Cartesiu

Cartesiu (o René Descartes, 31 di marzu, 1596 – 11 di frivaru, 1650) era nu filòsufu francisi e nu scinzatu dâ fìsica. Scrissi du libbra chi vennu ricanusciuti comu essiri capulavori ntê soi campi di studiu.

Ntô sò Discours sur la Methode («Discursu supra a lu Mètudu», 1637) Cartesiu scrissi dû mètudu scintìficu ca l'avìa mmintatu iddu stissu. Scrissi videmma dâ Geomitrìa, dû luci (Diòptrica), e dâ meteoroluggìa). Ntroducìu l'usu dî cuurdinati, e la tiuria di zoccu era n'arcu di celu videmma. Isaac Newton dissi d'iddu e James Hook: "If I have seen further it is because I was standing on the shoulders of giants!" («si ju vitti cchiù arrassu, è pû fattu ca m'acchianài supra a li spaddi di gianti!»).

Ntô sò Meditationes de prima philosophia (traduzzioni dû latinu: «Pinzeri suprâ prima filusufìa» 1641) Cartesiu usau lu mètudu scintìficu p'analizzari li quistioni dâ filusufìa. Scrissi contra lu scetticismu (l'argumentu ca lu munnu nun cci asistissi addirittura).

Iddu critti ca havi âsistiri picchì putìa pinzari e dunca iddu stissu havi a essiri veru. St'argumentu vinni accurzatu d'iddu usannu stu muttu latinu: Cogito ergo sum chi voldiri «Ju penzu dunca sunnu».

L'idei di Cartesiu sunnu spissu currilati a Platoni, nunustanti ca a ddu tempu la moda era d'assicutari l'idei di Aristòtili. Tanti lu discrìvinu comu razziunalista, picchì circava dintra la sò menti ê soi risposti. Puru siddu era contra lu scetticismu giniralmenti, spissu la sò filusufìa veni chiamata «Scetticismu Cartesianu», accussi granni era la sò nfluenza.