آٹو کیڈ (Auto CAD)

دورِ حاضر وچ انجینئری / ڈیزائن توں متعلق جیہڑے سافٹ وئرز استعمال تھیندے ہن، اوہ تمام CAD یعنی Computer-Aided-Design دے زمرے وچ آندے ہن۔ CAD نال متعلق ٻہوں سارے پیکجز (Packages) دستیاب ہن ۔۔۔ مثلاً : مائکرواسٹیشن (MicroStation)، تھری ڈی اسٹوڈیو یا تھری ڈی میکس (3D-Max)، ڈاٹا کیڈ (DATACAD)، آرکی کیڈ (ArchiCAD)، اریس (ARRIS)، سوفٹ کیڈ (SoftCAD)، انٹیلی کیڈ (اوپن سورس آٹوکیڈ) (IntelliCAD opensource) وغیرہ۔ کمپیوٹر ایڈڈ ڈیزائننگ تے ڈرافٹنگ (CADD, Computer-Aided-Designing-&-Drafting) نال متعلق جتنے وی سافٹ وئر دستیاب ہن ۔

دیگر گرافکس پروگرام دے مقابلے وچ آٹوکیڈ دی ایہ انفرادیت ہے کہ ایندی سافٹ کاپی (یعنی dwg فائل) دا پرنٹ (یعنی ہارڈ کاپی) کاغذ تے کڈھ گھنݨ دے بعد اساں بآسانی کاغذ تے بݨی ڈرائنگ دی کہیں وی Scale توں پیمائش کر سڳدے ہیں۔ مثلاً کہیں کوں اپݨے گھر دا پلان تیار کرنا ہے اور اوہ پلان ایں کوں A4 سائز دے کاغذ تے چاہیدا اے تاں مکان دے رقبے (Area) تے کاغذ دے سائز (A4; 297x210 mm) کوں دھیان وچ رکھدے ہوئے کوئی وی مناسب Scale ( مثلاً 1:100 یا 1:50 ) تے ڈرائنگ بݨیج سڳدی ہے تے پرنٹ کرݨ دے بعد کاغذ تے بݨے ڈرائنگ دے حصیاں دی بالکل درست پیمائش حاصل کریج سڳدی ہے۔

تفصیل

اِنہاں تمام وچوں ہک AutoCAD ہی اوہ واحد سافٹ وئر ہے، جیہڑا ساری دنیا وچ سب توں زیادہ مقبول ہے تے سب توں زیادہ استعمال وی کیتا ویندا ہے۔ اج توں کوئی پنجیی تریہہ سال قبل، دنیا بھر وچ جیہڑی وی ڈرائنگ (Drawing) بݨائی ویندی ہئی، قوہ کاغذ تے پنسل یا روشنائی والے قلم نال تیار کیتی ویندی ہئی ۔ تے ول، ڈرائنگ وچ کہیں وی قسم دی تبدیلی دا مطلب ہئی کہ ساری دی ساری ڈرائنگ شروع توں تیار کیتی ونجے. ایہ اتنی وݙی خامی ہئکہ جیندا حل نہایت مطلوب ہئی تے CAD دے نظام دی تخلیق نے ایہ مسئلہ مستقل طور تے حل کر ݙتا۔ واضح رہے کہ CAD یا CADD دراصل ڈرائنگ توں متعلق ہک کمپیوٹر نظام (Computer System) ہے تے ایں نظام دے تحت کئی سافٹ وئرز کم کریندن، جنہاں وچ AutoCAD نسبتاً زیادہ معروف و مقبول ہے۔ آٹو کیڈ سافٹ ویئر ، وژول بیسک (Visual Basic) دے تحت تیار کیتا ڳیا ہے اور اِیندی جیہڑی فائل بݨدی ہے، ایندا ایکسٹنشن (extension) ہوندے : "dwg" ۔ دیگر تمام CAD پیکجز کیتے وی ایہو ایکس ٹنشن Default Standard قرار پایا ہے۔ ویسے آٹو کیڈ دے ذریعے ' dxf ' ایکس ٹنشن والی فائل وی بݨ سڳدی ہے، جیہڑی صرف ASCII text تے مشتمل ہوندی ہے تے دیگر سافٹ وئیرز مثلاً فلیش (Flash) یا کورل ڈرا یا پینٹ شاپ پرو وچ ایکسپورٹ کریج سڳدی ہے۔ ایندے علاوہ آٹوکیڈ دی ڈرائینگ کوں 'EPS' فارمیٹ وچ وی ایکسپورٹ کریج سڳیندے۔

حساب و پیمائش دے لحاظ نال بالکل درست ڈرائنگ تیار کرنا AutoCAD دی ہک عمومی خاصیت ہے۔ کیونکہ AutoCAD، پیمائش دی اکائی (Units of measurement)، اسکیل (Scale) تے کاغذ دے سائز کوں مدنظر رکھ کے ڈرائنگ دی تخلیق کریندے۔ اور ڈرائنگ اِیں حد تک درست (accurate) ہوندی ہے کہ ایندے print-out دی بنیاد تے عمارتاں / صنعتی کار خانے (Factories) وجود وچ آندن۔ AutoCAD ہر چند کہ ' اڈوب فوٹو شاپ ' یا ' کورل ڈرا ' دی طرح خالصتاً گرافکس دا سافٹ وئر نی بلکہ ایہ انجینئری ڈیزائن دے Line-Art نال تعلق رکھݨ والا پروگرام یا اپلی کیشن (Application) ہے۔ اس دے باوجود، ایندے استعمال کنندگان وچ جتھاں زیادہ تر سول انجینئر، آرکیٹکٹ، می مکینیکل / الکٹریکل انجینئر، ایرو ناٹیکل انجینئر تے نقشہ ساز نظر آندن، اتھائیں مختلف پیشہ ورانہ شعبہ جات وچ وی ایندا استعمال عام ہے۔

آٹوکیڈ دی تاریخ

AutoDesk Inc اُوں قابل تحسین کمپنی دا ناں ہے جیں نے CAD دی دنیا وچ سب توں پہلے AutoCAD کوں متعارف کرایا ہیئ تے اڄ وی AutoCAD دے جملہ حقوق ہیندے ناں محفوظ ہن۔ آٹوڈیسک انکارپوریشن دے مطابق ورژن ہسٹری کجھ ایویں ہے : دسمبر 1982 ء وچ آٹو کیڈ دا سب توں پہلا ورژن، یعنی Ver.-1.0 ریلیز کیتا ڳیا ۔ آٹو کیڈ دی ریلیز 8 کوں " Ver.-2.6" دا ناں ݙتا ڳیا ، جیہڑا اپریل 1987ء وچ لانچ تھیا تے ول ریلیز 9، " Ver.-9" ہی دے ناں نال ستمبر 1987ء وچ لانچ کیتا ڳیا۔ ہیں طرح ، Ver.-10، اکتوبر 1988ء وچ، Ver.-12، جون 1992ء وچ، Ver.-14، فروری 1997ء وچ، Ver.-2000، مارچ 1999ء وچ تے Ver.-2006، مارچ 2005ء وچ جاری کیتے ڳئے۔ اِنہاں تمام versions وچ 10، 12، 14، 2000، 2006 نے دیگر versions دے مقابلے وچ زیادہ مقبولیت پاتی تے انہاں دا استعمال وی زیادہ تھیا۔ مارچ 2009ء وچ آٹوکیڈ دا ورژن AutoCAD-2010۔ منظر عام تے آیا تے ایں طرح ایندے وچ مزید تبدیلیاں نال نویں ورژنز دی آمد دا سلسلہ جاری اے۔

جدید دور وچ آٹوکیڈ دی اہمیت

معیار اور مقدار ، آٹو کیڈ اِنہاں ݙوہاں دے معاملے وچ کافی اڳاں ہے۔ مثلاً اگر ساکوں کہیں گھر دا بݨا بݨایا پلان مختصر تبدیلی دے نال دوبارہ پرنٹ کر کے ݙیوݨے تاں اساں منٹاں وچ تبدیلی دا کم کرکے ڈرائنگ دا پرنٹ آؤٹ کڈھ سڳدے ہیں۔ ہتھ ن ڈرائنگ بݨاوݨ یعنی Manual Drafting وچ جتنا وقت تے پیسہ ضائع تھیندا ہے، آٹوکیڈ دا استعمال ایں کوں ناقابل یقین حد تک گھٹیندے۔ مسلسل یا متعدد مرتبہ تے تیزرفتاری دے نال اگر کہیں چیز دی نقل بمطابق اصل (Duplicate) بݨاوݨی ہووے تاں ایں کم وچ آٹوکیڈ حیرت انگیز طور تے ساݙا بہترین معاون ثابت تھیندے۔ ایندی ہک مثال : تہاݙے گھر دے نقشے وچ ترئے عدد بیت الخلاء (Toilet) بݨائے ڳن تے تریہے نقشہ جات وچ ہک مخصوص مقام تے تہاکوں مشرقی کموڈ ݙکھاوݨے تاں ایہ کم آٹوکیڈ کیتے سیکنڈاں دا ہے۔ دراصل آٹوکیڈ، ڈرائنگ وچ موجود ہر قسم دی شے کوں اپݨی میموری وچ محفوظ رکھدا ہے تے دوبارہ طلب کیتی ونڄݨ والی شے کوں ہک ہی command تے اوہ صحیح مقام یعنی بالکل درست dimension تے ٻلہا ݙیندے۔ کاغذ تے کوئی پیچیدہ قسم دے مشینی پرزے دی ڈرائنگ بݨاوݨی بے تحاشا دقت طلب کم ہوندا ہے کیونکہ پیمائش دا حساب کتاب تے reference point توں خاص حصیاں دی پیمائش بہت وقت طلب کم ہوندے، جبکہ ایں معاملے وچ آٹوکیڈ اپݨے خودکار Math-Processor دے سبب تہاکوں حساب کتاب کرݨ دی زحمت چاوݨ نی ݙیندا۔ Zoom-In تے Zoom-Out دی مسلسل دستیاب سہولت دی بنیاد تے اساں ڈرائنگ دے کہیں وی پسندیدہ حصے کوں ساری اسکرین تے نمایاں کر کے اُوں خاص حصے کوں بآسانی تبدیل یا Edit کر سڳدے ہیں۔ ݙو بُعد (یعنی 2-Dimension )، یعنی طول (Length) تے عرض (Width) دے علاوہ آٹوکیڈ وچ اَبعادِ ثلاثہ (3-Dimension) دی ڈرائنگ وی بݨاوݨ دی سہولت حاصل ہے۔ تے 3D Object کوں render وی کر سڳدن۔ تے ول ہیں Rendered Object کوں کہیں وی گرافکس پروگرام کیتے بطور image فائل ایکسپورٹ کریج سڳیندا ہے۔