Jamalo-Nenetsk

Jamalo-Nenetsk
Ямало-Ненецкий автономный округ
sjølvstyrt område
Flagg Symbol
Land	Russland
Region	Vest-Sibir
Del av	Den uralske føderasjonskrets
Hovudstad	Salekhard
Areal	683 976 km²
Folketal	515 960 (2024)
Språk	russisk
Tidssone	UTC +5
Bilnummer	89
Jamalo-Nenetsk 67.25°N 74.666666666667°E / 67.25; 74.666666666667
Wikimedia Commons: Yamalo-Nenets Autonomous Okrug

Jamalo-Nenetsk er eit sjølvstyrt distrikt (okrug) i Russland. Det er ein del av Tjumen oblast men er samstundes eit eige føderasjonssubjekt i den russiske føderasjonen. Hovudstaden er Salekhard, arealet er 683 976 km² og innbyggjartalet er 547 010 (2021). Den største byen er Nojabrsk.

Jamalo-Nenetsk ligg heilt nordvest på den sibirske sletta. I nord ligg Nordishavet. Her munnar elva Ob ut i ei nesten 1000 kilometer lang vik eller fjord, Ob-golfen. Området er for det meste lågland, men i vest omfattar det dei nordlegaste utløparane av Uralfjella – det høgste punktet er fjellet Pajer (1499 m.o.h.) Havet er frose store delar av året, og landskapet er for det meste tundra. Berre i sør finst det litt skog. Middeltemperaturen i januar er –25 grader celsius, i januar +7 grader celsius.

I 1962 vart det funne store petroleumsforekomster i Jamalo-Nenetsk. Over 90 % av all naturgass i Russland blir utvunnen her, og også mykje olje. Området er òg eit av dei områda i Russland der det blir drive mest reindrift, hovudsakleg av urfolka. Dessutan førekjem det ein del oppdrett av pelsdyr.

Grunna oljenæringa har Jamalo-Nenetsk hatt stor innvandring frå resten av Russland og utlandet òg. Dermed utgjer urfolket no berre ein liten del av folket. Dei største etniske gruppene er:

• Russarar - 59,7 %
• Ukrainarar - 9,4 %
• Nenetsar - eit samojedisk folkeslag - 5,7 %
• Tatarar - 5,5 %
• Khantiar - 1,8 %
• Aserbajdsjanarar - 1,8 %
• Basjkirar - 1,6 %
• Kviterussarar - 1,2 %
• Komiar - 1,0%

Historie

Området har vore busett av nenetsar iallfall sidan det første tusenåret e.Kr. På 1000-talet kom kjøpmenn frå Novgorod til dette området. Sidan rundt 1500 hevda herskarane i Moskva overherredøme, men først i 1595 vart det første russiske støttepunktet oppretta - festninga Obdorsk (dagens Salekhard). Utover 1700-talet utvikla dette seg til ein handelsplass der russiske handelsfolk bytte til seg pelsverk, fisk, elfenbein av mammut og kvalrosstenner.

Etter den russiske revolusjonen vart sovjetisk styre oppretta i april 1918. Det jamalo-nenetsiske nasjonale distrikt vart oppretta i 1930. I Stalin-tida fanst det fangeleirar som var del av gulag-systemet her, og slavearbeidskraft frå desse leirane bygde mellom anna ei jernbanelinje austover frå Salekhard.

Etter oppløysinga av Sovjetunionen vart området eit av føderasjonssubjekta i den uavhengige russiske føderasjonen.

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Jamalo-Nenetsk

• Offisiell nettstad