Emossion

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

L'emossion as peul definisse tanme na sequensa ëd cambiament dë stat ch'a l'ha sò efet an sinch sistema orgànich (cognitiv, neurofisiològich, motor, motivassional, dël consèj), ëd na fasson antërdipendenta e sincronisà, 'me rispòsta a la valutassion dla pertinensa 'd në stìmol esterior o anterior an rapòrt a n'anteresse sentral për l'organism.

La definission ëd minca nossion psicològica a smon ëd sòlit dle dificoltà ëd dimension, e ël concet d'emossion a l'é bin leugn d'esse n'ecession a la régola. Un problema particolar ant la chestion dla definission dl'emossion a ven dal fàit che, soens, j'enonsià as arferisso mach a n'aspet dl'emossion. An efet, ël concet d'emossion a l'é dovrà ëd fasson diferenta sconda che a sia considerà an arferiment a l'aspet stìmol, a l'esperiensa përsonal, a na fase d'un process, a na variàbil antërmedia o a na rispòsta.

N'àutr problema ch'a ostàcola ij progress vers na precision pì granda ant la definission dl'emossion a rësguarda la lenga mojen dl'espression. An efet, la lenga ëd minca di e la lenga sientìfica a l'han pà ël midem but. An 'dzorpì, al di d'ancheuj ij progress sientìfich ant ës setor a eufro nen na mèj terminologìa.

Tutun, chèich autor a l'ha armarcà che a podrìa esse bin nen avèj ëd definission trop rigorose dl'"emossion", an ëtnisend an cont dla fase ëd dësvlup d'ës setor. An efet na definission precisa a l'avrìa 'me conseguense d'aussé 'd frontere an tra ij fenòmeno. As arzigrìa parèj d'esclude d'l'anàlisi j'aspet che podrìo ancor arvelesse essensiaj a la comprension dl'ansema dël process.

J'emossioni, da na mira evolussionista.

La corent evolussionista, an psicologìa dj'emossion, a l'ha soa sorgiss ant ij travaj ëd Charles Darwin e ant la pubblicassion ëd sò lìber: The expression of the emotions in Man and Animals dël 1872.

Conforma a sa corent, j'emossion a son n'ardità ëd nòstri antenà. A venta antlora ciamesse përchè e an che manera as son viaman dësvlupasse. Coma a l'han arciamà Orians e Heerwagen (1992), a l'época dij cassador-arcujidor, j'òm a dovìo bogesse 'd na fasson costanta për trové da mangé. Costi spostament a-j butavo an rapòrt con ëd fenòmeno ch'a së spetavo pà (cambiament climàtich, predator, e via fòrt) ciamand na rispòsta adatativa pronta. Conforma a Tobby e Cosmides (1990), j'emossion donca as dësvlupo tanme rispòsta a diferent ansema ëd situassion ricorent. A sòn, as peul giontesse ël prim prinsipi ëd Darwin, pr' ëspieghé coma na reassion a l'ancamin volontaria a dventa, con ël passé dle generassion, spontanea e ëd rifless.

N'àutra particolarità dj'emossion a l'é soa espression, dël moro e dla vos. Ant un lìber dedicà a Darwin (Ekman, 1973), j'arsërche presentà, ch'a rësguardo j'espression faciaj, a confermo soa ipòtesi an sl'utilità comunicativa. Ekman a dirà ëdcò che: "l'espression dël moro a l'é ël pivò dla comunicassion an tra j'òm" (Rimé e Scherer, 1989). An efet, savèj lese ans ël moro a facìlita nòstre relassion sossiaj; d'àutra part n'anterpretassion ësbalià 'd na mìmica facial a peul fene adoté un comportament nen adeguà a la situassion. Pr'esempi, tra le sumie, cand un mas-cc dominant a scassa n'àutr mas-cc e che chiel-sì fa na smòrfia (espression ëd peur), ël mas-cc dominant a chita dë scasselo. Al contrari, s'a l'é ël mas-cc dominant ch'a fa l'istessa smòrfia, a së speta che ël mas-cc subordinà a ven-a a baselo. Ant ës sens-sì, l'espression facial a përmet d'anformé l'àutr ëd nòstre antension ma ëdcò dël comportament ch'i së spetoma da chiel.

Anfin, ël darié prinsipi ëd Darwin a stabiliss l'anliura an tra emossion e sistema nervos. Belavans, Darwin a restrà mach motobin descritiv an sl'argument e a ventrà speté la teorìa dël fisiòlogh Walter Canon, ant j'agn 1920, për torna buté ël sistema nervos al senter dj'emossion (Canon, 1927).

Emossioni: