Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
- Dit artikel geit euver de glazere besjurmlaog; veur 't communicatiesysteem, zuuch: E-mail.
Email (Franse sjriefwies émail) is ein besjermlaog van gesjmólte glaas aangebrach op veurwerpe van metaal of aardewerk óm dees te besjerme, te isoleren of óm dees te versere. Email biej aardewerk wirt meistal glazuur geneump.
Eigesjappe
[bewirk | brón bewèrke]'t Metaal wirt door de emaillaog taenge corrosie besjermp; biej aardewerk wirt de oppervlakte toewer en minder vóchdoorlaotend, terwiel ’t ouch nog kratsbesjtendiger wirt. Door toevoging van gekleurde oxides wirt de emaillaog ouch decoratief. In de elektronica en de elektrotechniek wirt email heël dèks toegepas óm koperdraod van ein elektrisch isolerende laog te veurzeen. Deze wikkeldraod wirt mèt name gebruuk óm d'r sjpeule van te wikkele. Biej euververhitting van de sjpeul kènt 't email verbrenne, wodoor kortsjluting kènt óntsjtaon.
Van vreuger haer woorte metale boetekantje van wesjmachines, aafwesjmachines, wesjdreuëgers, Kaoktoesjtèlle, keulkas en dergelikke geëmailleerd. Biej dees apparate wirt praktisch allein mer wit email gebruuk. Biej t petraoleumsjtèlle en biej panne waere ouch anger kleure gebruuk. Ein deil van dees oetveuringe is aevel verawwert.
Ómdat de emaillaog minder buugzaam is es 't metaal wo-op dees is aangebrach, kent 't biej ónveurzichtige behanjeling barsjte en kènne d'r zelfs sjtökke van aafsjprènge.
Anger toepassinge
[bewirk | brón bewèrke]
Door de Kelte woort email gebruuk biej 't make van seeroaje, dèks in bóntje kleure. Aanvankelik gebruukde me allein mer road, mer vanaaf de 1e eëuw v.Chr. ouch blaw en gael. Ein biezunjer emailleringstechniek is email cloisonné wobiej vlakke in email ómlies waere mèt metale renj; mèt dees techniek kent me biejzunjere figure make. In de romaanse kuns waere relieksjriene dèks veurzeen van dees vorm van emaillering.
In de twintigste eëuw woort boetereclame dèks oetgeveurd in email.
Ouch in (chemische) indusjtrie waere geëmailleerde vate en leijinge toegepas, meistal veur zuver processe en veur de hygiëne (genaesmiddele).
't Proces
[bewirk | brón bewèrke]
Email besjteit oet glaasvormende Oxides e.d., die de hecheigesjap op 't draagmetaal zekersjtèlle of aan de emeillaog de kleur gaeve. Ein normaal basisemail besjteit oet 34 % borax, 28 % veldjsjpaat, 5 % fluorit, 20 % quarz, 6 % soda, 5 % natriumnitraat en telkes 0,5 pes 1,5 % kobalt-, mangaan- en nikkeloxide. De samesjtèlling van 't dèkemail wiek hiej get van aaf: 23 % borax, 52 % veldjsjpaat, 5 % fluorit, 5 % quarz, 5 % soda, 2,5 % natriumnitraat, en weer 0,5 pes 1,5 % kobalt-, mangaan- en nikkeloxide en 6,5 % kryolith. Hiejaan wirt later in 't maakproces nog 6 tot 10 % vertroebelingsmiddele (tinoxide, titaansilicaat, antimoontrioxide) en kleuroxide biejgevoog.
De geneumde sjtóffe waere fien gemale en gesjmólte. De sjmelt wirt in water gegaote, aafgesjrik en de hiejdoor óntsjtaone korreligge glaassjtóf (geetglaas) wirt opnuuj gemale. Biej 't male waere 30 % pes 40 % water, kleiaarde en quarzmael toegevoog. Al nao gelang ’t saort email kómme nog de eërder geneumde vertroebelingssjtóffe en kleuroxide d'r biej. De zwoa óntsjtaone emailsjlik mót veur ein baeter menging te kriege eine daag lank roste veurdat ’t wiejer behanjelt kènt waere.
De te emaillere veurwerpe waere oetgegleujd, in zoer geëts, mit loge geneutralizeert en gewesje. De gróndjemailsjlik wirt door duipe of sjpuite aangebrach en biej 850 tot 900 °C ingebrent. De emaillaog sjmelt tot eine glaaseuvertrèk en de veurwerpe kènne aansjletend mit ein of meë dèkemaillaoge veurzeen waere. Dees waere jedere keër biej 800 tot 850 °C gebent. Ènvoudige emailleringe waere in ein hanjeling aangebrach, de zwoa geneumde einlaogs emailles en dunlaogse emailles.
Weiteswaert
[bewirk | brón bewèrke]Allewiel wirt emaille gebruuk veur reclame of bewaegwiezeringsborde, dit ómdat emaille krats- en roesbesjtendig is en pes 50 jaor kleurvas kènt blieve.
Biej 't broewe van sake góng me euver van houte tónne nao geëmailleerde tanks ómdat dit neet allein hygiënischer waas, mer d'r ouch veur zörgde dat d'r minder sake verlaore góng.
