ın politikalarını onaylamaktan başka bir şey yapmadı. Yasama organının neredeyse tamamı hükûmet destekçilerinden oluştuğu için Nâsır, ülkedeki tüm yönetim gücünü etkin bir şekilde elinde tutuyordu.
Başkanlığının sonuna gelindiğinde, ülkede yoksulluk hâlâ yüksek olmasına ve sosyal refah için ayrılan önemli kaynaklar savaş çabalarına yönlendirilmesine rağmen, istihdam ve çalışma koşulları önemli ölçüde iyileşti.[10]
Ulusal ekonomi, tarım reformu, Helvan çelik tesisleri ve Asvan Barajı gibi büyük modernizasyon projeleri ve Süveyş Kanalı gibi millileştirme planları sayesinde önemli ölçüde büyüdü.[8][11] Bununla birlikte, 1960'ların başındaki belirgin ekonomik büyüme, on yılın geri kalanında bir gerileme yaşadı ve ancak 1970'te toparlandı.[8] Tarihçi Joel Gordon'a göre Mısır, Nâsır'ın başkanlığı sırasında özellikle film, televizyon, tiyatro, radyo, edebiyat, güzel sanatlar, komedi, şiir ve müzik alanlarında kültürün "altın çağını" yaşadı.[13] Nâsır yönetimindeki Mısır, bu alanlarda Arap dünyasına hakim oldu[11][13] ve kültürel ikonlar üretti.[11]
Nâsır, ulaşılabilirliği ve sıradan Mısırlılarla doğrudan ilişkisi ile tanınıyordu.[14][15] Kendisine yönelik suikast girişimlerine rağmen kamuoyunda sürekli görünmesi, halefleri arasında benzersizdi.[16] Yetenekli bir hatip olan Nasser, 1953 ile 1970 yılları arasında 1.359 konuşma yaptı.[17] Bu herhangi bir Mısırlı devlet başkanı için bir rekor oldu.[15] Tarihçi Elie Podeh, Nâsır'ın imajının değişmez temasının "zaferde de yenilgide de Mısır özgünlüğünü temsil etme yeteneği" olduğunu yazdı.[14]
Günümüze kadar Nâsır, Arap dünyasında ikonik bir figür,[8][18] Arap birliği ve onurunun sembolü[19][20][21] ve modern Orta Doğu tarihinde önemli bir figür olmaya devam ediyor.[8] Aynı zamanda Mısır'da sosyal adaletin savunucusu olarak kabul ediliyor.[22][23] Time, hatalarına ve eksikliklerine rağmen Nâsır'ın "Mısır ve Arapların 400 yıldır unuttuğu kişisel değer ve ulusal gurur duygusunu kazandırdığını ve bunun tek başına onun kusurlarını ve başarısızlıklarını dengelemek için yeterli olabileceğini" yazdı.[7]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hür Subaylar Hareketi
- 1952 Mısır Devrimi
- 1956 Süveyş Krizi
- 1967 6 Gün Savaşı
- Bağlantısızlar Hareketi
- Birleşik Arap Cumhuriyeti
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikisöz'de Cemal Abdünnâsır ile ilgili sözler mevcuttur.
Wikimedia Commons'ta Gamal Abdel Nasser ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- Gamal Abdel Nasser at The Internet Name Database 15 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Arapça: جمال عبد الناصر حسين, Mısır Arapçası telaffuz: [ɡæˈmæːl ʕæbdenˈnɑːsˤeɾ ħeˈseːn]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Jenkins, Loren; article, Washington Post Foreign Service; Washington Post correspondent Edward Cody contributed to this (11 Ekim 1981). "Quiet Rites Show Stark Contrast to Funeral for Nasser". Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. 12 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2021.
- ^ Henry Kissinger (2002). Diplomasi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. s. 507. ISBN 975-458-111-8.
- ^ Nutting, Anthony (1972), Nasser, New York City: E.P. Dutton, ISBN 978-0-525-16415-9
- ^ Aburish, Said K. (2004), Nasser, the Last Arab, New York City: St. Martin's Press, ISBN 978-0-312-28683-5
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2016.
- ^ "Nasser's Legacy: Hope and Instability". Time. 12 October 1970. p. 20.
- ^ a b c d "Nasser's Legacy: Hope and Instability". Time. 12 Ekim 1970. 13 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2010.
- ^ a b c d e f g Cook 2011
- ^ Reich 1990
- ^ a b Darling 2013
- ^ a b c d Shukrallah, Hani; Guindy, Hosny (4 Kasım 2000). "Liberating Nasser's Legacy". Al-Ahram Weekly. Al-Ahram. 6 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2009.
- ^ Gamal Abdel Nasser 4 Temmuz 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at Encyclopædia Britannica
- ^ a b Gordon 2000
- ^ a b Podeh 2004
- ^ a b Hamad 2008
- ^ Golia, Maria (23 Temmuz 2011). "Kings never die: A tale of a devoted iconography". Egypt Independent. Al-Masry Al-Youm. 17 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2013.
- ^ Dawisha 2009
- ^ Hardy, Roger (26 Temmuz 2006). "How Suez made Nasser an Arab icon". BBC News. BBC MMIX. 27 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2009.
- ^ Hourani 2002
- ^ Seale 1990
- ^ Dekmejian 1971
- ^ Al Sherbini, Ramadan (23 Temmuz 2012). "Anniversary heightens face-off with Muslim Brotherhood". Gulf News. Al Nisr Publishing LLC. 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2013.
- ^ Stephens, Robert (1981), "Makers of the Twentieth Century: Nasser", History Today, History Today, 31 (2), 15 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 18 Ağustos 2013
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Abdelmalek, Anwar (1968), Egypt: Military Society, New York City: Random House, OCLC 314333504
- Aburish, Said K. (2004), Nasser, the Last Arab, New York City: St. Martin's Press, ISBN 978-0-312-28683-5
- Adi, Hakim; Sherwood, Marika (2003), Pan-African History: Political Figures from Africa and the Diaspora since 1787, New York City: Routledge, ISBN 978-0-415-17352-0
- Alexander, Anne (2005), Nasser Life and Times (illustrated bas.), Londra: Haus Publishing, ISBN 978-1-904341-83-3
- Akram-Lodhi, Haroon; Borras, Saturnino M.; Kay, Cristóbal (2007), Land, Poverty and Livelihoods in an Era of Globalization: Perspectives from Developing and Transition Countries, New York City: Routledge, ISBN 978-0-415-41449-4
- Ansari, Hamied (1986), Egypt: The Stalled Society, Albany: State University of New York Press, ISBN 978-0-7914-9499-8
- Asterjian, Henry D. (2007), The Struggle for Kirkuk: The Rise of Hussein, Oil, and the Death of Tolerance in Iraq, Westport: Greenwood Publishing Group, ISBN 978-0-275-99589-8
- Atiyeh, George Nicholas; Oweis, Ibrahim M. (1988), Arab Civilization: Challenges and Responses, New York City: State University of New York Press, ISBN 978-0-7914-9541-4
- Beinin, Joel (2005), The Dispersion of Egyptian Jewry: Culture, Politics, and the Formation of a Modern Diaspora, Kahire: American University in Cairo Press, ISBN 978-977-424-890-0
- Bernard-Maugiron, Nathalie (2008), Judges and Political Reform in Egypt, Kahire: American University in Cairo Press, ISBN 978-977-416-201-5
- Bidwell, Robin Leonard (1998), Dictionary Of Modern Arab History, Abingdon: Routledge, ISBN 978-0-7103-0505-3
- Bird, Kai (2010), Crossing Mandelbaum Gate: Coming of Age Between the Arabs and Israelis, 1956–1978, New York City: Simon & Schuster, ISBN 978-1-4165-4440-1
- Botman, Selma (1988), The Rise of Egyptian Communism, 1939–1970, New York City: Syracuse University Press, ISBN 978-0-8156-2443-1
- Brightman, Carol (2004), Total Insecurity: The Myth Of American Omnipotence, Londra: Verso Books, ISBN 978-1-84467-010-9
- Brooks, Risa (2008), Shaping Strategy: The Civil-military Politics of Strategic Assessment, Princeton: Princeton University Press, ISBN 978-0-691-12980-8
- Brown, Leon Carl (2000), Religion and State: The Muslim Approach to Politics, New York City: Columbia University Press, ISBN 978-0-231-12038-8
- Brownlee, Jason (2007), Authoritarianism in an Age of Democratization, New York City: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-86951-5
- Brynen, Yaacov; Korany, Bahgat; Noble, Paul (1995), Political Liberalization and Democratization in the Arab World, 1, Boulder: Lynne Rienner Publishers, ISBN 978-1-55587-559-6
- Byman, Daniel; Waxman, Matthew (2002), The Dynamics of Coercion: American Foreign Policy and the Limits of Military Might, New York City: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-00780-1
- Cook, Steven A. (2011), The Struggle for Egypt: From Nasser to Tahrir Square, New York: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-979526-0
- Cooper, Mark N. (1982), The Transformation of Egypt, Hoboken: Taylor & Francis, ISBN 978-0-7099-0721-3
- Cubert, Harold M. (1997), The PFLP's Changing Role in the Middle East, Londra: Psychology Press, ISBN 978-0-7146-4772-2
- Daigle, Craig (2012), The Limits of Detente: The United States, the Soviet Union, and the Arab–Israeli Conflict, 1969–1973, New Haven: Yale University Press, ISBN 978-0-300-16713-9
- Dann, Uriel (1989), King Hussein and the Challenge of Arab Radicalism, New York: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-536121-6
- Darling, Linda T. (2013), A History of Social Justice and Political Power in the Middle East: The Circle of Justice From Mesopotamia to Globalization, New York: Routledge, ISBN 978-1-136-22018-0
- Dawisha, Adeed (2009), Arab Nationalism in the Twentieth Century: From Triumph to Despair, Princeton: Princeton University Press, ISBN 978-0-691-10273-3
- Dekmejian, Richard Hrair (1971), Egypt Under Nasir: A Study in Political Dynamics, Albany: State University of New York Press, ISBN 978-0-87395-080-0
- Dokos, Thanos P. (2007), Security Sector Transformation in Southeastern Europe and the Middle East, Washington, D.C.: IOS Press, ISBN 978-1-58603-757-4
- Fahmy, Ismail (13 Eylül 2013), Negotiating for Peace in the Middle East (Routledge Revivals), Routledge, ISBN 978-1-135-09415-7
- Farid, Abdel Magid (1996), Nasser: The Final Years, Reading: Garnet & Ithaca Press, ISBN 978-0-86372-211-0
- Ferris, Jesse (2013), Nasser's Gamble: How Intervention in Yemen Caused the Six-Day War and the Decline of Egyptian Power, Princeton University Press, ISBN 978-0-691-15514-2
- Ginat, Rami (2010), Syria and the Doctrine of Arab Neutralism: From Independence to Dependence, Portland: Sussex Academic Press, ISBN 978-1-84519-396-6
- Goldschmidt, Arthur (2008), A Brief History of Egypt, New York: Infobase Publishing, ISBN 978-0-8160-6672-8
- Gordon, Joel (2000), "Nasser 56/Cairo 96: Reimaging Egypt's Lost Community", Walter Armbrust (Ed.), Mass Mediations: New Approaches to Popular Culture in the Middle East and Beyond, Berkeley: University of California Press, ISBN 978-0-520-21925-0
- Hamad, Mahmoud (2008), When the Gavel Speaks: Judicial Politics in Modern Egypt, ISBN 978-1-243-97653-6
- Haydock, Nickolas; Risden, Edward L. (2009), Hollywood in the Holy Land: Essays on Film Depictions of the Crusades and Christian-Muslim Clashes, Jefferson: McFarland and Company, ISBN 978-0-7864-4156-3
- Heikal, Mohamed Hassanein (1973), The Cairo Documents: The Inside Story of Nasser and His Relationship with World Leaders, Rebels, and Statesmen, New York City: Doubleday, ISBN 978-0-385-06447-7
- Herf, Jeffrey (2009). Nazi Propaganda for the Arab World. Yale University.
- Hourani, Albert (2002), A History of the Arab Peoples, Cambridge: Harvard University Press, ISBN 978-0-674-01017-8
- Hourani, Albert; Khoury, Phillip Shukry (2004), The Modern Middle East: A Reader, Londra: I.B. Tauris, ISBN 978-1-86064-963-9
- James, Laura M. (2008), "When Did Nasser Expect War? The Suez Nationalization and its Aftermath in Egypt", Simon C. Smith (Ed.), Reassessing Suez 1956: New Perspectives on the Crisis and Its Aftermath, Aldershot: Ashgate Publishing, ISBN 978-0-7546-6170-2
- Jankowski, James P. (2001), Nasser's Egypt, Arab Nationalism, and the United Arab Republic, Boulder: Lynne Rienner Publishers, ISBN 978-1-58826-034-5
- Joesten, Joachim (1974), Nasser: The Rise to Power, Long Acre, London: Odhams Press Limited, OCLC 317256563
- Kandil, Hazem (2012), Soldiers, Spies and Statesmen: Egypt's Road to Revolt, Brooklyn: Verso Books, ISBN 978-1-84467-962-1
- Kimmerling, Baruch; Migdal, Joel S. (2003), The Palestinian People: A History, Cambridge: Harvard University Press, ISBN 978-0-674-01129-8
- Kyle, Keith (2001), "Britain's Slow March to Suez", David Tal (Ed.), The 1956 War: Collusion and Rivalry in the Middle East, Londra: Psychology Press, ISBN 978-0-7146-4840-8
- Kyle, Keith (2011), Suez: Britain's End of Empire in the Middle East, Londra: I.B. Tauris, ISBN 978-1-84885-533-5
- Litvin, Margaret (2011), Hamlet's Arab Journey: Shakespeare's Prince and Nasser's Ghost, Princeton: Princeton University Press, ISBN 978-0-691-13780-3
- Makdissi, Usama (2011), Faith Misplaced: The Broken Promise of U.S.-Arab Relations: 1820–2001, New York: PublicAffairs, ISBN 978-1-58648-680-8
- Mehrotra, Raja R. (1990), Nehru: Man Among Men, New Delhi: Mittal Publications, ISBN 978-81-7099-196-0
- Mutawi, Samir A. (18 Temmuz 2002), Jordan in the 1967 War, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-52858-0
- Nelson, Cynthia (2000), Situating Globalization: Views from Egypt, Bielefeld: Transcript, ISBN 978-3-933127-61-7
- Nutting, Anthony (1972), Nasser, New York City: E.P. Dutton, ISBN 978-0-525-16415-9
- Osman, Tarek (2011), Egypt on the Brink: From Nasser to Mubarak, New Haven: Yale University Press, ISBN 978-0-300-16275-2
- Parker, Richard Bordeaux (1996), The Six-Day War: A Retrospective, Gainesville: University Press of Florida, ISBN 978-0-8130-1383-1
- Peretz, Don (1994), The Middle East Today (6. bas.), Santa Barbara: Greenwood Publishing Group, ISBN 978-0-275-94576-3
- Podeh, Elie (1999), The Decline of Arab Unity: The Rise and Fall of the United Arabic Republic, Portland: Sussex Academic Press, ISBN 978-1-902210-20-9
- Podeh, Elie (2004), Rethinking Nasserism: Revolution and Historical Memory in Modern Egypt, Gainesville: University Press of Florida, ISBN 978-0-8130-2704-3
- Pollack, Kenneth M. (2002), Arabs at War: Military Effectiveness, 1948–1991, Studies in war, society, and the military, Lincoln, Nebraska: University of Nebraska Press, ISBN 978-0-8032-3733-9, OCLC 49225708
- Rasler, Karen; Thompson, William R.; Ganguly, Sumit (2013), How Rivalries End, Philadelphia: University of Pennsylvania Press, ISBN 978-0-8122-4498-4
- Reich, Bernard (1990), Political Leaders of the Contemporary Middle East and North Africa: A Biographical Dictionary, Santa Barbara: Greenwood Publishing Group, ISBN 978-0-313-26213-5
- Reid, Donald Malcolm (1981), Lawyers and Politics in the Arab World: 1880–1960, Minneapolis: Bibliotheca Islamica, Inc., ISBN 978-0-88297-028-8
- Rogan, Eugene (2011), The Arabs: A History, New York: Basic Books, ISBN 978-0-465-02822-1
- Rubin, Barry (2010), Guide to Islamist Movements, Armonk: M.E. Sharpe, ISBN 978-0-7656-1747-7
- Seale, Patrick (1990), Asad of Syria: The Struggle for the Middle East, Berkeley: University of California Press, ISBN 978-0-520-06976-3
- Salam, Nawaf A. (2004), Options for Lebanon, Location: I.B. Tauris, ISBN 978-1-85043-928-8
- Stephens, Robert Henry (1972), Nasser: A Political Biography, New York: Simon & Schuster, ISBN 978-0-671-21224-7
- Shemesh, Moshe; Troen, Selwyn Illan (1990), The Suez-Sinai Crisis: A Retrospective and Reappraisal, New York: Psychology Press, ISBN 978-0-7146-3356-5
- Shlaim, Avi; Louis, William Roger (2012), The 1967 Arab-Israeli War: Origins and Consequences, Cambridge University Press, ISBN 978-1-107-00236-4
- Stillman, Norman A. (2005). "Nasser, Gamal Abdel (1918–1970)". Richard S. Levy (Ed.). Antisemitism. A Historical Encyclopedia of Prejudice and Persecution. 1. ABC–CLIO. ss. 483-484.
- Stork, Joe (2001), "Egypt", Joel Krieger (Ed.), The Oxford Companion to Politics of the World, New York: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-511739-4
- Sullivan, Earl L. (1986), Women in Egyptian Public Life, Syracuse: Syracuse University Press, ISBN 978-0-8156-2354-0
- Talhami, Ghada Hashem (2007), Palestine in the Egyptian Press: From al-Ahram to al-Ahali, Lanham: Lexington Books, ISBN 978-0-7391-1784-2
- Tan, See Seng; Acharya, Amitav (2008), Bandung Revisited: The Legacy of the 1955 Asian-African Conference for International Order, Singapore: NUS Press, ISBN 978-9971-69-393-0
- Tsourapas, Gerasimos (2016), "Nasser's Educators and Agitators across al-Watan al-'Arabi: Tracing the Foreign Policy Importance of Egyptian Regional Migration, 1952–1967" (PDF), British Journal of Middle Eastern Studies, 43 (3), ss. 324-341, doi:10.1080/13530194.2015.1102708, 20 Kasım 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi
- Yaqub, Salim (2004), Containing Arab Nationalism: The Eisenhower Doctrine and the Middle East, Chapel Hill: University of North Carolina Press, ISBN 978-0-8078-5508-9
- Vatikiotis, Panayiotis J. (1978), Nasser and His Generation, Londra: Croom Helm, ISBN 978-0-85664-433-7 online
- Viorst, Milton (1987), Sands of Sorrow: Israel's Journey from Independence, Londra: I.B.Tauris, ISBN 978-1-85043-064-3
- Weston, Mark (2008), Prophets and Princes: Saudi Arabia from Muhammad to the Present, New York: John Wiley & Sons, ISBN 978-0-470-18257-4
- Wilford, Hugh (2013). America's Great Game: The CIA's Secret Arabists and the Making of the Modern Middle East. Basic Books. ISBN 978-0-465-01965-6.
- Woodward, Peter (1992), Nasser, Londra: Longman, ISBN 978-0-582-03388-7
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Muhammed Necib |
Mısır devlet başkanı 1956 - 1970 |
Sonra gelen: Enver Sedat |
 |  | ||
İtalik yazılanlar geçici olarak görev yapmışlardır | |||
| Hidivlik (1878-1914) | |
|---|---|
| Sultanlık (1914-1922) | |
| Krallık (1922-1953) | |
| Cumhuriyet (1953-) | |
- 1918 doğumlular
- İskenderiye doğumlular
- 1970 yılında ölenler
- Kahire'de ölenler
- Kalp krizinden ölenler
- Mısır devlet başkanları
- Mısır başbakanları
- Soğuk Savaş'ta liderler
- Darbe ile iktidara gelenler
- Bağlantısızlar Hareketi Genel Sekreterleri
- Arap sosyalizmi
- Arap milliyetçileri
- Kahire Üniversitesinde öğrenim görenler
- Mısırlı sekülaristler
- İslamcılık eleştirmenleri
- Mısırlı antikomünistler
- Mısırlı milliyetçiler
- Devrimciler
- Antisiyonistler
- Pan-Arabizm