Bataan
Bataan | |||
|---|---|---|---|
| Lalawigan ng Bataan | |||
 | |||
| |||
 Mapa ng Pilipinas na magpapakita ng lalawigan ng Bataan | |||
 | |||
| Mga koordinado: 14°40'48"N, 120°27'0"E | |||
| Bansa |  Pilipinas | ||
| Rehiyon | Gitnang Luzon | ||
| Kabisera | Balanga | ||
| Pagkakatatag | 11 Enero 1757 | ||
| Pamahalaan | |||
| • Uri | Sangguniang Panlalawigan | ||
| • Gobernador | Albert Garcia | ||
| • Manghalalal | 566,479 na botante (2022) | ||
| Lawak | |||
| • Kabuuan | 1,372.98 km2 (530.11 milya kuwadrado) | ||
| Populasyon (senso ng 2020) | |||
| • Kabuuan | 853,373 | ||
| • Kapal | 620/km2 (1,600/milya kuwadrado) | ||
| • Kabahayan | 208,941 | ||
| Ekonomiya | |||
| • Kaurian ng kita | ika-1 klase ng kita ng lalawigan | ||
| • Antas ng kahirapan | 9.00% (2021)[2] | ||
| • Kita | ₱4,320,735,808.141,213,232,548.001,228,698,055.521,607,871,454.461,728,527,739.611,820,238,562.822,681,423,032.942,843,489,816.492,973,404,196.343,477,990,320.693,969,663,882.73 (2022) | ||
| • Aset | ₱11,467,642,498.324,286,621,086.003,035,221,208.493,592,590,519.504,295,885,695.764,953,685,762.995,772,822,872.947,326,946,566.189,748,630,503.7411,677,485,099.11 (2022) | ||
| • Pananagutan | ₱4,287,071,102.431,025,296,280.001,077,247,568.231,053,358,675.411,184,561,522.871,273,709,029.591,319,402,896.402,367,858,542.173,508,880,795.634,207,706,310.93 (2022) | ||
| • Paggasta | ₱3,882,893,965.81916,383,054.00999,318,759.04924,679,878.951,064,574,363.631,179,125,310.961,551,774,310.752,192,318,508.212,167,982,402.053,078,356,810.853,581,588,975.00 (2022) | ||
| Pagkakahating administratibo | |||
| • Mataas na urbanisadong lungsod | 0 | ||
| • Lungsod | 1 | ||
| • Bayan | 11 | ||
| • Barangay | 237 | ||
| • Mga distrito | 2 | ||
| Sona ng oras | UTC+8 (PST) | ||
| Kodigo postal | 2100–2114 | ||
| PSGC | 030800000 | ||
| Kodigong pantawag | 47 | ||
| Kodigo ng ISO 3166 | PH-BAN | ||
| Klima | tropikal na monsoon na klima | ||
| Mga wika | Wikang Indi Wikang Mariveleño Wikang Ambala wikang Tagalog | ||
| Websayt | http://bataan.gov.ph | ||
Ang Bataan ay isang lalawigan ng Pilipinas na sinasakop ang buong Tangway ng Bataan sa Luzon. Bahagi ng rehiyon ng Gitnang Luzon ang lalawigan . Lungsod ng Balanga ang kabisera nito at pinapaligiran ng mga lalawigan ng Zambales at Pampanga sa hilaga. Kaharap ng tangway sa kanluran ang Kanlurang Dagat ng Pilipinas at Look ng Maynila naman sa silangan.
Labing-isang bayan ang bumubuo sa lalawigan ng Bataan. Sa labing isang bayan at isang lungsod, hinati sa dalawang distrito ang mga ito. Ang unang distrito ay binubuo ng Dinalupihan, Hermosa, Orani, Samal at Abucay sa Hilaga ng tangway at Morong sa hilagang kanluran ng lalawigan. And ikalawang distrito ay binubuo ng Lungsod ng Balanga, Pilar, Orion, Limay, Mariveles at Bagac sa timog bahagi ng tangway.
Isa sa mga tahimik na lalawigan ang Bataan. Karamihan sa mga urban na sentral ng mga bayan ay malapit sa anyong-tubig dahil hinihiwalay ng Bundok Natib (Mount Natib) ang gitna ng Bataan. Dahil dito, ang silangan ng Bataan ay nakahiwalay sa Kanlurang bahagi. Ang silangang bahagi ay nakaharap sa Look ng Maynila. Sa kabilang bahagi, ang mga bayan ng Mariveles, Bagac at Morong ay nakaharap sa Dagat Timog Tsina. Karamihan ng mga popular na beach/tabing dagat sa Bataan ay nasa kanlurang bahagi ng Bataan, nakaharap sa Dagat Timog Tsina. Sa Silangan, ang Look ng Maynila ay kilala bilang sikat na lugar pangisdaan ng mga mangingisda.
Pangingisda at pagsasaka ang pangulong hanap-buhay ng mga taga-Bataan. Gayon man, sa paglipas ng panahon, ang mabilis na pagiging popular ng teknolohiya sa bansa ay nagbigay ng daan para magtayo ng mga pabrika sa Mariveles. Sa ngayon, isa ang Mariveles sa mga panguhaning pagawaan ng mga produktong pangkalakalan sa Pilipinas at sa ibang bansa. Isa rin sa mga sikat na lugar ang Bataan pagdating sa mga gawaing-kamay (handicrafts).
Kasaysayan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Noong 1647, ang puwersang pandagat ng Olanda (Netherlands) ay sumugod sa Pilipinas sa pagtatangkang makuha ang kapuluan mula sa Espanya. Pagdating nila ay minasaker nila ang mga tao sa Abucay, Bataan.
Ang lalawigan ng Bataan ay itinatag noong 11 Enero 1754 ni Gobernador-Heneral Pedro Manuel Arandia mula sa lupaing dating kabilang sa lalawigan ng Pampanga at corregimiento ng Mariveles na noon ay sakop din ang Maragondon, Cavite na nasa kabilang panig ng Look ng Maynila.[3]
Heograpiya
[baguhin | baguhin ang wikitext]Pagkakahating Pampolitika
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang lalawigan ng Bataan ay nahahati sa 11 bayan at isang lungsod.
| Lungsod o Bayan | Distrito | Sukat (km)2 | Populasyon | Densidad | Bilang ng Barangay | ZIP code | Income Class |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Abucay | 1st | 79.72 | |||||
| Bagac | 2nd | 31,365 | |||||
| Balanga City | 2nd | ||||||
| Dinalupihan | 1st | ||||||
| Hermosa | 1st | ||||||
| Limay | 2nd | ||||||
| Mariveles | 2nd | ||||||
| Morong | 1st | ||||||
| Orani | 1st | ||||||
| Orion | 2nd | 60,771 | |||||
| Pilar | 2nd | ||||||
| Samal | 1st |
|
Zambales, Pampanga |
| |||||
| Dagat Timog Tsina | 
|
Look ng Maynila, Kalakhang Maynila | |||||
 Bataan 
| |||||||
| |||||||
| Corregidor Look ng Maynila Kavite |
 Lalawigan ng Bataan | |
|---|---|
Balanga (kabisera) | |
| Mga bayan | |
| Mga bahaging lungsod | |
| Mga distritong pambatas | |
Ang lathalaing ito na tungkol sa Pilipinas ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.
- ↑
"Province: Bataan". PSGC Interactive. Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority. Nakuha noong 12 Nobyembre 2016.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "2021 Full Year Official Poverty Statistics of the Philippines" (PDF). Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. 15 Agosto 2022. Nakuha noong 28 Abril 2024.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Cornelio R. Bascara. 2010. A History of Bataan (1587-1900). UST Publishing