İçeriğe atla

Amalek

Vikipedi, özgür ansiklopedi
"Phillip Medhurst Koleksiyonu "ndan Yuşa'yı Amalek'le savaşırken gösteren illüstrasyon (Exodus 17).

Amalek (/ˈæməlɛk/;[1] İbranice: עֲמָלֵק, 'Ămālēq, Arapça: عماليق 'Amālīq), İbrani Kutsal Kitabı'na İsrailoğullarının sadık düşmanı olarak tanımlanan bir ulustur. "Amalek" adı ulusun kurucusu olan Esav'ın torununa, onun soyundan gelen Amalekliler'e ya da yaşadıkları Amalek topraklarına atıfta bulunabilir.

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı haham yorumlarında Amalek, etimolojik olarak am lak, 'kan yalayan halk' olarak tanımlanır,[2] ancak çoğu uzman kökeninin bilinmediğini düşünmektedir.[3]

Tanah'ta/Eski Ahit'te Amalekliler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Brockhaus and Efron Jewish Encyclopedia'da Sina Yarımadasının doğu tarafı
Bu Tarihe Göre İsrailoğullarının Çıkışından Önce ve Çıkış Sırasında Kenanlılar, Moablılar, Ammonlular, Midyanlılar, Edomlular, Amalekliler ve Diğer Kabilelerin Bölümleri ve Durumları Haritası. S.W. Sculpt.
Tanah/Eski Ahit'teki anlatılara göre Amaleklerin yaşadığı olası bölgeler:
1. harita: Brockhaus and Efron Jewish Encyclopedia'da Sina Yarımadasının doğu tarafı.
2. harita: S.W. Sculpt:Sina yarımadasının Mısır'a doğru batı tarafı.

Yahudi Tanah'ı ve Hristiyan Eski Ahit'ine göre Amalek, Elifaz (kendisi de Edomluların atası Esav'ın oğludur) ile Elifaz'ın cariyesi Timna'nın oğluydu. Timna bir Hori dir ve Lotan'ın kız kardeşiydi.[4] Amalek, "Esav oğullarının reisleri" arasında "Amalek'in reisi" olarak tanımlanır,[5] buradan kendi adıyla anılan bir klanı veya bölgeyi yönettiği tahmin edilmektedir.

Amalekliler (/ˈæməlɛkaɪts/[6]) Esav'ın soyağacı üzerinden Amalek'in torunları olarak kabul edilir.[7]Balam'ın kehanetinde Amalek "ulusların ilki" olarak adlandırılır.[8] Modern bir bilim insanı bunun Amalek'in yüksek antikliğini (kadim bir medeniyet olduğunu) kanıtladığına inanırken[9] geleneksel yorumcu Rashi şöyle der: "İsrail'le savaşmak için hepsinden önce geldi."[10] Birinci yüzyılda yaşamış Romalı-Yahudi bilgin ve tarihçi Flavius Josephus Amalek'ten aşağılayıcı bir anlamda "piç" (νόθος) olarak bahseder. [11]

Amaleklilerle Savaş, Julius Schnorr von Carolsfeld (1860), Çıkış (Exodus) 17:8-16'yı temsil eder.

Kitabı Mukaddes'e göre Amalekliler Necef Çölü'nde yaşıyorlardı.[12] Güney Kenan'ın tarımsal bölgesinin sınırlarında göçebe ya da yarı göçebe bir yaşam sürmüş gibi görünüyorlar.[13] Bu muhtemelen bu kabile grubunun eski İsrail'in bozkır bölgesi ve Kadeş bölgesiyle ilişkilendirilmesine dayanmaktadır (Yaratılış 14:7). Moshe Kochavi tarafından 1. Samuel 15:5'te bahsedilen 'ir Amaleq'in (Amalek şehri) Beerşeba şehrinin yaklaşık 12 kilometre doğusunda, Wadi Beer-sheba'nın çevresindeki Khirbet eI-Meshash (Tel Masos) bölgesiyle özdeşleştirilebileceği öne sürülmüştür.[14][15] Daha önceki bir hipoteze göre Tel Masos bölgesi Kutsal Kitap'ta Horma olarak bahsedilen bir İsrail yerleşim yeriydi.[16] Ayrıca, Tel Masos'taki yerleşimlerin Amaleklilerle özdeşleştirilmesi doğruysa, Saul'un güneydeki metal taşımacılığı ve ticaret ağının bu merkezi Amalekli istasyonuna karşı düzenlediği seferlerin Kutsal Kitap'taki anlatımının arkasında, erken İsrail döneminde ve erken dönem teolojisi ve ritüelinde kilit öneme sahip bir metal olan bakır üretiminin kontrolünü ele geçirmek için stratejik bir istek olabileceği ileri sürülmüştür.[17]

Bir halk olarak Amalekliler, İsrailoğullarının sürekli düşmanı olarak tanımlanmıştır.[7] Bu rol birkaç hikâyede karşımıza çıkmaktadır:

  • Kutsal Kitap'ta Exodus, Amalek çölde İsrail'e karşı savaş açar. Yuşa'ya Musa tarafından İsrail'e savaşta önderlik etmesi emredilir ve Musa bir yamaçtan savaşı izler. Musa elini kaldırdığında İsrail galip gelir, ancak indirdiğinde İsrail bocalar. Bu yüzden tüm savaş boyunca elini havada tutar, hatta savaşın İsrail'in lehine sonuçlanması için yardımcıları onu tutar.[18]
  • Deuteronomy 25:17-19'de, İsraillilere vadedilen toprakları ele geçirdikten sonra "Amalek'in Mısır'dan çıkarken yolda [onlara] yaptıklarının" intikamını almak için özellikle "Amalek'in anısını göklerin altından sil" emri verilir. Daha önce, Deuteronomy 7:1-16 ve Deuteronomy 25:16-18 ayetlerinde, vadedilen topraklardaki putperest şehirlerin tüm sakinlerini ve hayvanlarını tamamen yok etmeleri emredilir; kutsal kitap, 1 Samuel 15[19] ayetinde bu emirlere karşı gelerek Kral Agag'ı ve Amaleklilerin en iyi hayvanlarını öldürmediği için Kral Şaul (Talut)'un sonunda Yahova'nın gözünden düştüğünü iddia eder.[19]
  • Samuel 1 Samuel 15:1-9'de Amalek'i İsrailliler'in düşmanı olarak tanımlar ve şöyle der: "Her Şeye Egemen RAB böyle diyor: Mısır'dan çıkarken yolda pusuya düşürdüğü İsrail'e yaptıklarından ötürü Amalek'i cezalandıracağım."[20] Tanrı daha sonra Tâlût'a Amalekliler'i yok etmesini buyurur.[21] 1 Samuel 15:33'de Samuel, Amalek kralı Agag'ı düşman ve katil olarak tanımlar ve "Kılıcın kadınları çocuksuz bıraktığı gibi, annen de kadınlar arasında çocuksuz kalacak" der.[19]
  • 1 Samuel 30:1-2'ye göre, Amalekliler Kral Şaul döneminin sonlarına doğru Yahudiye/Filistin sınır bölgesindeki Necef Çölü'ndeki kısımları ve Ziklag'ı işgal ederek Ziklag'ı yaktılar ve halkını esir aldılar. Geleceğin kralı Davut Amalekliler'e karşı "Amalekliler'in götürdüğü her şeyi" geri almak için başarılı bir sefer yürüttü.[22][23]
  • 2 Samuel 1:5-10'de, bir Amalekli Davut'a Şaul'u Gilboa Muharebesi'nden sonra mızrağına yaslanmış halde bulduğunu söyler. Amalekli, Şaul'un isteği üzerine ona ötenazi uyguladığını ve tacını çıkardığını iddia eder.[24] Davut adamlarına Amalekliyi Meshedilmiş kralı öldürdüğü için öldürmeleri emrini verir ve onun kabul ederek suçlu olduğuna inanır.[25][26]

Alternatif köken teorileri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Gustave Doré, Agag'ın Ölümü. "Agag" Amalekit krallarının kalıtsal adı olabilir. Tasvir edilen kişi Samuel tarafından öldürülmüştür. (1 Samuel 15)

.

Yaratılış 14:7'de, Amalek henüz doğmamış olmasına rağmen "Amalekliler'in tarlası "ndan söz edilir. Bazı yorumcular bunu daha sonra Amaleklilerin yaşadığı bölgeye bir gönderme olarak açıklar.[27] C. Knight bu kavramı bir karşılaştırma yaparak detaylandırır: "Sezar Fransa'ya girdi" denebilir, ancak Galya daha sonra Fransa olarak bilinir.[28]

Alternatif olarak, İslam Altın Çağı sırasında, bazı Arapça yazılar Amaleklilerin İbrahim'den çok önce var olduğunu iddia etmiştir.[29] Bazı Müslüman tarihçiler Yuşa ile savaşan Amaleklilerin Kuzey Afrika sakinlerinin soyundan geldiğini iddia etmiştir. İbn Arabşah Amalek'in Nuh'un oğlu Ham'ın (Sam'ın) soyundan geldiğini iddia etmiştir.[28][29] Bununla birlikte, Amalek adının iki farklı ulusa verilmiş olması mümkündür. Araplar, Arabistan'ın yerlileri arasında "Imlik", "Amalik" veya "Ameleka "dan bahsederler; bunların kalıntıları Kahtaniler (Yoktan) ve Adnan'ın soyundan gelenlerle karışmış ve "Mostarablar" veya "Mocarablar", yani yabancılarla karışmış Araplar haline gelmiştir.[28]

19. yüzyıla gelindiğinde, Batılı teologlar tarafından Amalek ulusunun İbrahim'in zamanından önce gelişmiş olabileceği fikrine güçlü bir destek vardı. Matthew George Easton Yaratılış 14:7'ye literal yaklaşım getirerek Amaleklilerin Amalek'in soyundan gelmediğini savunmuştur.[30] Ancak, modern Kutsal Kitap uzmanı Gerald L. Mattingly metin eleştirisi kullanarak Yaratılış 14:7'deki "Amalekli" ifadesinin aslında bir anakronizm olduğunu ortaya çıkarmıştır,[13] ve 19. yüzyılın başlarında Richard Watson İbrahim'den "daha eski bir Amalek" olması için birkaç spekülatif neden sıralamıştır. [29]

Balam'ın sözüyle ilgili Sayılar 24:20'nin tefsirinde: "Amalek ulusların ilkiydi, ama daha sonra onun sonu yok oluşu bile olacak", Richard Watson bu pasajı Yaratılış Kitabı Tufan hikayesinde gelişen "ulusların ilki" ile ilişkilendirmeye çalışır.[29] Samuel Cox'a göre, Amalekliler İsraillilere karşı düşmanlıklarında "ilk "tiler.[31]

Tarihsellik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mısır ve Asur dönemine ait anıtsal yazıtlar ve kayıtlarda bölgedeki çeşitli kabileler ve halklar listelenmiş olsa da Amalek ya da Amaleklilere dair herhangi bir referans bulunamamıştır. Bu nedenle, arkeolog ve tarihçi Hugo Winckler 1895 yılında böyle bir halkın hiçbir zaman var olmadığını ve onlarla ilgili Kutsal Kitap hikâyelerinin tamamen mitolojik ve tarih dışı olduğunu öne sürmüştür.[32]

Arkeolojik araştırmalarla göçebe Araplar hakkında önemli bilgiler elde edilmiş olsa da, Amalek'le kesin olarak ilişkilendirilen belirli bir eser veya alan yoktur.[13] Bununla birlikte, Negev yaylalarındaki bazı müstahkem yerleşimlerin ve hatta Tel Masosun (Beerşeba yakınında) Amalek bağlantıları olması mümkündür.[33]

Necef çölü'ndeki Tell el-Qudeirat ve Horvat Haluqim'de bulunan ve MÖ 11. yüzyılın sonları ile 10. yüzyılın başlarına tarihlenen arkeolojik kanıtların, Kutsal Kitap'ta kral Saul ve Davut'un Amalekitlere karşı yürüttüğü savaşa dair anlatıyı destekleyebileceği ileri sürülmüştür.[34]

Yahudi gelenekleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Dick Stins tarafından yapılan Lahey'deki "Davidster" (Davud Yıldızı) Holokost anıtı. Yandaki metin (Hollandaca ve İbranice) Tesniye 25:17, 19'dan alınmıştır - "Amalek'in size yaptıklarını hatırlayın... unutmayın."

Bir midraş'a göre, Amalek'in annesi Timna Yahudiliğe geçmeye çalışmış ancak İbrahim, İshak ve Yakup tarafından reddedilmiş bir prensesti. Başka bir ulusun metresi olmaktansa bu ulusun süprüntülerinin hizmetçisi olmayı tercih edeceğini söyler; Patrikleri kendisine yaptıkları hakaretten dolayı cezalandırmak için, soyundan gelenler İsrail'e çok sıkıntı verecek olan Amalek'in annesi yapılır.[35][36]

Midraş'a göre, Amalekliler yakalanmamak için kendilerini hayvanlara benzetebilen büyücülerdi. Bu nedenle, 1 Samuel 15:3'te Amalek'i yok etmek için çiftlik hayvanlarını yok etmek gerekli görülmüştür.[37]

Amalekliler Yahudilik'te Yahudilerin arketipik düşmanını temsil eder. Yahudi folklorunda, Amalekliler kötülüğün sembolü olarak kabul edilir.

Nur Masalha, Elliot Horowitz ve Josef Stern, Amalekitlerin Yahudileri öldürmek isteyen "ebediyen uzlaşmaz bir düşmanı" temsil ettiğini, Kutsal Kitap sonrası dönemdeki Yahudilerin bazen çağdaş düşmanları Haman veya Amalekitlerle ilişkilendirdiğini ve bazı Yahudilerin bu tür düşmanlara karşı önleyici şiddetin kabul edilebilir olduğuna inandığını öne sürmektedir.[38]

Daha metaforik olarak, bazı Hasidik Hahamlar (özellikle Baal Shem Tov), Amalek'in ateizmi ya da Tanrı'nın reddini temsil ettiğini söylerler.

Purim festivali sırasında, Yahudi halkının tüm Pers İmparatorluğu'ndaki Yahudileri öldürmeyi planlayan Haman'dan kurtarılmasının anısına Ester Kitabı okunur. Haman'ın adı her geçtiğinde, Exodus'a dayanarak onun adına saygısızlık etmek için seyircilerin gürültü yapması ve bağırması gelenekseldir. 17:14. Ayrıca Purim'den önceki Şabat'ta Tesniye Kitabı 25:17-18 (aşağıya bakınız) okunması da gelenekseldir. Bunun nedeni Haman'ın bir Amalekli olarak kabul edilmesiydi, ancak bu etiketin gerçek olmaktan ziyade sembolik olması daha muhtemeldir.[39][40][41]

Amaleklileri yok etme emri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Emirler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yahudilikte 613 Mitzvottan (emir) üçü Amalek ile ilgilidir: Amaleklilerin İsraillilere yaptıklarını hatırlamak, Amaleklilerin İsraillilere yaptıklarını unutmamak ve Amaleklileri tamamen yok etmek. Hahamlar bunları Yasa'nın Tekrarı 25:17-18, Çıkış 17:14 ve 1 Samuel 15:3'ten çıkarmışlardır. Raşi üçüncü emri açıklar:

Erkekten kadına, bebekten süt emen çocuğa, öküzden koyuna kadar, "Bu hayvan Amalek'e aitti" diyerek bir hayvana atıfta bulunarak bile Amalek'in adı anılmasın.

Musa bin Meymun tarafından sıralandığı üzere, üç mitzvot şu şekildedir:

  • 598 Deut. 25:17- Amalek'in İsrailliler'e ne yaptığını hatırlayın.
  • 599 Deut. 25:19- Amalek'in soyunu ortadan kaldırın.
  • 600 Deut. 25:19- Mısır'dan çöle yolculuğumuz sırasında Amalek'in yaptığı zulmü ve kurduğu pusuyu unutmamak

Bazı yorumcular, özellikle çocukların öldürülmesi emri ve toplu cezalandırma varsayımı da dahil olmak üzere, tüm Amaleklilerin yok edilmesi emrinin etik eksikliğini tartışmışlardır.[42][43][44][45]Norman Naimark gibi soykırım akademisyenlerine göre bu emir soykırımsal olarak da tanımlanmıştır.[46][47][48][49]

Dini ve modern akademik tartışma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Amaleklileri öldürme emri, Sanherib'in ulusları sürgün ettiği ve karıştırdığı, dolayısıyla kimin Amalekli olduğunu belirlemenin artık mümkün olmadığı argümanına dayanarak çağdaş Yahudiler tarafından uygulanmamaktadır. Örneğin, Haham Hayim Palaggi şöyle demiştir:

“ Eski zamanlarda Sanherib'in birçok ulusun soyunu karıştırdığına dair özdeyişe[50] güvenebiliriz. „

Buna ek olarak, birçok haham otoritesi emrin yalnızca bir Yahudi kralı veya organize bir topluluk için geçerli olduğuna ve bir birey tarafından yerine getirilemeyeceğine hükmetmiştir.[51] Haggahot Maimuniyyot'a göre, emir yalnızca gelecekteki Mesih döneminde geçerlidir ve şimdiki zamanda geçerli değildir; bu sınırlama Orta Çağ otoriteleri arasında neredeyse bir fikir birliğidir.[52]

Musa bin Meymun, Amalek ulusunu yok etme emrinin Yahudi halkından barışçıl bir şekilde Nuh'un Yedi Yasası'nı kabul etmelerini ve Yahudi krallığına vergi ödemelerini talep etmelerini gerektirdiğini açıklar. Ancak reddederlerse fiziksel olarak öldürülmelidirler.[53]

Ayrıca İbrani Kutsal Kitabı'na göre, Amalekliler fiziksel bir ulus olarak Hezekiya'nın hükümdarlığı zamanından beri yok olmuşlardır.[53]

Bazı otoriteler emrin Amaleklileri öldürmeyi asla içermediğine karar vermiştir. R' Samson Raphael Hirsch, emrin gerçek Amaleklileri değil, "Amalek'in hatırasını" yok etmek olduğunu; Sefat Emet, emrin herhangi bir eylemde bulunmaktan ziyade Amalek'ten tamamen nefret etmek olduğunu;[54] ve Chofetz Chaim, Tanrı'nın Amalek'i ortadan kaldıracağını ve Yahudilere sadece Amalek'in kendilerine yaptıklarını hatırlamalarının emredildiğini söylemiştir.[55]

İlahiyatçı Charles Ellicott, Samuel Kitabı'nda Amaleklilerin 'lanetli' doğaları ve çevredeki uluslar topluluğuna oluşturdukları tehdit nedeniyle suç işlemekten caydırma (inkapasitasyon) amacıyla çereme (herem) tabi tutulduklarını açıklar.[56] John Gill de çeremeyi misilleme yasasının uygulanmasının bir örneği olarak tanımlar.[57]

Christian Hofreiter'e göre, tarihsel olarak neredeyse tüm Hristiyan otoriteler ve teologlar "herem" pasajlarını, Tanrı'nın İsraillilere belirli ulusların tüm üyelerini yok etmelerini emrettiği gerçek, tarihi olaylara atıfta bulunduğu şeklinde yorumlamıştır."Büyük Kilise'de herhangi bir kimsenin bunları tamamen bir alegori olarak gördüğüne dair neredeyse hiçbir tarihsel kanıt olmadığını" belirtmektedir. Özellikle Augustinus, Thomas Aquinas ve Jean Calvin bu pasajların harfi harfine okunmasını uzun uzun savunmuşlardır. İskenderiyeli Origenes'in bazen "herem" pasajlarını alegorik olarak gördüğü belirtilir; Hofreiter, Origenes'in ruhani bir yorumu Hristiyanlar için birincil öneme sahip olarak görmesine rağmen, herem pasajlarının tarihsel olayları anlattığını inkâr etmediğini ileri sürmektedir.[58]

Günümüzdeki yansıması

[değiştir | kaynağı değiştir]

İsrail başbakanı Benjamin Netanyahu, 2023 Hamas-İsrail Savaşı Hamas'ın askeri kanadı olan İzzeddin el-Kassam Tugayları'nca gerçekleştirilen Aksa Tufanı adlı[59] saldırılar sonrası öldürülen katledilen yaralanan ve kaçırılan onlarca sivil İsrail vatandaşlarını, yabancıları da gerekçe gösterip savaş kararı almıştır.[60] Özellikle Hamas'ın bir barışçıl müzik festivalini basması, Shani Louk adlı sivil bir yahudi kadını öldürüp, yarı çıplak soyup kamyonet kasasında tekbir getiren militanlarla birlikte sergilediği, zafer turu attığı görüntüler İsrail yahudi toplumunda infiale neden oldu.[61] Neticede de İsrailce sözde Hamas ile mücadele adı altında Filistin devleti özellikle Gazze Şeridi, görülmemiş bir bombardımana tabii tutulmuştur, kara harekâtına girişilmiştir. İnsanlık dramı yaşanmıştır. İsrail'in uçak, tank, füze ve toplarla sivil, militan ayrımı, hedef gözetmeden sivillerin bulunduğu hastaneleri,[62] evleri, ekmek fırınlarını, hatta bu olayları haber yapan Arap gazeteci Wael Al-Dahdouh gibi kişilerin ailelerinin bulunduğu evleri,[63] mülteci kamplarını, sivillerin bulunduğu pek çok yeri bombalaması, binlerce sivili öldürmesi büyük tepki topladı. Netanyahu, harekâtın durdurulması yönündeki sert eleştirilere, soykırım, pogrom, katliam suçlamalarına karşın tepki toplayan 28 Ekim 2023 gecesinde ulusal, uluslararası basın mensuplarının önünde yaptığı konuşmasında neredeyse tüm Filistinlileri "amalek" ilan edip yaptıklarının unutulmaması gerektiği yönündeki Yahudi dinindeki metinlere atıf yapmış askerlerini 3000 yıl öncesi efsanevi Yahudi savaşçılarına benzetmiş,asla bir daha böyle birşeyin olmayacağını söylemiş;[64] Tanah'taki 1. Samuel kitabının 15. bölüm 3. ayetini ("Şimdi git, Amalekliler'e saldır. Onlara ait her şeyi tümüyle yok et, hiçbir şeyi esirgeme (hiçbirine acıma). Kadın erkek, çoluk çocuk, öküz, koyun, deve, eşek hepsini öldür.”) aynen zikrederek kendini ve askerlerinin yaptıklarını savunmuş, ateşkes olmayacağını, saldırıları sonuna kadar sürdüreceğini belirtmiştir.[65][66][67]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Amalek" 4 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Random House Webster's Unabridged Dictionary.
  2. ^ Patterson, David (2011). A Genealogy of Evil: Anti-Semitism from Nazism to Islamic Jihad. Cambridge University Press. ss. 43, 244. ISBN 9781139492430. 
  3. ^ M. Weippert, Semitische Nomaden des zweiten Jahrtausends. Biblica vol. 55, 1974, 265-280, 427-433
  4. ^ Genesis 36:12; 1 Chronicles 1:36
  5. ^ Genesis 36:16
  6. ^ "Amalekite". Random House Webster's Unabridged Dictionary. 4 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2023. 
  7. ^ a b Mills 1997, s. 21.
  8. ^ Numbers 24:20
  9. ^ Macpherson, J. (2004) [1898]. "Amalek". Hastings, James (Ed.). A Dictionary of the Bible: Volume I (Part I: A -- Cyrus). Honolulu: University Press of the Pacific. ss. 77-79. ISBN 9781410217226. 
  10. ^ Rashi [1] 4 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  11. ^ Feldman 2004, s. 8–9.
  12. ^ Numbers 13:29
  13. ^ a b c Mattingly 2000, s. 48.
  14. ^ Ze'ev Herzog, Beer-Sheba II: The Early Iron Age Settlements, Institute of Archaeology, Tel Aviv University, issue 7 1984 pp.72–74.
  15. ^ Ze'ev Herzog, Beer-sheba of the Patriarchs, 21 Ekim 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Center for Online Judaic Studies
  16. ^ Aharon Kempinski, "Tel Masos: Its Importance in Relation to the Settlement of the Tribes of Israel in the Northern Negev," 7 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Expedition Magazine vol. 20, issue 4 1978.
  17. ^ Nissim Amzallag,"A Metallurgical Perspective on the Birth of Ancient Israel," Entangled Religions 12.2 (2021)
  18. ^ "incil.info internet sitesi Mısırdan Çıkış 17:8-16". 1 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2023. 
  19. ^ a b c "incil.info internet sitesi Samuel 15". 23 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2023. 
  20. ^ 1 Samuel 15:2
  21. ^ 1 Samuel 15:3
  22. ^ 1 Samuel 30:9-20
  23. ^ "incil.info internet sitesi Samuel 30". 1 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2023. 
  24. ^ 2 Samuel 1:6-10
  25. ^ 2 Samuel 1:16
  26. ^ "incil.info internet sitesi 2.Samuel 1". 2 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2023. 
  27. ^ Rashi
  28. ^ a b c Knight 1833, s. 411.
  29. ^ a b c d Watson 1832, s. 50.
  30. ^ Easton 1894, s. 35, Am'alekite.
  31. ^ Cox 1884, ss. 125-126.
  32. ^ Singer, Isidore (1901). The Jewish encyclopedia: a descriptive record of the history, religion, literature, and customs of the Jewish people from the earliest times to the present day (2004 reprint bas.). Cornell University Library. ISBN 978-1112115349. 
  33. ^ Mattingly 2000, s. 49.
  34. ^ Bruins, Hendrik J. (2022). "Masseboth Shrine at Horvat Haluqim: Amalekites in the Negev Highlands-Sinai Region? Evaluating the Evidence" (PDF). Negev, Dead Sea and Arava Studies. 14 (2–4): 121-142. 22 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2023. 
  35. ^ Ginzberg, Louis (1913). The Legends of the Jews. ss. 422-423. 
  36. ^ Timna soyunun Rabbani bir açıklaması için bkz Kadari, Tamar (31 Aralık 1999). "Timna, cariye of Eliphaz: Midrash and Aggadah". The Shalvi/Hyman Encyclopedia of Jewish Women. 18 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2022. 
  37. ^ Rashi, 1 Samuel 15:3 commentary, The Rubin Edition, 1-57819-333-8, s. 93
  38. ^
    • Masalha, Nur (2000). Imperial Israel and Palestinians: the politics of expansion. Pluto Press. ss. 129-131. 
    • Stern, Josef (2004). "Maimonides on Amalek, Self-Corrective Mechanisms, and the War against Idolatry"". Hartman, David; Malino, Jonathan W. (Ed.). Judaism and modernity: the religious philosophy of David Hartman. Ashgate Publishing, Ltd. s. 360-362. 
    • Hunter, Alastair G. (2003). "Denominating Amalek: Kutsal Kitap'ta Irkçı Kalıpyargılar ve Ayrımcılığın Meşrulaştırılması". Bekkenkamp, Jonneke; Sherwood, Yvonne (Ed.). Kutsal saldırganlık: Kutsal Kitap ve sonrası sözcük dağarcıklarının mirasları. Continuum International Publishing Group. ss. 99-105. 
  39. ^ Finley, Mordecai (21 Şubat 2018). "Unmasking Purim, Fighting Amalek: Behind the whimsy of this holiday lie some deep lessons for living". Jewish Journal. 22 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2018. 
  40. ^ "Esther 3 Cambridge Bible for Schools and Colleges". Biblehub. 2 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  41. ^  Hirsch, Emil; Seligsohn, M.; Schechter, Solomon (1904). "HAMAN THE AGAGITE". Singer, Isidore (Ed.). Yahudi Ansiklopedisi. 6. New York: Funk & Wagnalls Company. s. 189–190.  Retrieved 13 February 2017
  42. ^ Harris, Michael J. Divine Command Ethics: Jewish and Christian perspectives. ss. 137-138. 
  43. ^ Elkins, Dov Peretz; Treu, Abigail. The Bible's Top Fifty Ideas: The essential concepts everyone should know. ss. 315-316. 
  44. ^ Sorabji, Richard; Rodin, David. The Ethics of War: Shared problems in different traditions. s. 98. 
  45. ^ Rogerson, John William; Carroll, M. Daniel. Theory and Practice in Old Testament Ethics. s. 92. 
  46. ^ Naimark, Norman M. (2017). Genocide: A World History (İngilizce). Oxford University Press. ss. 8-9. ISBN 978-0-19-976526-3. 
  47. ^ Morriston, Wes (2012). "Ethical Criticism of the Bible: The Case of Divinely Mandated Genocide" (PDF). Sophia. 51 (1): 117-135. doi:10.1007/s11841-011-0261-5. 6 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Kasım 2023. 
  48. ^ Freeman, Michael (1994). "Religion, nationalism and genocide: ancient Judaism revisited". European Journal of Sociology / Archives Européennes de Sociologie / Europäisches Archiv für Soziologie. 35 (2): 259-282. doi:10.1017/S000397560000686X. ISSN 0003-9756. JSTOR 23997469. 21 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023. 
  49. ^ Kugler, Gili (2020). "Metaphysical Hatred and Sacred Genocide: The Questionable Role of Amalek in Biblical Literature". Journal of Genocide Research. 23: 1-16. doi:10.1080/14623528.2020.1827781. 
  50. ^ Eynei Kol Ḥai, 73, on Sanhedrin 96b. Also Minchat Chinuch, parshat Ki Tetze, mitzvah 434.
  51. ^ Maimonides (Sefer Hamitzvot, end of positive commandments), Nachmanides (Commentary to Exodus 17:16), Sefer HaYereim (435), Hagahot Maimoniyot (Hilchot Melachim 5:5)
  52. ^ Klapper, Aryeh (4 Mart 2020). "How Not to Talk About Amalek". The Times of Israel. 4 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2022. 
  53. ^ a b Mishneh Torah, Hilchot Melachim uMilchamot, 6:1 and 6:6-7
  54. ^ Commentary to Deuteronomy 25
  55. ^ Introduction to positive commandments, Beer Mayim Hayim, letter Alef
  56. ^ "1 Samuel 15: Ellicott's Commentary for English Readers". Biblehub. 8 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  57. ^ "1 Samuel 15: Gill's Exposition". Biblehub. 17 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  58. ^ Hofreiter, Christian (16 Şubat 2018). Making Sense of Old Testament Genocide: Christian Interpretations of Herem Passages (İngilizce). Oxford University Press. s. 247-248. ISBN 978-0-19-253900-7. 
  59. ^ Hamas'ın Silahlı Kanadı İsraile Karşı Aksa Tufanı Operasyonu Başlattı, Anadolu Ajansı, 7 Ekim 2023, 3 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Kasım 2023 
  60. ^ İsrailde savaş hali ilan edildi, Trt haber, 8 Ekim 2023, 3 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Kasım 2023 
  61. ^ Hamas’ın öldürüp soyduğu kadının kimliği belli oldu: 30 yaşındaki dövmeciymiş, Sözcü Gazetesi (sozcu.com.tr), 8 Ekim 2023, 3 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Kasım 2023 
  62. ^ Gazze Sağlık Bakanlığı Duyurdu: "İsrail, El-Ahli Hastanesi'ni Bombaladı: 500 Ölü", CNN Türk, 17 Ekim 2023, 3 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Kasım 2023 
  63. ^ Al Jazeera muhabirinin İsrail saldırısında öldürülen ailesi defnedildi, BBC News, 27 Ekim 2023, 3 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Kasım 2023 
  64. ^ Netanyahu: Goal of war is ‘to defeat the murderous enemy, ensure our existence in our land’, Times of Israel, 28 Ekim 2023, 3 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Kasım 2023 
  65. ^ İan M.Giatti (31 Ekim 2023), Netanyahu Compares Hamas to Amelek Rival of The Israelites, Christian Post, 3 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Kasım 2023 
  66. ^ Netanyahu Cites 'Amalek' Theory To Justify Gaza Killings, Times of India, 29 Ekim 2023 
  67. ^ Konuşmanın bu kısmının videosu için bkz.

Diğer Kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış Bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Amalek ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Amalek&oldid=33281267" sayfasından alınmıştır