Janusz Onyszkiewicz

Janusz Onyszkiewicz
	; Janusz Onyszkiewicz (2014)
Data i miejsce urodzenia	18 grudnia 1937 ; Lwów
	Minister obrony narodowej
Okres	od 11 lipca 1992; do 26 października 1993
Przynależność polityczna	Unia Demokratyczna
Poprzednik	Jan Parys
Następca	Piotr Kołodziejczyk
	Minister obrony narodowej
Okres	od 31 października 1997; do 16 czerwca 2000
Przynależność polityczna	Unia Wolności
Poprzednik	Stanisław Dobrzański
Następca	Bronisław Komorowski
	Przewodniczący Partii Demokratycznej
Okres	od 4 marca 2006; do 10 stycznia 2009
Przynależność polityczna	Partia Demokratyczna
Poprzednik	Władysław Frasyniuk
Następca	Brygida Kuźniak
	Wiceprzewodniczący Parlamentu Europejskiego VI kadencji
Okres	od 20 lipca 2004; do 16 stycznia 2007
Przynależność polityczna	Porozumienie Liberałów i Demokratów na rzecz Europy
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Janusz Adam Onyszkiewicz (ur. 18 grudnia 1937 we Lwowie) – polski polityk, matematyk, alpinista, himalaista i speleolog, dwukrotny minister obrony narodowej (w latach 1992–1993 i 1997–2000), poseł na Sejm X, I, II i III kadencji, deputowany do Parlamentu Europejskiego VI kadencji, od 2004 do 2007 wiceprzewodniczący PE.

Życiorys

Wykształcenie i praca zawodowa

W czasie II wojny światowej wraz z rodzicami przeprowadził się do Przemyśla^[1]^[2]. W 1948 zamieszkał w Warszawie.

Absolwent VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie (1955)^[3]. W 1960 ukończył studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1959–1961 pracował na stanowisku asystenta w Instytucie Maszyn Matematycznych PAN, następnie zatrudniony na UW^[4]. W 1967 pod kierunkiem Andrzeja Stanisława Mostowskiego uzyskał stopień naukowy doktora.

W latach 1969–1980 członek Związku Nauczycielstwa Polskiego, od 1969 do 1976 był przewodniczącym jego komisji oddziałowej, pełnił też funkcję delegata do rady zakładowej ZNP na UW^[4]. Publikował artykuły naukowe z zakresu teorii mnogości i teorii modeli^[5]. Wchodził w skład rady Międzynarodowej Unii Historii i Filozofii Nauki. Wykładał gościnnie na uniwersytetach, m.in. w Wielkiej Brytanii, Francji, Szwecji i Norwegii. Wyróżniony tytułem doktora honoris causa University of Leeds. W latach 2004–2010 był członkiem rady nadzorczej banku WestLB Bank Polska^[6].

Działalność opozycyjna w PRL

W marcu 1968 był współorganizatorem wiecu na macierzystym wydziale. W 1972 został sygnatariuszem listu w obronie braci Jerzego i Ryszarda Kowalczyków. Od 1976 współpracownik niezależnego wydawnictwa „Aneks”, a od 1979 współpracownik Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”^[4].

Latem 1980 udał się do Szczecina, gdzie odbywał się strajk, ale nie został wpuszczony do stoczni, więc wrócił do Warszawy^[7]. Był jednym z założycieli Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” Regionu Mazowsze, a następnie członkiem jego prezydium. W listopadzie 1981 był sygnatariuszem deklaracji ideowej Klubów Rzeczypospolitej Samorządnej Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość^[4].

Po wprowadzeniu stanu wojennego został internowany, zwolniono go 23 grudnia 1982. W kwietniu 1983 tymczasowo aresztowany za kierowanie nielegalnymi obchodami 40. rocznicy powstania w getcie warszawskim, osadzony został w Areszcie Śledczym w Warszawie-Mokotowie. W lipcu tego samego roku zwolniony na mocy amnestii^[4].

Od 1986 był rzecznikiem prasowym NSZZ „S” (najpierw tajnej TKK, następnie jawnej KKW). W 1989 uczestniczył w negocjacjach Okrągłego Stołu jako rzecznik prasowy opozycji.

Działalność publiczna w III RP

Od 1989 do 1991 był członkiem Komitetu Wykonawczego Unii Międzyparlamentarnej. Wiosną 1990 został pierwszym cywilnym wiceministrem obrony narodowej, a w 1992 sekretarzem stanu w tym resorcie. W tym samym roku objął stanowisko ministra obrony narodowej, które zajmował do 1993. Pełniąc tę funkcję uczestniczył jednocześnie w pracach waszyngtońskiej Komisji Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych. Od 31 października 1997^[8] do 16 czerwca 2000 ponownie stał na czele MON w rządzie Jerzego Buzka^[9].

Od 1989 do 2001 sprawował mandat posła na Sejm X, I, II i III kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” (w 1990 wstąpił do Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna), Unii Demokratycznej, a następnie Unii Wolności. Pełnił funkcje wiceprzewodniczącego Komisji Obrony Narodowej, członka Komisji Spraw Zagranicznych, delegacji polskiego parlamentu do Zgromadzenia Północnoatlantyckiego Unii Zachodnioeuropejskiej, a także do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. W 2001 nie został ponownie wybrany do Sejmu, UW nie przekroczyła progu wyborczego.

W 1994 został prezesem Stowarzyszenia Euro-Atlantyckiego. W 2004 z listy UW został wybrany na posła do Parlamentu Europejskiego VI kadencji w okręgu małopolsko-świętokrzyskim liczbą 50 155 głosów (6,37%).

Od 20 lipca 2004 do 16 stycznia 2007 zajmował stanowisko wiceprzewodniczącego Parlamentu Europejskiego z ramienia Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy. Objął następnie funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych, jest także członkiem Podkomisji Bezpieczeństwa i Obrony oraz Delegacji Białoruskiej PE. W 2009 bez powodzenia ubiegał się o reelekcję z listy komitetu Porozumienie dla Przyszłości – CentroLewica (jako kandydat Partii Demokratycznej – demokraci.pl).

Zasiadał we władzach krajowych UD i UW. 4 marca 2006 wybrano go na przewodniczącego Partii Demokratycznej – demokraci.pl, funkcję tę pełnił do 10 stycznia 2009. Od 2010 był radcą w Ministerstwie Obrony Narodowej^[10]. W maju 2016 został przewodniczącym rady politycznej PD, a pół roku później objął tę funkcję w powstałej z przekształcenia PD Unii Europejskich Demokratów. Potem został także przewodniczącym komitetu koordynacyjnego koalicji Wolność Równość Demokracja, powołanej przy Komitecie Obrony Demokracji^[11].

Alpinizm

Od 1957 zajmował się taternictwem, później również alpinizmem i himalaizmem. Uczestniczył w wyprawach w Himalaje, Karakorum, Hindukusz. Jako speleolog dokonał m.in. pierwszego zejścia na tzw. stare dno Jaskini Wielkiej Śnieżnej w Tatrach (1961, z Bernardem Uchmańskim i Krzysztofem Zdzitowieckim), co było ówczesnym rekordem głębokości w Tatrach. Brał udział w wyprawach speleologicznych do Związku Radzieckiego, Jugosławii, Bułgarii i Włoch.

Od 2001 do 2016 pełnił funkcję prezesa Polskiego Związku Alpinizmu.

Osiągnięcia

1972 – wejście na Noszak (7492 m), pierwsze przejście trawersem wszystkich wierzchołków Aspe Safed (6607 m),
1974 – zdobycie Piku Korżeniewskiej (7105 m) i Piku Komunizmu (7495 m),
1 sierpnia 1975 – częściowo nowa droga na Gaszerbrum II (8034 m), z Leszkiem Cichym i Krzysztofem Zdzitowieckim,
11 sierpnia 1975 – pierwsze wejście na Gaszerbrum III (7952 m), najwyższy niezdobyty wówczas szczyt świata, z żoną Alison Chadwick-Onyszkiewicz, Wandą Rutkiewicz i Krzysztofem Zdzitowieckim,
1976 – udział w polskiej wyprawie narodowej na K2, osiągnięcie wysokości 7670 m.

Życie prywatne

Pochodzi z rodziny pieczętującej się herbem Jacyna. Jego pierwsza żona, Witosława Boretti-Onyszkiewicz (córka Witolda Borettiego), zginęła w 1967 przy wycofywaniu się z jaskini w Gruzji. Jego druga żona, Alison Chadwick-Onyszkiewicz, zginęła w 1978 podczas ataku szczytowego na Annapurnę. Janusz Onyszkiewicz ożenił się po raz trzeci – z Joanną Jaraczewską, wnuczką Józefa Piłsudskiego. Ma pięcioro dzieci. Znany z wykorzystywania roweru jako podstawowego środka transportu^[12].

Odznaczenia

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 2011^[13]
Odznaka pamiątkowa Ministerstwa Obrony Narodowej – 1998, ex officio
Wielki Krzyż Komandorski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina – Litwa, 1999^[14]
Order Krzyża Ziemi Maryjnej II klasy – Estonia, 2013^[15]^[16]
Legia Honorowa IV klasy (Francja, 2016)^[17]
Order Wschodzącego Słońca III klasy (Japonia, 2019)^[18]
Medal im. Manfreda Wörnera – Niemcy, 1999

Przypisy

↑ Janusz Onyszkiewicz. dzieje.pl, 1 września 2009. [dostęp 2012-08-06].
↑ Dziś urodziny Janusza Onyszkiewicza. portalgorski.pl, 18 grudnia 2016. [dostęp 2019-11-11].
↑ Wojciech Rylski: Absolwenci Reytana 1955. wne.uw.edu.pl. [dostęp 2021-09-25].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Janusz Onyszkiewicz. encysol.pl. [dostęp 2019-11-11].
↑ Onyszkiewicz, J. (MR Author ID: 511749). American Mathematical Society. [dostęp 2016-10-07]. (ang.).
↑ Nest Bank S.A. (KRS: 0000030330). Krajowy Rejestr Sądowy. [dostęp 2023-02-06].
↑ Andrzej Garlicki: Rycerze okrągłego stołu. Warszawa: Czytelnik, 2004, s. 228. ISBN 83-07-02970-8.
↑ Antoni Dudek: Historia polityczna Polski 1989–2012. Kraków: Znak, 2013, s. 378. ISBN 978-83-240-2130-7.
↑ Antoni Dudek: Historia polityczna Polski 1989–2012. Kraków: Znak, 2013, s. 408. ISBN 978-83-240-2130-7.
↑ Janusz Onyszkiewicz radcą ministra ON. mon.gov.pl, 17 grudnia 2010. [dostęp 2010-12-18].
↑ Współpraca. uniaeuropejskichdemokratow.pl. [dostęp 2018-02-16].
↑ Jak Onyszkiewicz ścigał się z Geremkiem. sport.pl, 22 maja 2013. [dostęp 2022-12-18].
↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 maja 2011 r. o nadaniu orderów (M.P. z 2011 r. nr 78, poz. 780) – pkt 4.
↑ Apdovanotų asmenų duomenų bazė. prezidente.lt. [dostęp 2013-07-27]. (lit.).
↑ Bearers of decorations – Janusz Adam Onyszkiewicz – Maarjamaa Risti II klassi teenetemärk. president.ee. [dostęp 2013-07-27]. (ang.).
↑ Piltuudis: President Ilves andis Poola endisele kaitseministrile üle Maarjamaa Risti teenetemärgi. president.ee, 23 lipca 2013. [dostęp 2013-07-27]. (est.).
↑ Uroczystość wręczenia odznaczeń Katarzynie Bartkiewicz, Michałowi Mrozińskiemu i Januszowi Onyszkiewiczowi. pl.ambafrance.org, 21 kwietnia 2016. [dostęp 2022-11-08].
↑ Ceremonia wręczenia Orderu Wschodzącego Słońca panu Januszowi Onyszkiewiczowi, byłemu Ministrowi Obrony Narodowej. pl.emb-japan.go.jp, 12 września 2019. [dostęp 2022-11-08].

Bibliografia

Profil na stronie Parlamentu Europejskiego. [dostęp 2020-05-14].
Strona sejmowa posła III kadencji. [dostęp 2020-05-14].
Janusz Kurczab: Leksykon polskiego himalaizmu. Warszawa: Agora, 2008, s. 94–95, seria: Polskie Himalaje. ISBN 978-83-7552-383-6.
Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
Zofia Turowska: Gniazdo. Rodzina Onyszkiewiczów. Warszawa: Wydawnictwo Rosner i Wspólnicy, 2005. ISBN 83-89217-72-4.

Linki zewnętrzne

Dr Janusz Onyszkiewicz, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2020-05-14] .

[1] Janusz Onyszkiewicz. dzieje.pl, 1 września 2009. [dostęp 2012-08-06].

[2] Dziś urodziny Janusza Onyszkiewicza. portalgorski.pl, 18 grudnia 2016. [dostęp 2019-11-11].

[3] Wojciech Rylski: Absolwenci Reytana 1955. wne.uw.edu.pl. [dostęp 2021-09-25].

[:0-4] Janusz Onyszkiewicz. encysol.pl. [dostęp 2019-11-11].

[Mathscinet-5] Onyszkiewicz, J. (MR Author ID: 511749). American Mathematical Society. [dostęp 2016-10-07]. (ang.).

[6] Nest Bank S.A. (KRS: 0000030330). Krajowy Rejestr Sądowy. [dostęp 2023-02-06].

[7] Andrzej Garlicki: Rycerze okrągłego stołu. Warszawa: Czytelnik, 2004, s. 228. ISBN 83-07-02970-8.

[8] Antoni Dudek: Historia polityczna Polski 1989–2012. Kraków: Znak, 2013, s. 378. ISBN 978-83-240-2130-7.

[9] Antoni Dudek: Historia polityczna Polski 1989–2012. Kraków: Znak, 2013, s. 408. ISBN 978-83-240-2130-7.

[10] Janusz Onyszkiewicz radcą ministra ON. mon.gov.pl, 17 grudnia 2010. [dostęp 2010-12-18].

[11] Współpraca. uniaeuropejskichdemokratow.pl. [dostęp 2018-02-16].

[12] Jak Onyszkiewicz ścigał się z Geremkiem. sport.pl, 22 maja 2013. [dostęp 2022-12-18].

[13] Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 maja 2011 r. o nadaniu orderów (M.P. z 2011 r. nr 78, poz. 780) – pkt 4.

[14] Apdovanotų asmenų duomenų bazė. prezidente.lt. [dostęp 2013-07-27]. (lit.).

[15] Bearers of decorations – Janusz Adam Onyszkiewicz – Maarjamaa Risti II klassi teenetemärk. president.ee. [dostęp 2013-07-27]. (ang.).

[16] Piltuudis: President Ilves andis Poola endisele kaitseministrile üle Maarjamaa Risti teenetemärgi. president.ee, 23 lipca 2013. [dostęp 2013-07-27]. (est.).

[17] Uroczystość wręczenia odznaczeń Katarzynie Bartkiewicz, Michałowi Mrozińskiemu i Januszowi Onyszkiewiczowi. pl.ambafrance.org, 21 kwietnia 2016. [dostęp 2022-11-08].

[18] Ceremonia wręczenia Orderu Wschodzącego Słońca panu Januszowi Onyszkiewiczowi, byłemu Ministrowi Obrony Narodowej. pl.emb-japan.go.jp, 12 września 2019. [dostęp 2022-11-08].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]