Bitwa pod Murowaną Oszmianką

Bitwa pod Murowaną Oszmianką
	II wojna światowa
	; Pogrzeb poległych w bitwie o Murowaną Oszmiankę partyzantów 3. Brygady
Czas	13–14 maja 1944
Miejsce	Murowana Oszmianka
Terytorium	Polska pod okupacją III Rzeszy (Generalne Gubernatorstwo)
Przyczyna	zatargi pomiędzy Polakami i Litwinami
Wynik	zwycięstwo Polski
Strony konfliktu
Polskie Państwo Podziemne	Litewski Korpus Lokalny
Dowódcy
Czesław Dębicki „Jarema”	Povilas Grigaliunas; Eduardas Počebutas†
Siły
5 partyzanckich brygad (3., 8., 9., 12. i 13.) AK; (około 600 żołnierzy)	część 301. batalionu LVR; około 750 żołnierzy
Straty
13 zabitych,; 25 rannych	ponad 50 zabitych,; ponad 60 rannych,; ponad 300 wziętych do niewoli
	Położenie na mapie Polski w 1939 miejsce bitwy
	54,457778°N 25,778611°E/54,457778 25,778611

Bitwa pod Murowaną Oszmianką – największa bitwa pomiędzy wojskami AK a Lietuvos Vietine Rinktine (Litewski Korpus Lokalny) sprzymierzonym z nazistowskimi Niemcami. Bitwa miała miejsce w dniach 13–14 maja 1944 na terenach okupowanych ziem polskich, w pobliżu wsi Murowana Oszmianka (obecnie na terenie Białorusi). Bitwa zakończyła się zwycięstwem sił polskich^[2].

Przebieg bitwy

W nocy z 13 na 14 maja 1944 r. 3 Brygada por. Gracjana Fróga „Szczerbca” stoczyła bój z oddziałami gen. Povilasa Plechavičiusa. Wspólnym zadaniem por. Witolda Turonka „Tura” i „Szczerbca” było rozbicie dwóch kompanii litewskich w Murowanej Oszmiance. Trzecią z kompanii litewskich, rozmieszczoną w Tołminowie miała związać, a w sprzyjającej sytuacji – rozbić, 13 Brygada Adama Walczaka „Nietoperza”. Ubezpieczała 9 Brygada chor. Jana Kolendy „Małego” oraz 12 Brygada kpt. Hieronima Romanowskiego „Cerbera”.

8 Brygada „Tura”, po krótkiej nawale ogniowej, uderzyła od wschodu, przełamała linię obrony i wdarła się do centralnej części miasteczka. 3 Brygada „Szczerbca”, która miała uderzyć z zachodniej strony, spóźniła się na akcję. Pozostałe brygady: 9, 12 i 13 stały na ubezpieczeniu. W takich warunkach dowódca akcji mjr Czesław Dębicki „Jarema” dał rozkaz 12 Brygadzie wsparcia 8 Brygady. Wyparto Litwinów z południowej części miasta, biorąc do niewoli około 20 z nich.

Około 23:30 na miasto z marszu uderzyła brygada „Szczerbca”, forsując zachodnią linię obrony i częścią sił nawiązała w centrum miejscowości styczność z 8 Brygadą. Jednak większość plutonów 3 Brygady stoczyło na przedpolach Murowanej Oszmianki ciężką walkę. Pluton „Milimetra” napotkał bardzo silny opór i trafił pod zmasowany ostrzał. Został przykuty do ziemi nieprzyjacielskim ogniem i poniósł dotkliwe straty. Odcinek zachodni, na którym nacierała 3 Brygada, posiadał dobrze zorganizowaną obronę.

Równocześnie z uderzeniem 3 Brygady do dalszego natarcia ruszyły 8 i 12 brygady. Była to już końcowa faza walki. Opór przeciwnika zmalał. Litwini złożyli broń. Nieprzyjaciel stracił 23 zabitych, do niewoli trafiło ponad 230 jeńców^[3].

Równocześnie z 8 Brygadą akcję w Tołminowie rozpoczęła 13 Brygada „Nietoperza”, która atakiem części własnych sił i wykorzystując psychologicznie odgłosy nawały ogniowej w Murowanej Oszmiance, zmusiła kompanię litewską do złożenia broni. Do niewoli wzięto ok. 120 żołnierzy.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Zygmunt Boradyn, Andrzej Chmielarz, Henryk Piskunowicz: Armia Krajowa na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (1941-1945). Warszawa: Polska Akademia Nauk, 1997, s. 40–45. ISBN 8390716803. (ang.).
↑ Tadeusz Piotrowski: Poland's Holocaust: Ethnic Strife, Collaboration with Occupying Forces and Genocide.... McFarland & Company, 1997, s. 165–166. ISBN 0-7864-0371-3. (ang.).
↑ 8 Brygada AK "Tura". W: Janusz Butkiewicz: Pamiętnik Okręgu Wileńskiego AK. Bydgoszcz: Zarząd Okręgu Wileńskiego ŚZŻAK, 2008, s. 20.

Bibliografia

Jarosław Wołkonowski, Grzegorz Łukomski: Okręg Wileński Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej w latach 1939-1945. Warszawa: Adiutor, 1996. ISBN 83-86100-18-4.
Wiktor Snastin: Inspektorat „F”: (materiały do historii) Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej. Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, 1997. ISBN 83-905279-8-7.

Linki zewnętrzne

Plan, galeria fotografii i opis bitwy

[Boradyn-1] Zygmunt Boradyn, Andrzej Chmielarz, Henryk Piskunowicz: Armia Krajowa na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (1941-1945). Warszawa: Polska Akademia Nauk, 1997, s. 40–45. ISBN 8390716803. (ang.).

[Piotrowski-2] Tadeusz Piotrowski: Poland's Holocaust: Ethnic Strife, Collaboration with Occupying Forces and Genocide.... McFarland & Company, 1997, s. 165–166. ISBN 0-7864-0371-3. (ang.).

[3] 8 Brygada AK "Tura". W: Janusz Butkiewicz: Pamiętnik Okręgu Wileńskiego AK. Bydgoszcz: Zarząd Okręgu Wileńskiego ŚZŻAK, 2008, s. 20.

[1]

[2]

[3]

Zgrupowania	Zgrupowanie nr 1 Zgrupowanie nr 2 Zgrupowanie nr 3 Wileński Korpus Armii Krajowej
Inspektoraty	Inspektorat A Inspektorat B Inspektorat C Inspektorat BC Inspektorat E Inspektorat F
Obwody	Brasław Dzisna Mołodeczno Oszmiana Postawy Święciany Dwór Pole
Brygady	1 2 3 4 („Narocz”) 5 6 7 8 9 10 12 13 23 24 („Dryświaty”) 36 („Żejmiana”) „Gozdawa”
Dowódcy	"Wilk" "Jod" "Pohorecki" "Szczerbiec" "Węgielny" "Mały"
Inne	Akcja „Burza” w Okręgach Wilno i Nowogródek Armii Krajowej Bitwa pod Murowaną Oszmianką Bitwa pod Mikuliszkami Bitwa pod Graużyszkami Łączniczki Okręgu Wilno Armii Krajowej „Kozy” Operacja „Ostra Brama” Zbrodnia w Dubinkach Zbrodnia w Glinciszkach Okręgowa Delegatura Rządu Wilno ORKO

Komenda Główna	Biuro Finansów i Kontroli Biuro Informacji i Propagandy Biuro Inspekcji Kedyw Oddział I Oddział II Oddział III Oddział IV Oddział V Wojskowa Służba Kobiet Szefostwo Biur Wojskowych Szefostwo Komunikacji Wojskowych
Obszary	Białostocki Lwowski Warszawski Zachodni Południowy
Okręgi	Białystok Kraków Lublin Lwów Łódź Nowogródek Polesie Pomorze Poznań Radom-Kielce Stanisławów Śląsk Tarnopol Warszawa Wilno Wołyń
Korpusy	Kielecki Warszawski
Dywizje piechoty	2 DP 3 DP 5 DP 6 DP 7 DP 8 DP 9 DP 10 DP 11 DP 12 DP 21 DP 22 DP 24 DP 25 DP 26 DP 27 DP 28 DP 29 DP 30 DP 106 DP
Brygady	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 13 23 24 36 Gozdawa Kielecka KBKZ Zagłębiowska
Pułki piechoty	1 pspodh. 2 pp Leg. 3 pp Leg. 4 pp Leg. 5 pspodh. 6 psp 7 pp Leg. 8 pp Leg. 9 pp Leg. 10 pp 12 pp 13 pp 15 pp 15 pp 16 pp 17 pp 18 pp 19 pp 21 pp 22 pp 23 pp 24 pp 26 pp 27 pp 28 pp 30 pp 31 pp 32 pp 33 pp 34 pp 35 pp 36 pp 38 pp 39 pp 40 pp 41 pp 42 pp 43 pp 45 pp 48 pp 49 pp 50 pp 51 pp 52 pp 53 pp 72 pp 74 pp 77 pp 78 pp 82 pp 84 pp 112 pp 116 pp 120 pp
Pułki kawalerii	1 pszw 7 puł 8 pal 8 puł 8 psk 10 pal 10 kpa 14 puł 19 puł 21 puł 23 puł 27 puł
Akcje i operacje	Akcja Antyk Akcja „Burza” Akcja Getto Akcja Góral Akcja w Lidzie Akcja N Akcja Nieszpory Akcja Pensjonat Akcja w Pińsku Akcja pod Arsenałem Akcja Taśma Akcja w Końskich Akcja w Celestynowie Akcja Wilanów Akcja Wieniec Akcja Wiśnicz Operacja Hermann Operacja Memel Operacja „Ostra Brama” Powstanie iwienieckie Powstanie warszawskie Powstanie zamojskie Rozbicie więzienia w Kielcach Rozbicie więzienia w Pułtusku
Dywersja i sabotaż	Akcja Bielany Akcja Bollwerk Akcja na tartak w Piaskach Królewskich Akcja Nieszpory Akcja Nowy Rok Akcja Wieniec Mały sabotaż Wysadzenie pociągu w Choszczówce (1943) Wysadzenie pociągu w Piasecznie (1943) Zatopienie statku Tannenberg Zamach bombowy na dworcu kolejowym Friedrichstraße w Berlinie Zamach bombowy na kolej S-Bahn w Berlinie
Zamachy	Akcja Braun Akcja Bürkl Akcja „C” Akcja Durrfeld Akcja Europejska Akcja Główki Akcja Komitet Ukraiński Akcja Koppe Akcja Kośba Akcja Kretschmann Akcja Krüger Akcja „Kutschera” Akcja Leitgeber Akcja Milke Akcja Panienka Akcja Rodewald Akcja Stamm Akcja Topiel Akcja Za Kotarą Likwidacja Heinricha Krafta Likwidacja Hugo Dietza Likwidacja Nadwywiadu Rządu Londyńskiego Zamach na Hansa Franka Zamachy na Curta Hoffmanna Zamach na Maksa Petersa
Bitwy i potyczki	Bitwa o Skalbmierz Bitwa o Surkonty Bitwa w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej Bitwa na Porytowym Wzgórzu Bitwa pod Jaksicami (1944) Bitwa pod Kałużówką Bitwa pod Lasowcami Bitwa pod Murowaną Oszmianką Bitwa pod Mikuliszkami Bitwa pod Graużyszkami Bitwa pod Skorzowem Bitwa pod Wojdą Bój pod Pęcicami Potyczka pod Skroniowem Starcie pod Sucharami Starcie w Kamieniu Stołpeckim Wypad na Marianów Walki o Kowel i Włodzimierz Wołyński (1944) Wypad na Truskaw
Wywiad	Most I Most II Most III Operacja Synteza
Organizacje	AKO Cichociemni Polskie Państwo Podziemne Szare Szeregi ŚZŻ AK Grupy Szturmowe Republika Pińczowska Rzeczpospolita Iwonicka Rzeczpospolita Turgielska
Odznaczenia	Krzyż Armii Krajowej Odznaka „Krzyż Powstania Warszawskiego” Warszawski Krzyż Powstańczy