Wyborg
60°42′08″N 28°45′46″E/60,702222 28,762778 Widok na miasto z wieży zamkowej | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Data założenia |
1293 | ||||
| Prawa miejskie |
1403 | ||||
| Burmistrz |
Dmitrij Nikulin[1] | ||||
| Powierzchnia |
160,84 km² | ||||
| Wysokość |
3 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+7 (81378) | ||||
| Kod pocztowy |
188800-188811 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
47 | ||||
Położenie na mapie obwodu leningradzkiego  | |||||
Położenie na mapie Rosji  | |||||
| 60°42′08″N 28°45′46″E/60,702222 28,762778
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Wyborg (ros. Выборг, fiń. Viipuri, szw. Viborg) – miasto w Rosji, w obwodzie leningradzkim, leżące na Przesmyku Karelskim, nad Zatoką Wyborską. W Wyborgu występuje głównie przemysł stoczniowy, spożywczy, chemiczny, odzieżowy i elektrotechniczny. Miasto jest również ośrodkiem uzdrowiskowym i celem wypraw turystów. Według oficjalnych danych federalnych w 2021 roku zamieszkiwały je 74 054 osoby.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Wyborg istniał już w X wieku, jako mała rybacka wioska zamieszkana przez Karelów. W niedługim czasie po wybudowaniu tam fortu, stał się ważnym ośrodkiem handlowym w księstwie Karelii. W XII wieku po raz pierwszy był wzmiankowany. W 1293 roku wraz z przyłączeniem księstwa przez Tyrgilsa Knutssona do królestwa Szwecji, został wybudowany zamek. Od XIV wieku Viipuri (Wyborg) należało do Hanzy. Miasto było położone na terenach spornych między Szwecją a Rosją. W XVII wieku miasto podupadło i straciło nieco na znaczeniu. W 1721 roku w wyniku szwedzko-rosyjskiego pokoju w Nystad przeszło w ręce Rosji.
Od 1811 roku włączone w skład Wielkiego Księstwa Finlandii, znajdującego się pod berłem Romanowów. Wraz z wybudowaniem do miasta linii kolejowej w 1869 roku, zaczął rozwijać się przemysł. Miasto było siedzibą istniejącej w latach 1892–1924 eparchii fińskiej i wyborskiej.
W latach 1918–1940 miasto należało do niepodległej Finlandii jako Viipuri. Było ono drugim co do wielkości miastem Finlandii oraz ważnym ośrodkiem przemysłowym, gospodarczym i kulturalnym. 95% mieszkańców stanowili Finowie, ale ważny element w życiu miejskim stanowiły różne mniejszości, np. Rosjanie, Niemcy, Żydzi i Tatarzy oraz szwedzkojęzyczni Finowie. Architekt Alvar Aalto zaprojektował (1927–1935) w Wyborgu słynną funkcjonalistyczną bibliotekę, która jest uważana za jeden z najważniejszych pomników modernistycznej architektury.
W wyniku wojny zimowej Finlandia utraciła miasto wraz z Przesmykiem Karelskim. Mieszkający w Wyborgu Finowie zostali ewakuowani na inne obszary Finlandii, a miasto zostało zaminowane przez Armię Czerwoną. 23 czerwca 1941 roku (dzień po niemieckim ataku na ZSRR), Finlandia została zaatakowana przez ZSRR. W krótkim czasie jej wojska przejęły inicjatywę i opanowały Wyborg, podchodząc następnie pod Leningrad w tzw. wojnie kontynuacyjnej, co pozwoliło na powrót uchodźców. 20 czerwca 1944 roku, w czasie operacji wyborskiej, miasto zostało zajęte przez 21 Armię, wchodzącą w skład Frontu Leningradzkiego[3].
Po zakończeniu wojny Wyborg został włączony do Związku Radzieckiego, a ludność fińska została ponownie wysiedlona. Po opuszczeniu miasta przez Finów zasiedlono je osadnikami ze Związku Radzieckiego, przede wszystkim z Rosji. Administracyjnie miasto należy do obwodu leningradzkiego.
W 2007 r. w Finlandii opublikowano informację, jakoby w 1991 r. władze tego kraju otrzymały propozycję odkupienia za 15 mld dolarów Karelii, jednak powołana przez prezydenta Mauno Koivisto grupa ekspertów ustaliła, że szacowane na 70 mld dol. koszty odbudowy i naprawy tamtejszej infrastruktury byłyby zbyt wysokie dla budżetu państwa. Informacjom tym zaprzeczyli zarówno Koivisto, jak i inni ówcześni politycy. W 2019 r. były wiceminister spraw zagranicznych Rosji Andriej Fiodorow potwierdził, że w 1991 roku władze ZSRR chciały sprzedać Finlandii za 15 mld dol. Karelię i rejon Petsamo, a w 1992 r. taką samą propozycję powtórzył doradca prezydenta Rosji Giennadij Burbulis. Sam Burbulis zdecydowanie jednak temu zaprzeczył[4].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]
Informacje ogólne
[edytuj | edytuj kod]Według lokalnych danych z 2011 roku w Wyborgu mieszka 80 100 ludzi[5]. Dane federalne z 2010 roku podają liczbę mieszkańców jako 79 962 osoby[3]. W 2010 roku urodziło się 818 dzieci, zmarły 1182 osoby[6]. Pod względem migracyjnym, miasto opuściło 611 dotychczasowych mieszkańców, ale 1340 nowych zarejestrowało swój pobyt[3]. Liczba ludności w wieku produkcyjnym wyniosła wówczas 42 600 osób, a bezrobocie 0,45%[6]. W 2002 roku kobiety stanowiły 53,9%, a mężczyźni 46,1%[7]. W 2008 roku struktura ludności wyglądała następująco, ludność do 18. roku życia stanowiła 17,4% populacji, ludność w wieku produkcyjnym 54,4%, bezrobotni 1,2%, a ludność w wieku poprodukcyjnym 27%[7].
Statystyki
[edytuj | edytuj kod]| Rok: | Liczba ludności: |
|---|---|
| 1812 | 2900 |
| 1841 | 4700 |
| 1850 | 8600 |
| 1870 | 13 500 |
| 1897 | 23 500 |
| 1900 | 36 800 |
| 1924 | 51 500 |
| 1939 | 74 400 |
| 1940 | 38 000 |
| 1944 | 30 000 |
| 1945 | 2500 |
| 1946 | 16 400 |
| 1950 | 35 000 |
| 1959 | 51 100 |
| 1962 | 57 000 |
| 1967 | 65 000 |
| 1970 | 65 200 |
| 1973 | 68 000 |
| 1976 | 71 000 |
| 1979 | 75 600 |
| 1982 | 78 000 |
| 1986 | 81 000 |
| 1992 | 80 900 |
| 1996 | 81 200 |
| 2002 | 79 200 |
| 2006 | 78 600 |
| 2008 | 77 600 |
| 2010 | 79 900 |
| 2011 | 80 100 |
| 2014 | 80 265 |
| 2021 | 74 054 |
Religia
[edytuj | edytuj kod]Wyborg jest siedzibą eparchii wyborskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Katedrą tejże eparchii jest sobór Przemienienia Pańskiego w Wyborgu[8].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Zamek w Wyborgu
- Okrągła Wieża
Turystyka i rekreacja
[edytuj | edytuj kod]Urodzeni w Wyborgu
[edytuj | edytuj kod]- Jewgienij Bierzin – rosyjski kolarz, olimpijczyk
- Waldemar Björkstén – fiński żeglarz, olimpijczyk
- Bror Brenner – fiński żeglarz, olimpijczyk
- Allan Franck – fiński żeglarz, olimpijczyk
- Pentti Ikonen – fiński pływak, olimpijczyk
- Sulo Jääskeläinen – fiński skoczek narciarski, olimpijczyk
- Carl Jänisch – rosyjski i fiński szachista
- Eero Järnefelt – fiński malarz
- Wiaczesław Jekimow – rosyjski kolarz, olimpijczyk
- Aino Kallas – fińska pisarka
- Aarne Pekkalainen – fiński żeglarz, olimpijczyk
- Witalij Pietrow – rosyjski kierowca wyścigowy
- Aleksandr Sierow – rosyjski kolarz, olimpijczyk
- Jorma Valkama – fiński lekkoatleta, olimpijczyk
Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Глава муниципального образования «Город Выборг» Ленинградской области [online] [dostęp 2021-06-09] (ros.).
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года [online] [dostęp 2021-06-09] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-02] (ros.).
- ↑ a b c Vbgcity.ru: Наш Выборг – История Города. [dostęp 2013-02-16]. (ros.).
- ↑ Andrzej Łomanowski, Rosja chciała sprzedać Finom Karelię. Za 15 miliardów dolarów [online], www.rp.pl, 23 lipca 2019 [dostęp 2019-07-27] (pol.).
- ↑ Elizavetino-adm.ru: Статистические данные. [dostęp 2013-02-16]. (ros.).
- ↑ a b Old.city.vbg.ru: Статистические данные. [dostęp 2013-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-27)]. (ros.).
- ↑ a b Travellers.ruu: Выборг: Население. [dostęp 2013-02-16]. (ros.).
- ↑ Епископ Выборгский и Приозерский Игнатий совершил освящение восстановленного Спасо-Преображенского кафедрального собора г. Выборга.