Tolosa
Tolosa Tolosa Toulouse | |||
|---|---|---|---|
commune of France, big city, college town | |||
 | |||
| |||
 | |||
 | |||
| Mga koordinado: 43°36′16″N 1°26′38″E / 43.6044°N 1.4439°E | |||
| Bansa |  Pransiya | ||
| Lokasyon | Occitania | ||
| Bahagi | Talaan
| ||
| Pamahalaan | |||
| • mayor of Toulouse | Jean-Luc Moudenc | ||
| Lawak | |||
| • Kabuuan | 118.3 km2 (45.7 milya kuwadrado) | ||
| Populasyon (1 Enero 2021, Senso) | |||
| • Kabuuan | 504,078 | ||
| • Kapal | 4,300/km2 (11,000/milya kuwadrado) | ||
| Sona ng oras | UTC+01:00, UTC+02:00 | ||
| Websayt | https://metropole.toulouse.fr/ | ||
Ang Tolosa (Pranses: Toulouse, Pranses: [tuluz] (
pakinggan); Occitan: Tolosa [tuˈluzo]; Latin: Tolosa [toˈloːsa]) ay ang kabisera ng departamento ng Haute-Garonne at ng rehiyon ng Occitanie sa bansang Pransiya. Ang komuna ay nasa mga pampang ng Garona, 150 kilometro (93 milya) mula sa Dagat Mediteraneo, 230 kilometro (143 milya) mula sa Karagatang Atlantiko, at 680 kilometro (420 milya) mula sa Paris. Pang-apat na pinakamalaking lungsod ito sa Pransiya, na may 479,553 katao sa loob ng teritoryong munisipal nito magmula noong Enero 2017, at 1,360,829 katao sa loob ng mas-malawak na kalakhang pook nito (magmula rin noong Enero 2017), kasunod ng Paris, Lyon at Marsella, at bago ang Lille at Burdeos.
Ang Toulouse ay sentro ng industriyang aeroespasyal ng Europa, kalakip ng punong tanggapan ng Airbus (dating EADS), ng sistemang satelayt ng SPOT, ATR at ng Aerospace Valley. Naririto rin ang mga punong tanggapang Europeo ng Intel at ng Sentrong Pangkalawakan ng Toulouse ng CNES o CST, ang pinakamalaking sentrong pangkalawakan sa Europa.[1] May mahalagang presensiya rin sa Tolosa ang Thales Alenia Space, ATR, SAFRAN, Liebherr-Aerospace at Airbus Defence and Space.
Isa sa pinakamatandang mga pamantasan sa Europa ang Unibersidad ng Toulouse, na itinatag noong 1229, at pang-apat na pinakamalaking pamantasan sa Pransiya na may higit sa 103,000 mga mag-aaral, kasunod ng mga unibersidad ng Paris, Lyon at Lille.[2]
Pinaka-abala ang rutang himpapawid sa pagitan ng Toulouse–Blagnac at Paris Orly, na inilululan ang 2.4 milyong mga pasahero noong 2014.[3] Ayon sa mga ranggo ng L'Express at Challenges, ang Tolosa ay pinakamasiglang lungsod ng Pransiya.[4][5][6]
Ang lungsod, na itinatag ng mga Romano, ay kabisera ng Kahariang Bisigotiko noong ika-5 dantaon at kabisera ng lalawigan ng Languedoc noong kahulihan ng Gitnang Kapanahunan at maagang makabagong kapanahunan (binuwag ang mga lalawigan noong Rebolusyong Pranses), kaya ito ay naging di-opisyal na kabisera ng rehiyong pangkalinangan ng Occitania (Katimugang Pransiya). Kabisera na ito ngayon ng rehiyon ng Occitanie, ang pangalawang pinakamalaking rehiyon sa Kalakhang Pransiya.
Mayroong dalawang mga Pandaigdigang Pamanang Pook ng UNESCO ang Tolosa: ang Canal du Midi (itinalaga noong 1996 at nagbahagi ng pagtatalaga sa ibang mga lungsod), at ang Basilika ni San Saturnino (Pranses: Basilique Saint-Sernin de Toulouse, Occitan: Basilica de Sant Sarnin de Tolosa), ang pinakamalaking gusaling Romaniko sa Europa na nakatayo pa rin[7] at itinalaga noong 1998 dahil sa kahalagahan nito sa rutang pilgrimahe ng Santiago de Compostela. Binansagan ding "Ang Rosas na Lungsod" (La Ville Rose) ang lungsod dahil sa natatanging arkitektura itong yari sa mala-rosas na mga tisang terracotta.
Heograpiya
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang Tolosa ay matatagpuan sa timog ng Pransiya, hilaga ng departamento ng Haute-Garonne, sa aksis ng komunikasyon sa pagitan ng Dagat Mediteraneo at Karagatang Atlantiko.
Hidrograpiya
[baguhin | baguhin ang wikitext]Dumadaloy sa lungsod ang Canal de Brienne, Canal du Midi, at mga ilog ng Garona, Touch at Hers-Mort.
Klima
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang Tolosa ay may katamtamang mahalumigmig na klimang subtropikal (Cfa sa pag-uuring klima ng Köppen). Ang labis na pag-ulan tuwing mga buwan ng tag-init ay humahadlang sa pagbubukod ng lungsod bilang nasa sona ng klimang Mediteraneo.
| Datos ng klima para sa Toulouse (TLS), taas: 151 m (495 tal), karaniwan 1981–2010, mga kasukdulan 1947–kasalukuyan | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Buwan | Ene | Peb | Mar | Abr | May | Hun | Hul | Ago | Set | Okt | Nob | Dis | Taon |
| Sukdulang taas °S (°P) | 21.2 (70.2) |
24.1 (75.4) |
27.1 (80.8) |
30.0 (86) |
33.4 (92.1) |
40.2 (104.4) |
40.2 (104.4) |
40.7 (105.3) |
35.3 (95.5) |
30.8 (87.4) |
24.3 (75.7) |
21.1 (70) |
40.7 (105.3) |
| Katamtamang taas °S (°P) | 9.5 (49.1) |
11.1 (52) |
14.5 (58.1) |
17.0 (62.6) |
21.0 (69.8) |
25.2 (77.4) |
28.0 (82.4) |
27.9 (82.2) |
24.6 (76.3) |
19.5 (67.1) |
13.3 (55.9) |
9.9 (49.8) |
18.5 (65.3) |
| Arawang tamtaman °S (°P) | 5.9 (42.6) |
7.0 (44.6) |
9.8 (49.6) |
12.1 (53.8) |
16.0 (60.8) |
19.7 (67.5) |
22.3 (72.1) |
22.2 (72) |
19.0 (66.2) |
15.0 (59) |
9.5 (49.1) |
6.5 (43.7) |
13.8 (56.8) |
| Katamtamang baba °S (°P) | 2.4 (36.3) |
3.0 (37.4) |
5.0 (41) |
7.1 (44.8) |
10.9 (51.6) |
14.3 (57.7) |
16.5 (61.7) |
16.5 (61.7) |
13.4 (56.1) |
10.5 (50.9) |
5.8 (42.4) |
3.2 (37.8) |
9.1 (48.4) |
| Sukdulang baba °S (°P) | −18.6 (−1.5) |
−19.2 (−2.6) |
−8.4 (16.9) |
−3.0 (26.6) |
−0.8 (30.6) |
4.0 (39.2) |
7.6 (45.7) |
5.5 (41.9) |
1.9 (35.4) |
−3.0 (26.6) |
−7.5 (18.5) |
−12.0 (10.4) |
−19.2 (−2.6) |
| Katamtamang presipitasyon mm (pulgada) | 51.3 (2.02) |
41.6 (1.638) |
49.1 (1.933) |
69.6 (2.74) |
74.0 (2.913) |
60.3 (2.374) |
37.7 (1.484) |
46.8 (1.843) |
47.4 (1.866) |
57.0 (2.244) |
51.1 (2.012) |
52.4 (2.063) |
638.3 (25.13) |
| Araw ng katamtamang presipitasyon (≥ 1.0 mm) | 9.2 | 7.8 | 8.6 | 9.6 | 9.9 | 7.1 | 5.0 | 6.1 | 6.5 | 8.1 | 9.2 | 8.6 | 95.7 |
| Araw ng katamtamang pag-niyebe | 2.1 | 2.0 | 1.0 | 0.2 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.6 | 1.6 | 7.5 |
| Katamtamang kahalumigmigang relatibo (%) | 87 | 82 | 77 | 76 | 76 | 72 | 68 | 71 | 74 | 81 | 85 | 88 | 78.1 |
| Buwanang tamtaman ng sikat ng araw | 92.5 | 115.0 | 175.1 | 186.1 | 209.2 | 227.6 | 252.6 | 238.8 | 204.0 | 149.2 | 96.0 | 85.3 | 2,031.3 |
| Sanggunian #1: Meteo France[8][9] | |||||||||||||
| Sanggunian #2: Infoclimat.fr (relative humidity 1961–1990)[10] | |||||||||||||
| Datos ng klima para sa Toulouse–Francazal, taas: 164 m (538 tal), karaniwan 1981–2010, mga kasukdulan 1922–kasalukuyan | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Buwan | Ene | Peb | Mar | Abr | May | Hun | Hul | Ago | Set | Okt | Nob | Dis | Taon |
| Sukdulang taas °S (°P) | 23.3 (73.9) |
24.8 (76.6) |
28.3 (82.9) |
29.9 (85.8) |
33.9 (93) |
39.3 (102.7) |
40.2 (104.4) |
44.0 (111.2) |
36.0 (96.8) |
35.4 (95.7) |
27.0 (80.6) |
26.9 (80.4) |
44 (111.2) |
| Katamtamang taas °S (°P) | 9.7 (49.5) |
11.1 (52) |
14.5 (58.1) |
16.9 (62.4) |
20.9 (69.6) |
25.0 (77) |
28.0 (82.4) |
28.0 (82.4) |
24.6 (76.3) |
19.5 (67.1) |
13.4 (56.1) |
10.1 (50.2) |
18.5 (65.3) |
| Arawang tamtaman °S (°P) | 6.1 (43) |
7.2 (45) |
9.9 (49.8) |
12.2 (54) |
16.1 (61) |
19.8 (67.6) |
22.4 (72.3) |
22.3 (72.1) |
19.1 (66.4) |
15.2 (59.4) |
9.7 (49.5) |
6.8 (44.2) |
13.9 (57) |
| Katamtamang baba °S (°P) | 2.6 (36.7) |
3.3 (37.9) |
5.4 (41.7) |
7.4 (45.3) |
11.3 (52.3) |
14.7 (58.5) |
16.8 (62.2) |
16.7 (62.1) |
13.7 (56.7) |
10.8 (51.4) |
6.1 (43) |
3.4 (38.1) |
9.4 (48.9) |
| Sukdulang baba °S (°P) | −19.0 (−2.2) |
−16.7 (1.9) |
−7.4 (18.7) |
−4.1 (24.6) |
0.1 (32.2) |
4.5 (40.1) |
7.0 (44.6) |
7.3 (45.1) |
0.0 (32) |
−2.6 (27.3) |
−8.5 (16.7) |
−13.4 (7.9) |
−19 (−2.2) |
| Katamtamang presipitasyon mm (pulgada) | 50.4 (1.984) |
38.5 (1.516) |
45.9 (1.807) |
65.7 (2.587) |
73.7 (2.902) |
58.0 (2.283) |
38.5 (1.516) |
42.7 (1.681) |
51.9 (2.043) |
55.4 (2.181) |
52.4 (2.063) |
52.5 (2.067) |
625.6 (24.63) |
| Araw ng katamtamang presipitasyon (≥ 1.0 mm) | 8.5 | 7.1 | 8.2 | 10.0 | 9.6 | 7.0 | 4.9 | 6.2 | 6.3 | 8.2 | 8.8 | 8.7 | 93.4 |
| Araw ng katamtamang pag-niyebe | 2.1 | 2.0 | 1.0 | 0.2 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.6 | 1.6 | 7.5 |
| Katamtamang kahalumigmigang relatibo (%) | 87 | 82 | 77 | 76 | 76 | 72 | 68 | 71 | 74 | 81 | 85 | 88 | 78.1 |
| Buwanang tamtaman ng sikat ng araw | 93.1 | 116.6 | 173.6 | 186.7 | 207.5 | 224.8 | 246.8 | 234.9 | 202.5 | 147.9 | 94.9 | 85.4 | 2,014.5 |
| Sanggunian: Meteo France[11] | |||||||||||||
Populasyon
[baguhin | baguhin ang wikitext]| Taon | Pop. | ±% |
|---|---|---|
| 1695 | 43,000 | — |
| 1750 | 48,000 | +11.6% |
| 1790 | 52,863 | +10.1% |
| 1801 | 50,171 | −5.1% |
| 1831 | 59,630 | +18.9% |
| 1851 | 95,277 | +59.8% |
| 1872 | 126,936 | +33.2% |
| 1911 | 149,000 | +17.4% |
| 1936 | 213,220 | +43.1% |
| 1946 | 264,411 | +24.0% |
| 1954 | 268,865 | +1.7% |
| 1962 | 329,044 | +22.4% |
| 1968 | 439,764 | +33.6% |
| 1975 | 509,939 | +16.0% |
| 1982 | 541,271 | +6.1% |
| 1990 | 650,336 | +20.1% |
| 1999 | 761,090 | +17.0% |
| 2007 | 859,336 | +12.9% |
| 2012 | 906,457 | +5.5% |
| 2017 | 968,638 | +6.9% |
| Source: [12][13][14] | ||
| Taon | Pop. | ±% |
|---|---|---|
| 1968 | 474,000 | — |
| 1975 | 585,000 | +23.4% |
| 1982 | 645,000 | +10.3% |
| 1990 | 797,373 | +23.6% |
| 1999 | 964,797 | +21.0% |
| 2007 | 1,187,686 | +23.1% |
| 2012 | 1,270,760 | +7.0% |
| 2017 | 1,360,829 | +7.1% |
| Source: [12][13][14] | ||
Mga ugnayang pandaigdig
[baguhin | baguhin ang wikitext]Kambal at kapatid na mga lungsod
[baguhin | baguhin ang wikitext]Magkakambal ang Tolosa aa:[15]
Ibang mga kooperasyon
[baguhin | baguhin ang wikitext]Mayroon ding mga akorde ng kooperasyon ang Tolosa sa sumusunod na mga bayan:[16]
Zaragoza, Aragón, Espanya
N'Djamena, Chad
Hanoi, Biyetnam
Saint-Louis, Senegal
Düsseldorf, Alemanya
Tingnan din
[baguhin | baguhin ang wikitext]- 138 Tolosa, isang taeng-bituin
- Kasaysayan ng Tolosa
- Katoliko Romanong Arkidiyosesis ng Tolosa
- Talaan ng mga alkalde ng Tolosa
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]Mga pagsisipi
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ CNES. "Ademe.fr" (PDF) (sa wikang Pranses). Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 29 Hunyo 2007. Nakuha noong 30 Mayo 2007.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Lefebvre, Olivier (2014). Atlas régional : effectifs d'étudiants en 2012-2013 (PDF). Paris: Ministère de l'Education nationale, de l'Enseignement supérieur et de la Recherche. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 2014-04-27. Nakuha noong 2020-06-10.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Infographic / Air transport in Europe Naka-arkibo 4 September 2017 sa Wayback Machine. Aertec, Eurostat
- ↑ Palmarès des villes les plus dynamiques : la revanche de la province L'Express
- ↑ Les villes les plus dynamiques de France Naka-arkibo 23 September 2015 sa Wayback Machine. Challenges
- ↑ Toulouse, métropole la plus dynamique La Dépêche du Midi
- ↑ Toulouse's Saint Sernin, Largest Romanesque Church in Europe Europe Close
- ↑ "Climatological Information for Toulouse, France". Meteo France. 7 Agosto 2019.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑
"TOULOUSE–BLAGNAC (31)" (PDF). Fiche Climatologique: Statistiques 1981–2010 et records (sa wikang Pranses). Meteo France. Nakuha noong 7 Agosto 2019.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Normes et records 1961–1990: Toulouse-Blagnac (31) – altitude 151m" (sa wikang Pranses). Infoclimat. Inarkibo mula sa orihinal noong 4 Marso 2016. Nakuha noong 7 Agosto 2019.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑
"TOULOUSE–FRANCAZAL (31)" (PDF). Fiche Climatologique: Statistiques 1981–2010 et records (sa wikang Pranses). Meteo France. Nakuha noong 7 Agosto 2019.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 12.0 12.1 Maling banggit (Hindi tamang
<ref>tag; walang binigay na teksto para sa refs na may pangalangpopulation); $2 - ↑ 13.0 13.1 Maling banggit (Hindi tamang
<ref>tag; walang binigay na teksto para sa refs na may pangalangUU10_codes); $2 - ↑ 14.0 14.1 Maling banggit (Hindi tamang
<ref>tag; walang binigay na teksto para sa refs na may pangalangAU10_codes); $2 - ↑ "Les villes jumelées" (sa wikang Pranses). Toulouse, France: Mairie de Toulouse. Nakuha noong 2015-07-05.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Accords de coopération" (sa wikang Pranses). Toulouse, France: Mairie de Toulouse. Nakuha noong 2015-07-05.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Mga pinagkunan
[baguhin | baguhin ang wikitext]- Le Stang, Anne (2006). Histoire de Toulouse illustrée (sa wikang Pranses). leperegrinateurediteur.com. ISBN 2-910352-44-7.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - Kerrison, Helen & Jeremy (2008). The Practical Guide to Toulouse. leperegrinateurediteur.com. ISBN 2-910352-46-3.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Mga kawing panlabas
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Gabay panlakbay sa Tolosa mula sa Wikivoyage
- Toulouse tourist office
- (sa Pranses) ToulouseCity.com Naka-arkibo 10 June 2020[Date mismatch] sa Wayback Machine.
- Toulouse city guide – About-France.com
- Toulouse : pink, violets, red and black – Official French website
- (sa Pranses) Official site
| Pandaigdigan | |
|---|---|
| Pambansa | |
| Heograpiko | |
| Iba pa | |
