Jafa
Jafa (יָפוֹ, shqiptuar [jaˈfo] 
[[:Media:He-Yafo.ogg|]] (help·info); يَافَا, shqiptuar [ˈjaːfaː]), e quajtur edh Jafo, Jopa ose Jope, është një qytet-port i lashtë levantin, që është pjesë e rajonit Tel Aviv-Jafo të Izraelit, i vendosur në pjesën jugore. Qyteti gjendet në krye të një kodre të ngritur në mënyrë naturore në vijën bregdetare mesdhetare.
Etimologjia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Qyteti përmendet në burimet egjiptiane dhe Letrat e Amarnës se Japu. Sipas mitologjisë ajo është emërtuar sipas Jafetit, një nga bijtë e Noas, pikërisht ai që e ndërtoi atë pas përmbytjes. Tradita Helenistike e lidh emrin me Iopeia-n, ose Kasiopeia, nëna e Andromedës. Një shkëmb afër limanit konsiderohet se ka qenë vendi ku Andromeda u shpëtua nga Perseu. Plini Plaku e lidh emrin me Iopa-n, bijën e Eolit, zotit të erës. Gjeografi mesjetar arab al-Mukadasi e përmend atë si Jafa.[1]
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Gërmimet në Jafa tregojnë se ajo ka qenë e banuar që nga Epoka e hershme e Bronzit. Qyteti përmendet në mjaft dokumente të egjiptiane dhe asiriane. Jafa njihet në Bibël si një nga kufijtë e Tribusë së Danit dhe si një port përmes të cilit cedrat Libanezë importoheshin për ndërtimin e Tempullit të Jeruzalemit. Nën sundimin pers, Jafa ju dha fenikasve. Qyteti paraqitet në historinë biblike të Jonah dhe legjendën greke të Andromedës. Më vonë, ai shërbeu si porti kryesor i Judesë Hasmoniane. Megjithatë, rëndësia e tij ra gjatë Periudhës Romake pas ndërtimit të Caesarea Maritima.
Jafa u kontestua gjatë Kryqëzatave, kur ajo ishte qendra e provincës së Jafës dh Ashkalonit. Është e lidhur me betejën e Jafës në vitin 1192 dhe traktatin pasues të Jafës, një armëpushim midis Rikard Zemërluanit dhe Saladinit, si dhe më vonë traktatit të paqes në vitin 1229.
Pas pushtimit të Egjiptit në vitin 1790, Napoleon Bonaparti vendosi të pushtonte edhe Sirinë. Më 2 mars 1799 ai rrethoi qytetin e Jafës, por aty hasi në rezistencë të fortë të mbrojtësve të qytetit. Sipas historianit anglez Mann, tërë mbrojtja ishte e përberë prej shqiptarësh. Bonaparti që kishte 13.000 ushtarë me armatim modern, e shtrëngoi rrethimin deri sa shqiptarët u detyruan të dorëzohen, por me kusht që tu ruhej jeta. Me këtë kusht u pajtua edhe shefi i shtatmadhorisë franceze. Pasi u dorëzuan, ai i lidhi shqiptarët dhe i çoi te Bonaparti. Bonaparti vendosi ti pushkatonte të gjithë. Sipas Mannit, në këtë masakër u vranë 4.000 shqiptarë. Në vitin 1799, Napoleon Bonaparti gjithashtu e plaçiki qytetin gjatë rrethimit.
Gjatë Luftës së Parë Botërore britanikët e morën qytetin gjatë betejës së vitit 1917, ndërsa më vonë vëzhgimi i tyre, si pjesë e Mandatit të Palestinës, tensionet etnike kulminuan në vitin 1921 me Trazirat e Jafës. Si një qytet me shumicë arabe në periudhën osmane, Jafa u bë e njohur duke nisur nga shekulli XIX për kopshtet dhe frutat e saj. Pas luftës së vitit 1948, shumica e popullsisë arabe u dëbua dhe qyteti u bë pjesë e shtetit të sapokrijuar të Izraelit. Në vitin 1950 u bashkua në një bashki me Tel Avivin. Tani, Jafa është një nga qytetet e përziera të Izraelit, me afërsisht 37% të popullsisë së qytetit, arabe.[2]
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ le Strange, 1890, pp. 550-551
- ^ Ilan Lior (28 shkurt 2011). "Tel Aviv to build affordable housing for Jaffa's Arab residents". Haaretz.com (në anglisht). Marrë më 12 maj 2022.
Literatura
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Rilindja e mërkure 26 shtator 1996.