सामग्री पर जाएँ

अजा

विकिशब्दकोशः तः

सम्स्कृतम्

[सम्पाद्यताम्]

नामम्

[सम्पाद्यताम्]
    आकारान्त स्त्रीलिम्ग अजा शब्दस्य रूपाणि
एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा विभक्तिः अजा अजे अजाः
सम्बोधनप्रथमा अजे अजे अजाः
द्वितीया विभक्तिः अजाम् अजे अजाः
तृतीया विभक्तिः अजया अजाभ्याम् अजाभिः
चतुर्थी विभक्तिः अजायै अजाभ्याम् अजाभ्यः
पञ्चमी विभक्तिः अजायाः अजाभ्याम् अजाभ्यः
षष्ठी विभक्तिः अजायाः अजयोः अजानाम्
सप्तमी विभक्तिः अजायाम् अजयोः अजासु

क्षीरार्थम्, माम्सार्थम् वा पाल्यमाना पशु विशेषा

अजा

अनुवादाः

[सम्पाद्यताम्]
अजा

,

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

[सम्पाद्यताम्]

कल्पद्रुमः

[सम्पाद्यताम्]

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।


अजा, स्त्री, (न जायते नोत्पद्यते अपि तु उत्पद्यते न + जन् + कर्त्तरि ड नञ् समासः । अत्र नञ्- शब्दः शिरश्चालने । आद्याशक्तिपक्षे नञ्निषे- धार्थः, अजामेकां लोहितशुक्लकृष्णां नमाम इति साङ्ख्यतत्त्वकौमुद्यां ।) छागी । इत्यमरः ॥ माया । आद्या शक्तिः । इति पुराणं ॥ (“अजामेकां लो- हितकृष्णशुक्लां बह्वीः प्रजाः सृजमानां सरू- पाम् अजो ह्येको जुषमाणोऽनुशेते जहात्येनां भुक्तभोग्यामजोऽन्यः” -- इति श्वेताश्वतरोपनि- षद् ॥) ओषधिभेदः । (यथा सुश्रुते, -- “अजा महौषधी ज्ञेया शङ्खकुन्देन्दुपाण्डुरा” ।)

अमरकोशः

[सम्पाद्यताम्]

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।


अजा स्त्री।

अजा

समानार्थक:अजा,छागी

2।9।76।1।1

अजा छागी शुभच्छागबस्तच्छगलका अजे। मेढ्रोरभ्रोरणोर्णायु मेष वृष्णय एडके॥

पति : अजः

पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्येतरः, जन्तुः, स्तनपायी

Apte

[सम्पाद्यताम्]

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।


अजा [ajā], [न जायते इत्यजा]

(According to Sāṅkhya Philosophy) Prakṛti or Māyā, the verse which refers to अजा, (अजामेकां लोहितशुक्लकृष्णाम् &c.) is interpreted by the Vedāntins as referring to the प्रकृति consisting of तेजस्, अप् and अन्न, See Ś. B.

A she-goat. -Comp. -गलस्तनः the fleshy protuberance or nipple hanging down from the neck of goats: (fig.) an emblem of anything worthless or useless; धर्मार्थकाममोक्षाणां यस्यैको$पि न विद्यते । ˚स्तनस्येव तस्य जन्म निरर्थकम् ॥ स्तनवदवलम्बते यः कण्ठे $जानां मणिः स विज्ञेयः Bṛ. S.65.3. -जीवः, -पालकः a goatherd, See अजजीव &c. -तौल्वलिः [शाक ˚गण] N. of a sage who lived on the milk of goats (अजादुग्धेन वर्तमानः). अजका-अजिका (स्वार्थे कन् टाप्)

A young she-goat.

[अजस्य विकारः अवयवः गलस्तनः पुरीषं वा] The fleshy protuberance on the neck, or its excrement.

A disease of the pupil of the eye. -Comp. -जातः [अजकेव जातः] the above disease, (अजापुरीषप्रतिमो रुजावान् सलोहितो लोहितपिच्छिलास्रः । विदार्य कृष्णं प्रचयो$भ्युपैति तं चाजकाजातमिति व्यवस्येत् ॥)

Monier-Williams

[सम्पाद्यताम्]

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।


अजा f. N. of प्रकृति, of मायाor IllusionSee. अ-जा( s.v. 2. अ-जा)

अजा f. a she-goat

अजा f. N. of a plant whose bulbs resemble the udder of a goat Sus3r.

अजा/ अ-जा f. N. of प्रकृति, मायाor Illusion(See. also 1. अजand 1. अजन).

अजा f. a she-goat.See. 1. अज.

Purana index

[सम्पाद्यताम्]

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।


--born of यशोदा--माया (s.v); फलकम्:F1: भा. X. 3. ४७; १३. ५२.फलकम्:/F the energy of the Creator--through her, Hari is spoken of in nine forms. फलकम्:F2: Ib., XI. 9. २८; XII. ११. ३१.फलकम्:/F

Vedic Rituals Hindi

[सम्पाद्यताम्]

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।


अजा स्त्री.
बकरी, ऋ.वे. 8.7०.5; अ.वे. 6.11.1; तै.सं. 2.1.1.6; ‘अगनीषोमाभ्याम् अजां तया अमृतत्वम् अशीया’, पञ्च.ब्रा. 1.8.6; ‘अजायां होतव्यम्’, ता.ब्रा. 3.7.3.1; प्रजापति के छिन्न मस्तक से उत्पन्न शग् से जन्मा हुआ, श.ब्रा. 14.1.2.13, 25; ‘यदि ----- अगिर्न्मथ्यमानो न जायेत दक्षिणे कर्णे होतव्यम्’, आप.श्रौ.सू. 9.3.5; ‘अनुनयति अजां पुंश्छागलाम्’, आप.श्रौ.सू. 15.1.6 (प्रवर्ग्य अथवा महावीर पात्र के लिए मृदा-सञ्चयन के लिए जाते समय घोडे़ के पीछे चलाता है); 22.6.7; ला.श्रौ.सू. 2.7.17; ‘नित्यम् अभोज्यं क्षीरम् ------ सूतके अजामहिष्योश्च’, गौ.ध.सू. अज एकपाद अजा 39 2.8.23; सोम के मूल्य (क्रयण) की एक इकाई, भा.श्रौ.सू. 1०.17.4; प्रवर्ग्य में इसके दुग्ध का प्रयोग होता है, 11.2.1०; प्राचीनवंश के दक्षिणी द्वार के बाहर एक शङ्कु से बँधा हुआ, 11.6.1०।

"https://sa.wiktionary.org/w/index.php?title=अजा&oldid=484551" इत्यस्माद् प्रतिप्राप्तम्