Agra
27°18′N 78°02′E/27,300000 78,033333
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Stan | |
| Region | |
| Dystrykt | |
| Powierzchnia |
188,4 km² |
| Populacja (2001) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
562 |
| Kod pocztowy |
282001 |
| Tablice rejestracyjne |
UP-80 |
Położenie na mapie Uttar Pradesh  | |
Położenie na mapie Indii  | |
| 27°18′N 78°02′E/27,300000 78,033333
| |
| Strona internetowa | |
Agra (hindi: आगरा) – miasto w Indiach w stanie Uttar Pradesh nad Jamuną.
Populacja miasta w 2001 roku wynosiła 1 259 979 mieszkańców[1].
Siedziba rzymskokatolickiej archidiecezji Agra.
W mieście rozwinięty jest przemysł obuwniczy i włókienniczy oraz rzemiosło. Ośrodek turystyczny. Agra jest ważnym węzłem komunikacyjnym, znajduje się tam również uniwersytet.
Geografia i klimat
[edytuj | edytuj kod]Agra znajduje się w stanie Uttar Pradesh. Miasto położone jest na południowym brzegu Jamuny, w miejscu przecięcia się historycznych szlaków handlowych, z których pierwszy prowadzi z Delhi wzdłuż Jamuny i Gangesu do Benares, a następnie do Bengalu, a drugi łączy Dekan na południu z przedpolem Himalajów i Kaszmirem. Od południa ogranicza je kanał przekopany wzdłuż Jamuny. Miasto leży w południowo-zachodniej części Niziny Hindustańskiej, na terenie płaskiej równiny aluwialnej, urozmaiconej niewielkimi pagórkami. Miasto ma klimat zwrotnikowy pośredni, monsunowy. Na okres zimy i wiosny przypada pora sucha, natomiast monsun letni przynosi opady, szczególnie intensywne w okresie od lipca do września (70-90% sumy rocznej opadów). Najwyższe średnie temperatury dobowe dochodzące do 30 °C przypadają na schyłek pory suchej (od maja do początku czerwca).
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Agra została założona na przełomie V i VI wieku[2]. W 1501 Sikandar Lodi - władca sułtanatu delhijskiego – przeznaczył Agrę na nową stolicę swojego państwa. Gdy w 1526 w bitwie pod Panipatem wojska sułtanatu delhijskiego zostały rozgromione przez najeźdźców z Azji Środkowej, ich władca - Babur - założyciel muzułmańskiej dynastii Wielkich Mogołów, ustanowił w Agrze stolicę swego państwa, utworzonego na podbitych terenach północnych Indii. Najwybitniejszy władca dynastii Wielkich Mogołów - Akbar, rządzący w latach 1556-1605, rozpoczął w 1565 budowę fortu i uczynił go siedzibą władzy, a Agrę - najważniejszym miastem rosnącego w siłę imperium. Tu ogniskowało się życie polityczne, gospodarcze i kulturalne państwa Wielkich Mogołów. Wznoszono liczne reprezentacyjne budowle: pałace, meczety i mauzolea.
Liczbę ludności miasta, przemianowanego dla uczczenia władcy na Akbarabad, szacowano na początku XVII w. na 750 tys. Była to więc jedna z największych metropolii ówczesnego świata. Z fortem sąsiadowała dzielnica rzemiosł i bazarów Kinari Bazaae, dokąd sprowadzano towary także z Persji i Chin. Oprócz meczetów funkcjonowały świątynie hinduskie, buddyjskie, wyznawców dźinizmu, zoroastrian, a także prowadzony przez Jezuitów kościół katolicki.
Dzieło Akbara kontynuowali Dżahangir i Szahdżahan. Po przeniesieniu w 1658 stolicy do Delhi przez Aurangzeba Agra zaczęła tracić znaczenie polityczne, pozostając jednak ważnym ośrodkiem kulturalnym i gospodarczym. W 1803 Agra została zdobyta przez Brytyjczyków z Kompanii Wschodnioindyjskiej. W latach 1833-68 została stolicą prowincji północno-zachodnich. Kilka lat po powstaniu sipajów (1857) utraciła tę funkcję na rzecz Allahabadu. Pozostała jednak miastem garnizonowym. Na południe od niego Brytyjczycy wybudowali centrum administracyjno-handlowe Sadar Bazaar.
Agra współcześnie
[edytuj | edytuj kod]Dzisiejsza Agra jest znaczącym ośrodkiem przemysłu, w szczególności obuwniczego i skórzanego, a poza tym: chemicznego, maszyn rolniczych, włókienniczego i papierniczego. Szeroko znane są wyroby tradycyjnego rzemiosła: biżuteria, brokaty i różne pamiątki. Agra to ważny węzeł komunikacji drogowej, kolejowej i lotniczej oraz jedno z największych w Indiach centrów turystycznych. Funkcjonuje tu uniwersytet, założony w 1927 oraz 6 innych szkół wyższych.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]W mieście znajduje się szereg zabytków kultury islamu (ośrodek kultu religijnego muzułmanów).
Tadź Mahal zostało wzniesione przez Szahdżahana nad brzegiem rzeki Jamuny, dla upamiętnienia ukochanej żony Mumtaz Mahal. Zmarła ona w 1631, po trwającym 19 lat związku, przy porodzie 14. dziecka, w czasie wyprawy wojennej cesarza Szahdżahana do Dekanu. Budowa mauzoleum trwała 22 lata, co upamiętnia liczba kopułek wieńczących bramę wejściową. Pracowało przy niej około 20 tys. robotników, dla których wzniesiono w pobliżu dzielnicę mieszkalną. Mauzoleum, otoczone wysokim ogrodzeniem, jest dostępne tylko z jednej strony. Wejście prowadzi przez ogromną Bramę Saraceńską, wykonaną z czerwonego piaskowca. Wyłożone marmurem drogi prowadzą po obu stronach szerokiego kanału przez rozległe, podzielone na 4 symetryczne części ogrody do oddalonego o 300 m gmachu mauzoleum. Stojący na platformie grobowiec o wysokości 74 m, zwieńczony jest ogromną kopułą centralną w kształcie cebuli, otoczoną przez 4 mniejsze kopuły boczne. W jego narożach wznoszą się 4 wysmukłe okrągłe minarety. Sklepione łuki pokryte są mozaikami i wersetami z Koranu. Ściany mauzoleum, rozcięte podłużnymi niszami kryjącymi wejścia, ozdobione są cyzelowanymi w kamieniu ornamentami kwiatowymi o przewadze irysów oraz inkrustowane w kością słoniową i półszlachetnymi kamieniami: jaspisem, turkusem i agatem. Do głównej budowli przylegają 2 pawilony: zachodni zajmuje meczet, a wschodni - sala zebrań. Wewnątrz mieszczą się symboliczne sarkofagi (cenotafy) Mumtaz Mahal i Szahdżahana. Prawdziwe grobowce znajdują się w podziemiach.
Ośrodek władzy państwa Wielkich Mogołów od czasów Akbara, wybudowany w północno-wschodniej części Agry. Rozpoczęta w 1565 budowa trwała 8 lat. Masywne, zwieńczone blankami podwójne mury z czerwonego piaskowca wznosiły się na wysokość ponad 20 m i miały obwód około 2,5 km. Całość otoczona była fosą. Droga do Czerwonego Fortu prowadziła przez monumentalną bramę Amar Singh. Służyła też jako miejsce kaźni; za czasów Akbara zrzucano z niej skazanych na śmierć dostojników. Do wewnętrznej części fortu prowadzi kolejna brama, nad którą góruje dwupiętrowa, ośmioboczna Wieża Jaśminowa, kryta złoconą kopułą. W pobliżu wieży mieściły się najważniejsze pawilony cesarskiej rezydencji: Sala Audiencji Publicznych, gdzie cesarz przyjmował sprawozdania urzędników i rozpatrywał sprawy państwowe, oraz Sala Audiencji Prywatnych, gdzie przyjmował dyplomatów i najważniejszych dygnitarzy. Stał tam symbol władzy cesarskiej - Pawi Tron, wywieziony później przez Aurangzeba do Delhi. W 1739 r. w czasie najazdu szacha Nadira, Pawi Tron stał się łupem wojennym Persów. Początkowo Czerwony Fort pełnił funkcje militarne, wkrótce zaczęły przeważać jednak względy rezydencjonalne. Zaczęto budować pałace dla potrzeb rodziny cesarskiej.
Grobowiec perskiego Ghijas-bega, teścia cesarza Dźahangira, sprawującego też funkcję wezyra, pochodzący z lat 1622-28. Marmurowe, bogato inkrustowane mauzoleum o ażurowych ścianach, leżące na północnym brzegu rzeki Jamuny, było wzorem dla późniejszego mauzoleum Tadź Mahal.
Inne
[edytuj | edytuj kod]- Mauzoleum Akbara.
- Meczet Piątkowy (Jama Masjid), zbudowany w 1648 roku na zlecenie córki Szahdżahana[3].
- Fort stacji kolejowej zbudowany w 1891 roku w celu obsługi ruchu turystycznego.
- W mieście znajduje się również najstarszy w Indiach angielski zabytek - nagrobek Johna Mildenhalla z 1614[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Census of India: Table - 3 : Population, population in the age group 0-6 and literates by sex - Cities/Towns (in alphabetic order): 2001. [dostęp 2011-12-16]. (ang.).
- ↑ Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 7. ISBN 83-85001-89-1.
- ↑ Praca zbiorowa: Przewodniki Wiedzy i Życia - Indie. Warszawa: Hachette Livre Polska sp. z o.o., 2007, s. 144. ISBN 978-83-7448-611-8.
- ↑ Kazimierz Dziewanowski, Brzemię białego człowieka, Wyd. II. uzup. i popr., Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 1996, ISBN 83-85249-92-3, OCLC 37886422.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kazimierz Dziewanowski, Brzemię białego człowieka, Wyd. II. uzup. i popr., Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 1996, ISBN 83-85249-92-3, OCLC 37886422.
- Encyklopedia Audiowizualna Britannica – Geografia I, Rafał Jasiulewicz (red.), Leszek Baraniecki, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2006, ISBN 83-60563-07-1, ISBN 978-83-60563-07-6, ISBN 83-60563-04-7, ISBN 978-83-60563-04-5, ISBN 1-59339-330-X, ISBN 978-1-59339-330-4, OCLC 838992809.