Milito Hispana-Usana
| Milito Hispana-Usana | |||
| |||
| Diversa imaji pri la milito Hispana-Usana | |||
| Dato: | de la 21ma di aprilo til la 13ma di agosto 1898 | ||
| Loko: | Kuba e Porto-Riko (Karibia) Filipini e Guam (Pacifiko) | ||
| Rezulto: | Hispana vinkeso. Hispania perdis Kuba, Porto-Riko, Guam e Filipini por Usa. | ||
 UsaRevolucioneri Kubana Katipunan (Filipinana nedependantisti) |
↔ | Hispana imperio | |
| William McKinley Russel A. Alger ed altra admirali e generali Usana Máximo Gómez Calixto García Demetrio Castillo Emilio Aguinaldo Apolinario Mabini |
↔ | Maria Cristina de Habsburg Práxedes Mateo Sagasta admiralo Patricio Montojo y Pasarón Pascual Cervera y Topete ed altri | |
| 300 mil | ↔ | 339 783 | |
| 3013 morti Usana 21 morti e 145 vunditi Filipinana 7 morti e 36 vunditi Portorikana |
↔ | 16 mil morti 11 krozonavi sinkita 2 kontre-torped-navi sinkita | |
La milito Hispana-Usana esis milito eventinta de aprilo til agosto 1898 inter Hispania ed Usa, qua intervenis en la milito pri Kubana nedependo, eventinta de 1895 til 1898. La vinkeso Hispana e la la sequanta perdajo di lua lasta transmara kolonii kreis en Hispania la frazo «Desastre del 98» ("Dizastro di 1898").[1]
Pos lua vinkeso, Hispania perdis Kuba (qua divenis kontrolita da Usa), Porto-Riko, Filipini e Guam, qui divenis kolonii Usana. La cetera posedaji Hispana che Pacifiko vendesis a Germana imperio per kontrato inter la du landi signatita ye la 12ma di februaro 1899.
La tensi inter Hispania ed Usa pri Kuba komencis dum la yari 1870a (exemple, l'incidento kun navo Virginius). Kaze ke eventus milito inter la du landi, Hispania esis en granda desavantajo, nome segun grandeso di militala floti. Ultre to, dum multa yari Hispania luktabis kontre gerileri. Segun la demografiala kontado di 1890, Usa havis plu kam 62 milion habitanti, kontre 18 milion Hispani. Usa luktus proxim lua teritorio, kontre ke Hispania mustis sendar trupi ad altra latero di la planeto, a Kuba o Filipini. Usa ja esis industriizita lando, kontre ke l'ekonomio di Hispania dependis del agrokultivo. Tamen, la kampanio nacionalista che jurnalaro Hispana koaktis Hispana guvernerio a ne vendar Kuba, quale ol facis pri Florida en 1821. Se Hispana guvernerio vendus Kuba, nacionalisti judikus to kom trahizo, ed eventus revoluciono.[2] Pro to, Hispania decidis luktar milito qua ja savis perdita, vice la riskar konfrontar revoluciono en sua propra teritorio.[3]
La milito duris poke. L'explozo di militonavo Usana USS Maine ye la 15ma di februaro 1898 esis casus belli di ca milito. Til nun diskutesas se to esis acidento, se fakte esis atako Hispana, o «falsa atako» da propra Usani por krear pretexto por la milito. La fakto esis ke publika opiniono Usana, stimulita da sensalista jurnalaro, klamis pri venjo, e la milito deklaresis ye la sequanta monato. Malgre ke por Usana trupi la kombati en Kubana teritorio ne esis tante facila kam li supozis - exemple la batalio di El Caney, e la batalio di la Kolini di San Juan -, la navala batalii di Cavite]] en Filipini ye la 1ma di mayo, e la navala batalio di Santiago de Cuba ye la 3ma di julio koaktis Hispana guvernerio negociar paco-pakto kun mediaco Franca. To rezultis pakto signatita en Paris ye la 10ma di decembro. La lasta kolonii Hispana che Pacifiko vendesis ye la sequanta yaro a Germana imperio pro desfacilesi pri administrar li.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ Aymes, Jean-René:Les fins de siècles en Espagne Publikigita da Presses Sorbonne Nouvelle. Dato di publikigo: 12ma di aprilo 2017.
- ↑ Autoro: Manuel Suárez Cortina. La España Liberal (1868-1917). Política y sociedad. Loko di publikigo: Madrid. Dato di publikigo: 2006. Idiomo: Hispana.
- ↑ Dardé, Carlos:La Restauración, 1875-1902. Alfonso XII y la regencia de María Cristina. Publikigita da Historia 16-Temas de Hoy. Loko di publikigo: Madrid. Dato di publikigo: 1996.