Rano

Ny rano dia akora iankinan'ny aina eto an-tany. Amin'ny mari-pana sy ny tsindry mahazatra dia miendrika zaka mitsiranoka izy. Fa hita amin'ny endrika mientona sy mivaingana koa izy eo amin'ny tontolo voajanahary.

Aiza no ahitana rano

amin'ny endrika mivaingana :
- any amin'ny tendron-tany atsimo sy avaratra
- any amin'ny faritra temperé rehefa ririnina izay miraraka amin'ny endrika orampanala
- eny ambony tendrombohitra avo toy ny Hymalaya sy Kilimandjaro
- ao anaty vata fampangatsiahana, any amin'ny fivarotan-trondro
- amin'ny glasy sy klarinety ary yaourt amin'ny sase

amin'ny endrika mitsiranoka :
- any anaty ranomasina
- any anaty ranomamy toy ny ony, farihy, tatatra, loharano, tanimbary sns
- any anatin'ny zava-manan'aina toy ny biby sy zavamaniry ary mikiraoba
- eny amin'ny habakabaka izay milatsaka ho orana
- any anaty tavoahangy

amin'ny endrika mientona :
- anatin'ny atmosfera
- anatin'ny fofonaina
- eo am-bava-vilany

Fizika

Amin'ny tsindrin'ny atmosfera dia :

mari-pana fiempoana : 0 °C
mari-pana fientonana : 100 °C
mari-pana maha ambony indrindra ny hakitroka : 4 °C
lanja isam-bentin-kadiry : 1000 kg/m3
hafana spesifika : 4,18 J/gK
mangarahara tsy miloko

Simia

H₂O₁ no raikipohy simikan'ny rano. Izany hoe misy atome Oksizena anankiray mitambatra amin'ny atome Hidrozena anankiroa. 18g ny lanjany isa-môly.

Noho ny oksizena izay elektronegativa dia sintoniny manatona azy ny tambatra elektrona anankiroa izay eo amin'ny firaisany amin'ireo Hidrozena avy. Vokatr'izay dia lasa misy ampahana charge mitranga eo amin'ireo atoma tsirairay, miabo eo amin'ny H ary miiba eo amin'ny O. Noho ireo charges ireo dia lazaina fa polaire ny molekioln'ny rano. Mibaiko ny toetrany amin'ny ankapobeny io maha polaire azy io. Ohatra hoe :

lasa misy firaisana malefaka amin'ny tendro miiba sy miabo amin'ny molekiolana rano mifanakaiky : firaisana Hidrozena no iantsoana azy; hany ka lasa manao tambajotram-piraisana malefaka ny molekiola maro rehefa tafaraka. Dia izany no mahatonga ny rano ho lasa mitsiranoka amin'ny mari-pana sy tsindry mahazatra raha toa ka mientona daholo ny akora mitovitovy lanja isa-môly aminy.

afaka mifandray amin'ny molekiola polaire hafa ny rano amin'ny alalan'io firaisana malefaka io ihany. Toy izany no ahafahany mandevona an'ireo karazana asidra, alkalia ary sira isan-karazany; mbola toy izany koa no ahafahany mandevona siramamy; ary mbola toy izany koa no ahafahany mandena karazan'akora isan-karazany toy ny lamba, ny taratasy, ny hazo, sns. Antsoina koa hoe hidrofilika ireo akora polaires ireo.

noho ireo firaisana malefaka amin'izy samy izy amin'ireo molekiola polaires dia tsy afaka tafangaro aminy ireo molekiola izay tsy mba misy faritra polaire. Voailika ireo noho izany ka tsy mahita toerana ho azy eo anivon'ny rehetra. Noho izany dia tafaraka tsy fidiny ny samy tsy polaire, dia manao firaisana malefaka kokoa, karazana firaisan'i Van Der Waals. Izany no mahatonga ny rano sy ny menaka tsy ho afaka mifangaro, izany koa no mahatonga ny rano tsy hahalena plastika, na lamosina ganagana. Antsoina koa hoe hidrofobika ireo akora tsy polaires ireo.

Fiaraha-monina

Manan-danja be amin'ny aina ny rano hany ka manan-danja amin'ny fiaraha-monina koa. Entin'ny Malagasy hilazana ny fihavanana izay indraindrainy ny fampiarahana ny rano sy ny vary. Mbola itarafana ny fihavanana malagasy koa ny fomba fizaran-drano eny an-tanimbary, ka na miady aza ny tompon'ny tanimbary mifanao ambony sy ambany dia mahay mifanaraka foana amin'ny fizaran-drano.

Any amin'ny tany efitra dia mamaritra ny politika ankapobeny mihitsy ny rano. Iadiana ny toerana avo ka andalovan'ny rano mialoha ny toerana hafa. Izay manana fahefana amin'ny rano no manana fahefana amin'ny rehetra.

Misy mihitsy aza ireo kolontsaina sasany izay ahitana olona manao ny rano ho andriamanitra satria loharanon'ny aina.

Fahasalamana

Ny rano dia sakafo mahavelona. Ny 3/4 ny vatan'ny olombelona dia rano avokoa. Ary mila misotro rano isan'andro isika mba hikolokoloana an'io. Ankoatra ny maha rano azy dia mbola mety mitondra karazana sira mineraly izay ilain'ny vatana koa izy izay levona ao anatiny.

Kanefa mila fitandremana betsaka ny rano sotroina satria mety mitondra mikiraoba isan-karazany ahiana hahatonga aretina. Anisan'ny aretina mety ho azo amin'ny fisotroana rano maloto ny kolera, ny bilarziozy, ny tefoedra sns. Tsara raha ampangotrahina ny rano vao sotroina, na farafaharatsiny ampiana fanafody tahaka ny Sur'Eau.

Ny tsingerin' ny rano

Jereo koa