आंध्र प्रदेश
| ?आंध्र प्रदेश तेलुगू- ఆంధ్ర ప్రదేశ్ भारत | |
| — राज्य — | |
 | |
| |
| प्रमाणवेळ | भाप्रवे (यूटीसी+५:३०) |
| क्षेत्रफळ | १,६०,२०५ चौ. किमी |
| राजधानी | अमरावती |
| मोठे शहर | विशाखापट्टणम |
| जिल्हे | 26 |
| लोकसंख्या • घनता |
४,९६,६५,५३३ (५ वे) (२०११) • ३०७.८/किमी२ |
| भाषा | तेलुगू |
| राज्यपाल | सय्यद अब्दुल नजीर |
| मुख्यमंत्री | वाय.एस. जगनमोहन रेड्डी |
| स्थापित | १ नोव्हेंबर १९५६ |
| विधानसभा (जागा) | विधानसभा व विधान परिषद (१७६+५८) |
| आयएसओ संक्षिप्त नाव | IN-AP |
| संकेतस्थळ: आंध्र प्रदेश संकेतस्थळ | |
आंध्रप्रदेश (तेलुगू- ఆంధ్ర ప్రదేశ్) हे भारतीय २८ राज्यांपैकी एक राज्य आहे. आंध्रप्रदेशाचे क्षेत्रफळ १६०.२०५ वर्ग कि.मी. असून क्षेत्रफळानुसार ते भारतात आठवे राज्य आहे. २०११ च्या जणगणनेुसार आंध्र प्रदेशाची लोकसंख्या ४९,३८६,७९९ एवढी आहे.
इतिहास
[संपादन]१ नोव्हेंबर इ.स. १९५६च्या राज्य पुनर्रचना कायद्याने हैदराबाद संस्थानाचे विभाजन होऊन तेलगू भाषकांचा आंध्र प्रदेश निर्माण झाला, मराठी भाषकांचा प्रदेश महाराष्ट्राला जोडला गेला, कन्नड भाषकांचा प्रदेश कर्नाटकाला जोडला गेला.
२ जून, २०१४ रोजी आंध्र प्रदेशचे विभाजन होऊन तेलंगणा हे नवीन राज्य निर्माण करण्यात आले. प्रारंभी काही काळ हैदराबाद ही तेलंगणा आणि आंध्र प्रदेशची राजधानी होती. नंतर अमरावती या सुनियोजित राजधानीची कोनशिला २२ ऑक्टोबर २०१५ ला पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी बसविली.
भूगोल
[संपादन]- आंध्र प्रदेश राज्याचे क्षेत्रफळ २,७५,०६८ वर्ग किमी आहे.
- राज्याला ९७२ किमीचा समुद्र किनारपट्टी लाभली आहे.
- आंध्र प्रदेश राज्य अक्षांश- १२°४१' ते २२° उत्तर व रेखांश- ७७° ते ८४°४०' पूर्व या सीमांमध्ये वसलेला आहे.
- राज्याची लोकसंख्या २०११ च्या जनगणनेनुसार ८,४६,५५,५३३ असून लोकसंख्येची घनता दर चौरस किलोमीटरला ३०८ इतकी आहे.
चतुःसीमा
[संपादन]- पूर्वेस- बंगालचा उपसागर
- पश्चिमेस- कर्नाटक राज्य
- उत्तरेस-तेलंगणा राज्य
- दक्षिणेस- तमिळनाडू राज्य
- ईशान्येस- छत्तीसगढ राज्य, ओडिशा राज्य
जिल्हे
[संपादन]यावरील विस्तृत लेख येथे पहा.
आंध्र प्रदेशमध्ये 26 जिल्हे आहेत. जिल्ह्यांची यादी अशी -
- अनंतपुर
- सत्य साई
- तिरुपति
- अन्नमय्य
- चित्तुरु
- पूर्व गोदावरी
- गुंटुर
- कडप्पा
- पार्वतीपुरम मन्यम
- अनकपल्लि
- अल्लुरि शीत रामा राजु
- काकिनाड
- कोनशीम अमलापुरम
- एलुर
- एन्टिर विजयवाड़ा
- मिछिलि पट्नम
- भावपुरि
- पल्नाडु
- कुर्नूल
- नन्ध्याल
- नेल्लोर
- ओंगोलु
- श्रीकाकुलम
- विशाखापट्टणम
- विजयनगर
- पश्चिम गोदावरी
राज्यातील पर्यटनस्थळे
[संपादन]चारमिनार
[संपादन]
चारमिनार हा मोहम्मद कुली कुतब शहा यांनी १५९१ साली बांधला. शहराचा प्रतिक म्हणून चारमिनार ओळखला जातो. चारमीनार हे नाव त्याच्या बांधलेल्या पद्धतीवरून हे नाव मिळाले. चारमिनार हा ५४ मीटर उंच आहे.
तिरुपती
[संपादन]
तिरुपती हे भारतातील सर्वात प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्रांमध्ये मोडते. तिरु म्हणजे लक्ष्मी. लक्ष्मीचा पती म्हणजे तिरुपती(विष्णू). येथे बालाजीचे विख्यात मंदिर आहे. शहरापासून जवळच असलेल्या डोंगरावर बालाजीचे मंदिर आहे. या डोंगरास तिरुमला असे म्हणतात. तेलुगू व तमिळ भाषेत मला/मलई म्हणजे डोंगर/पर्वत होय.
श्रीशैल्यम्‌ मल्लिकार्जुन
[संपादन]
श्रीशैल्यम्‌ मल्लिकार्जुन हे बारा ज्योतिर्लिंग मंदिरांपैकी एक मंदिर आहे. हे हैद्राबादपासून २२० किमी अंतरावर आहे.
एथिपोथला धबधबा
[संपादन]
राज्याची प्रतिके
[संपादन]| प्रतीक |
 |
|---|---|
| भाषा | तेलुगू |
| गीत | मा तेलुगू तल्लीकी |
| नृत्य |
 |
| प्राणी |
 |
| पक्षी |
 |
| फुल |
 |
| वनस्पती |
 |
| खेळ |
 |
आंध्र प्रदेशावरील पुस्तके
[संपादन]- स्वागतशील शेजारी आंध्र प्रदेश (श्रीनिवास गडकरी)
बाह्य दुवे
[संपादन]- आंध्रा इतिहास Archived 2006-07-08 at the Wayback Machine.
- आंध्रा
- तेलंगाणा
| राज्ये | अरुणाचल प्रदेश • आंध्र प्रदेश • आसाम • उत्तर प्रदेश • उत्तराखंड • ओरिसा • कर्नाटक • केरळ • गुजरात • गोवा • छत्तीसगढ • झारखंड • तमिळनाडू • तेलंगण • त्रिपुरा • नागालँड • पंजाब • पश्चिम बंगाल • बिहार • मणिपूर • मध्य प्रदेश • महाराष्ट्र • मिझोराम • मेघालय • राजस्थान • सिक्कीम • हरियाणा • हिमाचल प्रदेश |  |
|---|---|---|
| केंद्रशासित प्रदेश | ||
|
महाराष्ट्र | महाराष्ट्र, छत्तीसगढ राज्य | ओडिशा राज्य |
|
| कर्नाटक राज्य | 
|
बंगालचा उपसागर | ||
 आंध्र प्रदेश 
| ||||
| ||||
| कर्नाटक राज्य | तमिळनाडू राज्य | बंगालचा उपसागर |