Ibis czczony
| Threskiornis aethiopicus[1] | |||
| (Latham, 1790) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
ibis czczony | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 występuje przez cały rok introdukowany | |||
Ibis czczony[4] (Threskiornis aethiopicus) – gatunek dużego ptaka z rodziny ibisów (Threskiornithidae). W stanie dzikim zamieszkuje Afrykę na południe od Sahary i Irak.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał John Latham w 1790. Holotyp pochodził z obszaru określonego przez autora jako Aethiopia; prawdopodobnie był to Egipt. Autor przydzielił nowemu gatunkowi nazwę Tantalus aethiopicus. Dawniej uznawano gatunek za konspecyficzny z ibisem białookim (Threskiornis bernieri)[2]; obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza te ptaki jako osobne gatunki w rodzaju Threskiornis[5]. Blisko spokrewnione z ibisem czczonym są również ibisy: siwopióry (T. melanocephalus) i czarnopióry (T. moluccus)[2]. Ibis czczony jest gatunkiem monotypowym[2].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi 65–89 cm; masa ciała około 1530 g, zaś rozpiętość skrzydeł 112–124 cm[2]. Anton Reichenow podał następujące wymiary szczegółowe: długość skrzydła 340–380 mm, długość ogona 140–180 mm, długość dzioba 140–180 mm, długość skoku – 90–115 mm[6]. Większość upierzenia ma kolor od białego po brudnobiały. Niebiesko-czarne barkówki tworzą kępkę piór, która opada na zamknięte skrzydła oraz krótki, prostokątny ogon. Lotki są białe z ciemnymi, niebieskozielonymi końcówkami. Głowa jest naga, szaroczarna. Tęczówka brązowa, oko okala naga, czerwona obrączka oczna. Dziób długi, zgięty w dół, nozdrza w kształcie szczelin. Po bokach piersi i w zgięciu skrzydła znajduje się czerwona, naga skóra. Brak dymorfizmu płciowego czy wiekowego; samce są jedynie nieco większe od samic[7].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Zasięg występowania ibisa czczonego obejmuje subsaharyjską Afrykę oraz południowo-wschodni Irak. W Egipcie wymarł. Introdukowano gatunek do Francji i Włoch[2], a także na Tajwan[8].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Środowiskiem życia ibisów czczonych są głównie obrzeża kontynentalnych mokradeł, do tego okolice oczyszczalni, solniska, zbiorniki wodne na farmach, rzeki w otwartych lasach, obszary trawiaste, uprawy, nadbrzeżne laguny, watty, nadbrzeżne wyspy i namorzyny[9]. Potrafią również żyć w miastach i na wsiach[7]. Ibisy czczone żywią się przeważnie owadami, takimi jak prostoskrzydłe i chrząszcze, jedzą również skorupiaki, robaki, mięczaki, ryby, płazy bezogonowe, jaszczurki, małe ssaki, jaja krokodyli i pelikanów różowych (Pelecanus onocrotalus), pisklęta kormoranów przylądkowych (Phalacrocorax capensis), padlinę, odpadki i ziarno[9]. Przeważnie przedstawiciele T. aethiopicus milczą. W sytuacjach konfliktowych zarówno samce, jak i samice odzywają się różnorodnymi kwikami, jękami i charczącymi dźwiękami. W locie głośno rechoczą[7].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Ibisy czczone zakładają swe gniazda na drzewach i krzewach, a na wyspach również i na ziemi[9]. Okres lęgowy zaczyna się po deszczach, jednak na podmokłych obszarach może lęgnąć się również w porze suchej[2]. W Iranie gniazduje od kwietnia do maja. Ibisy czczone są monogamiczne, zakładają duże kolonie lęgowe, liczące od 50 do 2000[9] par. Samica składa od 1 do 5 jaj, lecz zwykle w zniesieniu są dwa[7]. Wymiary jaj według Reichenowa: 57–65 na 39,5–45 mm[6] (inne źródło mówi o minimalnej długości 43 mm). Skorupka ma barwę matowobiałą z niebieskim odcieniem, niekiedy zdobią ją czerwonawe kropki. Inkubacja trwa 21–29 dni; samiec wysiaduje na zmianę z samicą, zmieniając się przynajmniej co dobę. Przez pierwsze 7–10 dni życia młodych przez całą dobę w gnieździe przebywa jeden z rodziców. Po 2–3 tygodniach pisklęta opuszczają gniazdo, jednak nadal przebywają w obrębie kolonii. Po 35–40 dniach od wyklucia młode są w pełni opierzone[7].
Status i zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje ibisa czczonego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 2004, kiedy to dokonano taksonomicznego podziału gatunku[3]. Dawniej występował w Egipcie, gdzie był czczony przez starożytnych Egipcjan i często mumifikowany[7]. Liczebność światowej populacji szacuje się na 200–450 tysięcy dorosłych osobników. BirdLife International uznaje ogólny trend populacji za stabilny w oparciu o dane organizacji Wetlands International z 2018[3]. Na atolu Aldabra liczebność populacji zmalała przez kłusownictwo oraz niepokojenie przez sezonowych pracowników na wyspie. Ibisy czczone są podatne na zatrucie jadem kiełbasianym. BirdLife International wymienia 12 ostoi ptaków IBA, w których występują reprezentanci T. aethiopicus[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Threskiornis aethiopicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g Matheu, E., del Hoyo, J., Christie, D.A., Kirwan, G.M. & Garcia, E.F.J.: African Sacred Ibis (Threskiornis aethiopicus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (18 stycznia 2016)].
- ↑ a b c Threskiornis aethiopicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Threskiornithidae Poche, 1904 - ibisy - Ibises (Wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-02-23].
- ↑ F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, hamerkop, shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-02-23]. (ang.).
- ↑ a b Anton Reichenow: Die Vögel Afrikas. T. 1. 1900–1901, s. 321–323.
- ↑ a b c d e f Charlie Ramsey: Threskiornis aethiopicus. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. University of Michigan, 2008. [dostęp 2016-01-18].
- ↑ The Sacred Ibis Runs Rampant in Taiwan. [w:] Taiwan English News [on-line]. 2016-04-25. [dostęp 2020-02-23]. (ang.).
- ↑ a b c d e African Sacred Ibis Threskiornis aethiopicus. BirdLife International. [dostęp 2016-01-18].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).