İçeriğe atla

Süveyş Kanalı

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları için Süveyş (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Süveyş Kanalı
Süveyş Kanalı'nın uzaydan görünümü, ortada Büyük Acı Göl gözükmektedir.(2015'teki genişlemeden önce)
Havza
Ülke(ler)Mısır
Koordinatlar30°42′18″K 32°20′39″D / 30.70500°K 32.34417°D / 30.70500; 32.34417
Genel bilgiler
Bağladığı sularAkdeniz→ ←Kızıldeniz
Uzunluk193 km (120 mi)
En derin noktası24 m (79 ft)[1]
En dar yeri60 m (200 ft)[2]
Gemi genişliği (en fazla)77,5 m (254 ft)
Su çekimi (en fazla)20 m (66 ft)
DurumKullanımda
ÖzelliklerAfrika← →Asya ayırıyor
Wikimedia Commons
Harita
Süveyş Kanalı'nın yeri

Süveyş Kanalı (Arapça: قناة السويس, romanize: Qanā el-Suways), Akdeniz'i Kızıldeniz'e bağlayan ve Mısır'ın Osmanlı idaresinde olduğu dönemde açılan kanal.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

10. Yüzyıldan Önce

[değiştir | kaynağı değiştir]

Akdeniz'i Kızıldeniz'e bağlama düşüncesi İlk Çağ'da Firavunlar dönemine kadar gitmektedir. Firavun II. Ramses zamanında açılan kanal sonradan kumla doldu ve kullanılamaz hale geldi. Firavunlar döneminde açılan kanalın ana güzergahı Romalılar ve İslam hakimiyeti döneminde de çeşitli tarihlerde tamir ettirilerek kullanıldı. Halife Ömer'in emriyle Mısır valisi Amr bin Âs kanalı tamir ettirdi ve bu kanal 8. yüzyıla kadar kullanıldı.[3]

Osmanlı Girişimleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

16. Yüzyılda Portekizliler Hint Okyanusu'na geçerek Baharat Yolu'nu kontrol altına alıp Osmanlı'nın doğudaki topraklarını tehdit etmeye başladılar. Bu tehlike karşısında Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa ve Kaptan-ı Derya Kılıç Ali Paşa Akdeniz'i Kızıldeniz'e bağlayacak bir kanal açma konusunda girişimde bulundular.[4] Fakat bu girişimler çeşitli sebeplerden dolayı başarıya ulaşamadı.

Napolyon'un Kanal Girişimleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Napolyon, Mısır'ı işgal ettikten sonra, önceleri Antik Mısırlılar tarafından açılan antik kanal yolunu bulmakla ilgilendi. Bu bir Fransız arkeolog, bilim insanı, haritacı ve mühendis kadrosunun Kuzey Mısır'ı taramaya başlamasıyla sonuçlandı. Burada bulunan tarihi yapılar, bulgular ve yok olmadan önce Kızıldeniz'den, Nil Nehrine uzanan antik kanalın tasviri, Description de l'Égypte adlı kitapta kaydedildi.[5]

Daha sonra 1804'te Fransız İmparatoru olacak olan Napolyon, Akdeniz'i Kızıldeniz'e bağlamak için kuzeyden güneye uzanan bir kanalının inşasını düşündü ancak kanalın güney tarafındaki su yüksekliğinin kuzeyine göre 10 metre daha yüksekte olmasının kilitler ve su kaldıraçları (günümüzdeki Panama Kanalı gibi) kullanılma zorunluluğu gerektireceği dolayısıyla pahalı olacağı düşüncesiyle bundan vazgeçti. Bu yanlış varsayım Napolyon'un Mısır Seferi sırasında kendisine görev verilen Fransız Mühendis Le Pere'nin hatalı bir ölçüm yaparak Kızıldeniz'in Akdeniz'den 10 metre daha yüksek olduğunu söylemesine dayanıyordu, aslında Kızıldeniz ile Akdeniz arasında böyle bir yükseklik farkı yoktu.[6][7][8]

Kanalın İnşası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Süveyş Kanalı, 1863

Süveyş Kanalı'nın inşası Osmanlı Devleti'nin Mısır Valisi Said Paşa tarafından bir Fransız şirketine yaptırılmaya başlandı. Kanal, Mısır valisi İsmail Paşa zamanında 1869 yılında tamamlandı. Süveyş Kanalı'nın açılışına karşı olan İngiltere, 1882'de Mısır'ı işgal ederek Kanal'ın kontrolünü ele geçirdi, Mısır ise 1914'e kadar Osmanlı'ya olan bağlılığını sürdürdü.[9] Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı sırasında Süveyş Kanalı'nı geri alabilmek amacıyla 1. ve 2. kanal harekâtlarını düzenledi. Fakat bu harekâtlar başarısızlıkla sonuçlandı.[10]

2021 Süveyş Kanalı Krizi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: 2021 Süveyş Kanalı krizi

2021 yılının Mart ayında kanaldan geçerken kontrolü kaybeden Ever Given isimli gemi Süveyş Kanalı'ndaki deniz trafiğini tamamen durdurmuştur. Bu geminin kanal yolunda tıkalı kaldığı sürenin dünya ticaretine her gün 10-15 milyar $ aralığında zarar verdiği tahmin edilmektedir. Kanal tıkanıklığının sonrasında tuvalet kağıdı gibi günlük yaşamda kullanılan ürünlerde kısa süreli kıtlık yaşanabileceği tahmin edildi. Çoğu çevrelerce kanalın tıkanması Süveyş Kanalı'nın itibarını zedelerken, tarihi İpek Yolu gibi karasal ticaret yollarının tekrar etkinleşmesine sebep olabilir. Gemi yaklaşık 1 hafta süren çalışmaların ardından sıkıştığı yerden çıkarıldı. Geminin tıkandığı sürenin dünya ticaretine olan zararının 100 milyar $'ı bulduğu düşünülüyor. Kanalın işletici şirketi Süveyş Kanal Otoritesi, Mısır'ın krizden yaklaşık 95 Milyon $ zarar ettiğini açıkladı ve tazminat olarak sorumlu şirketten 916 Milyon $ talep etti, gemiye ve mallarına uzlaşıya varılana kadar el konuldu.[11][12][13][14]

Özellikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sina Yarımadası'nın batısında yer alan Kanal, 193,3 kilometre uzunluğunda ve en dar yeri ise 60 metre genişliğindedir. Kanal, Afrika çevresinde dolaşmaya gerek kalmadan Asya ile Avrupa arasında deniz taşımacılığı yapılmasını sağlar. Dünyanın en önemli su yolları arasında yer alır. Eski gemiciler ticarette çok uzun yol ve mesafe kat ettikleri için böyle bir kanal yapma gereksinimi ortaya çıkmıştır.

Dünyada kapakları olmayan en uzun kanaldır. Diğer kanallarla karşılaştırıldığında kaza oranı hemen hemen sıfırdır. Gece ve gündüz geçiş yapılabilir.

Güney Avrupa ülkeleri ile Basra Körfezi ülkeleri arasındaki deniz ticaretinin canlanması, Süveyş Kanalı'nın dünya ticaretindeki öneminin artmasına olanak sağlayacak bir durumdur.

Kanalın gelişim süreci

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • 1869 yılında kanal uzunluğu 164 km, kanal derinliği 8 m olarak inşa edildi.
  • 1869-1956 yılları arasında kanaldan geçmesine izin verilen gemi ölçüleri en fazla 22 ft draft ve yüklü ağırlık 5000 DWT olarak belirlendi.
  • 1956 yılına kadar kanal uzunluğu 175 km, kanal derinliği 14 m, kanalın yüzeydeki genişliği 148 m, 11 m derinlikteki genişliği 60 metre olarak geliştirildi.
  • 1956-1962 yılları arasında kanaldan geçmesine izin verilen gemi ölçüleri en fazla 35 ft draft ve yüklü ağırlık 30000 DWT olarak değiştirildi.
  • 1962 yılına kadar kanal derinliği 15.5 m, 11 m derinlikteki kanal genişliği 89 m'ye çıkarıldı.
  • 1962-1980 yılları arasında kanaldan geçmesine izin verilen gemi ölçüleri en fazla 38 ft draft ve yüklü ağırlık 60000 DWT olarak değiştirildi.
  • 1980 yılına kadar kanal uzunluğu 189.80 km, kanal derinliği 19.5 m, kanalın yüzeydeki genişliği 263 m, 11 m derinlikteki genişliği 160/175 metre olarak geliştirildi.
  • 1980-1994 yılları arasında kanaldan geçmesine izin verilen gemi ölçüleri en fazla 53 ft draft ve yüklü ağırlık 150000 DWT olarak değiştirildi.
  • 1994 yılına kadar kanal derinliği 20.5 m, 11 m derinlikteki kanal genişliği 170/190 m'ye çıkarıldı.
  • 1994-1996 yılları arasında kanaldan geçmesine izin verilen gemi ölçüleri en fazla 56 ft draft ve yüklü ağırlık 170000 DWT olarak değiştirildi.
  • 1996 yılına kadar kanal derinliği 21 m, 11 m derinlikteki kanal genişliği 180/200 m'ye çıkarıldı.
  • 1996-2001 yılları arasında kanaldan geçmesine izin verilen gemi ölçüleri en fazla 58 ft draft ve yüklü ağırlık 185000 DWT olarak değiştirildi.
  • 2001 yılına kadar kanal uzunluğu 191.80 km, kanal derinliği 22.5 m, kanalın yüzeydeki genişliği 303 m, 11 m derinlikteki genişliği 195/215 metre olarak geliştirildi.
  • 2001-2010 yılları arasında kanaldan geçmesine izin verilen gemi ölçüleri en fazla 62 ft draft ve yüklü ağırlık 210000 DWT olarak değiştirildi.
  • 2010 yılından itibaren kanal uzunluğu 193,3 km, kanal derinliği 24 m, kanalın yüzeydeki genişliği 313 m, 11 m derinlikteki genişlik ise 205/225 m olarak geliştirilmiştir.
  • 2010 yılından itibaren kanaldan geçmesine izin verilen gemi ölçüleri en fazla 66 ft draft ve yüklü ağırlık 240000 DWT olarak değiştirildi. Bu ölçüler günümüzde kullanılmakta olan limit ölçülerdir.[15]
  • 2015 Mısır'ın yeni yönetimi bir senelik bir çalışmadan sonra 6 Ağustos 2015 tarihinde kanalın bir kısmına paralel olarak yaptırdığı 2. kanalı açmıştır.
  • 2021 Kanal Krizi'nin ardından Mısır yetkilileri benzer kazaların yaşanmasının önüne geçmek adına genişletilme faaliyetlerine başlanacağını bildirdi.[16]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Canal Characteristics". suezcanal.gov.eg. The Suez Canal Authority (SCA). 1 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2021. 
  2. ^ "Suez Canal, Egypt". asterweb.jpl.nasa.gov. NASA. 22 Ekim 2001. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2019. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 25 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2019. 
  5. ^ "Napoleon and the Scientific Expedition to Egypt | Linda Hall Library". web.archive.org. 14 Şubat 2009. 14 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2021. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 28 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Haziran 2019. 
  7. ^ Wilson Sir Arnold T. (1939). The Suez Canal. Osmania University, Digital Library Of India. Oxford University Press. 
  8. ^ Panckoucke, Charles Louis Fleury (1822). Description de l'Égypte: ou, Recueil des observations et des recherches qui ont été faites en Égypte pendant l'expédition de l'armée française (Fransızca). C.L.F. Panckoucke. 2 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2021. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 27 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Haziran 2019. 
  10. ^ http://acikerisim.istanbul.edu.tr/bitstream/handle/123456789/26718/42460.pdf?sequence=1&isAllowed=y [ölü/kırık bağlantı]
  11. ^ "Suez Canal: Effort to refloat wedged container ship continues". BBC News (İngilizce). 28 Mart 2021. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2021. 
  12. ^ "Süveyş Kanalı kapandı, dünya ticareti büyük yara aldı". TRT Haber. 27 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2021. 
  13. ^ "Şirketler birbirini suçluyor: Ever Given'ın Süveyş Kanalı'nda yarattığı milyarlarca dolarlık zararı kim ödeyecek?". NTV. 31 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2021. 
  14. ^ "Datakapital.com". www.datakapital.com. 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2021. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2015. 
  16. ^ "Mısır, yeni kazaları önlemek için Süveyş Kanalı'nı genişletme çalışmaları yürüttüklerini açıkladı". Anadolu Ajansı. 2 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2021. 

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Süveyş Kanalı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Süveyş_Kanalı&oldid=33972603" sayfasından alınmıştır