Asteroidemåne
Ein asteroidemåne er ein asteroide som går rundt ein annan asteroide. Astronomane går ut frå at mange asteroidar har månar, ofte relativt store månar. Asteroidar med månar blir ofte kalla binære asteroidar.
Termen dobbelasteroide blir nokre gonger brukt for tilfelle der asteroiden og månen er omtrent like store. 90 Antiope er ein slik asteroide, der to like store delar går i bane rundt eit felles gravitasjonssentrum.
Opphav
[endre | endre wikiteksten]Kvar asteroidemånar kjem frå veit ein ikkje sikkert, men det finst mange moglege forklaringar. Ein populær teori er at dei er blitt til ved at bitar er blitt slått av asteroidar gjennom kollisjonar. Ein større asteroide kan òg ha fanga ein mindre gjennom gravitasjonskrefter.
Oppdagingar
[endre | endre wikiteksten]Den første asteroidemånen ein identifiserte var Dactyl, som går rundt 243 Ida. Denne blei oppdaga av Galileosonden i 1993. I 1998 oppdaga ein den andre, Petit-Prince, som gjekk rundt 45 Eugenia.
Ved byrjinga av 2004 hadde ein funne nær førti fleire asteroidemånar ved hjelp av teleskop på jorda. Det blei funne månar rundt hovudbelteasteroidar, trojanske asteroidar, nærjordsasteroidar og objekt i Kuiperbeltet.
I august 2005 fann ein det første måneparet rundt ein asteroide, Remus og Romulus som gjekk rundt 87 Sylvia. Seinare same året oppdaga ein òg to månar rundt 2003 EL61.
Viktige asteroidar med månar
[endre | endre wikiteksten]| Namn | Banetype | Diameter (km) (eller dimensjonar) |
Namn på månen | Diameter på månen (km) (eller dimensjonar) |
Avstand mellom paret (km) |
|---|---|---|---|---|---|
| 22 Kalliope | hovudbelte | (231.4×175.3×146.1) | Linus | 38±6 | 1,065±8 |
| 45 Eugenia | hovudbelte | 214.6±4.2 | Petit-Prince | 12.7±0.8 | 1,184±12 |
| 87 Sylvia | hovudbelte | (384×264×232) | Remus | 7±2 | 706±5 |
| Romulus | 18±4 | 1,356±5 | |||
| 90 Antiope | hovudbelte | 110±16 | S/2000 (90) 1 | 110±16 | 170±1 |
| 107 Camilla | hovudbelte | 222.6±17.1 (325×223×139) | S/2001 (107) 1 | 9±1 | 1,235±16 |
| 121 Hermione | hovudbelte | 209.0±4.7 (265×180×180) |
S/2002 (121) 1 | 18 | 794.7±2.1 |
| 130 Elektra | hovudbelte | 182.3±11.8 | S/2003 (130) 1 | 4 | 1,252±30 |
| 243 Ida | hovudbelte | (59.8×25.4×18.6) | Dactyl | (1.6×1.4×1.2) | 108 |
| 283 Emma | hovudbelte | 148.1±4.6 | S/2003 (283) 1 | 12 | 596±3 |
| 379 Huenna | hovudbelte | 92.3±1.7 | S/2003 (379) 1 | 7 | 3,400±11 |
| 617 Patroclus | trojansk asteroide | 105 | Menoetius | 95 | 610 |
| 762 Pulcova | hovudbelte | 137.1±3.2 | S/2000 (762) 1 | 20 | 810 |
| 809 Lundia | hovudbelte | ? | S/2005 (809) 1 | ? | ? |
| 854 Frostia | hovudbelte | 15? | S/2004 (854) 1 | ? | ~50 |
| 1089 Tama | hovudbelte | 12.9 | S/2003 (1089) 1 | 9 | 20 |
| 1313 Berna | hovudbelte | 11 | S/2004 (1313) 1 | 11 | 35 |
| 1509 Esclangona | hovudbelte | 12 | S/2003 (1509) 1 | 4 | 140 |
| 1862 Apollo | apolloasteroide | 1.7 | S/2005 (1862) 1 | 0.08 | 3 |
| 3671 Dionysus | nærjordsasteroide | 1.5 | S/1997 (3671) 1 | 0.4 | 2.2 |
| 3749 Balam | hovudbelte | 7 | S/2002 (3749) 1 | 1.5 | 310±20 |
| 4492 Debussy | hovudbelte | ? | S/2004 (4492) 1 | ? | ? |
| (26308) 1998 SM165 | transneptunobjekt | 420? | S/2001 (26308) 1 | 170? | 11,310±110 |
| (47171) 1999 TC36 | plutino | 590? | S/2001 (47171) 1 | 250? | 7,640±460 |
| (66391) 1999 KW4 | nærjordsasteroide | 1.2 | S/2001 (66391) 1 | 0.36 | 2.6 |
| 69230 Hermes | apolloasteroide | ~0.4 | S/2003 (69230) 1 | ~0.4 | ~1 |
Bakgrunnsstoff
[endre | endre wikiteksten]| Solsystemet |
|---|
 |
| Sola · Merkur · Venus · Jorda · Mars · Ceres · Jupiter · Saturn · Uranus · Neptun · Pluto · Eris |
| planetar · dvergplanetar · månar: Månen · marsmånar · jupitermånar · saturnmånar · uranusmånar · neptunmånar · plutomånar · erismånen |
| smålekamar: meteoroidar · asteroidar/asteroidemånar (asteroidebeltet) · kentaurar · TNO-ar (kuiperbeltet/den spreidde skiva) · kometar (Oortskya) |
| Sjå òg himmellekamar, liste over lekamar i solsystemet, sorterte etter radius eller masse, og temasida om solsystemet |